Page:Progreso - 3a yaro.pdf/309

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has been proofread.
279
LINGUALA QUESTIONI

Respondo e propozo. — La kritiki di So de Janko semblas tre justa ; sed la remedyo, quan il propozas, ne esas la sola, nek forsan la max bona e simpla. Ni rimarkas unesme, ke l’uzado di ‑u quale finalo di l’adjektivi substan­tivigita (personigita) kontrastus krude kun la finalo ‑o di la propra (primitiva) substantivi, quan il intencas konservar. Videz la frazo, quan il citis quale exemplo (Progreso II, 599), ube on trovas intermixita : malsaju, intrigantu, koketinu, kun kurtano, kompano. L’analogeso instigus nerezis­teble la parolanto dicar, automate : kurtanu, kompanu.

La solvo max simpla semblas esar, tote kontre, la totala supreso di la finalo ‑u en la determiniva pronomi. Quale So de Janko ipsa rimarkas, on ne uzas ol en la demons­trativa ed intero­gativa-relativa pronomi, e til nun aparis nula detrimento. « Qua venis ? » signifikas evidente : « qua persono » ; e se on volus dicar : « qua kozo », on uzus, sive ca ipsa vorti, sive « quo ». Same pri ica, ita. Se do on volas restaurar perfekta analogeso, suficas supresar la formi en ‑u e vicigar oli en omna kazi per la formi en ‑a. La exempli sube citata montras, ke nula dusenceso esas timenda ; nam, pro ke omna pronomo vicas ula nomo, qua esas ante expresata o bone konocata, on savas sempre a qua speco de obyekti ol aplikesas. En la tre rara kazi (ne ja renkontrita en la praktiko) en qui existus ula neklareso, esos sempre posibla remedyar ol expresante la substantivo : sive homo, sive viro, sive ento, e. c.

Nun pri la substan­tivigo di l’adjektivi. Logikale, la substituco di la finalo ‑o a la finalo ‑a signifikas certe nur la substan­tivigo, do expresas nur l’ideo generala di obyekto, sen indikar ka ta obyekto esas persono o kozo (V. Progreso, I, 555). La belo, la bono indikas generale « to quo esas bela, bona ». La senco neutra e nedeter­minita di ta expresuri korespondas perfekte a ta di la pronomi en ‑o : ico, ito, omno, nulo, irgo, e c. Segun rimarko da So de Janko ipsa, ta senco max generala kontenas egale personi e kozi : kande on dicas : Omno, on komprenas anke : « omna personi » ; kande on dicas : « Nulo venis », on komprenas anke : « nula persono ». Sed praktike, la senco interna di la adjektivo substan­tivigita suficas por indikar, kad parolesas pri homo o pri kozo : la justo esas evidente persono, e la dezerto esas kozo. Same pri la participi substan­tivigita : la parolanto, la arestito esas evidente homi ; la konsequanto, la dicito esas kozi (plu exakte, pensi). Esus tute neutila, do pedantala, postular formala distingo di ta kazi per specala sufixi. Tamen, ni havas la sufixo ‑ajo) qua indikas sempre kozo ; en la kazi dubebla (e nur en ta kazi, on devas uzar ol por indikar la kozi, e konseque sa absenteso indikos la personi. E se ico ne semblas suficanta (quo eventos tre rare), on esas sempre libera adjuntar a l’adjektivo la substantivi ento, homo, viro, e c. Li esos omnakaze plu klara e komoda kam specala sufixo, quan on inventus por ica funciono, e quan