cize la penso, pro ke ol havas nur un vorto por singla ideo, e forcas selektar la justa vorto ». To esis ya grava ed impresanta atesto ! Cetere, So Ostwald pruvis a nia samideani, ke il posedas nia linguo, nam il konstante uzis ol por konversar kun li. Li astonesis ke la granda ciencisto, tante okupata da multa ed importanta labori e zorgi, trovis la tempo e facis la peno lernar nia linguo ; e li esas ad il tre gratudoza pri ta max bona pruvo di simpatio ed aprobo. Ni omna povas esar fiera, ke So Ostwald divenis vera Idisto !
Rezume, ca kongreso esis granda suceso por nia ideo ed aparte por Ido ; e ta duopla suceso esas grandaparte debata a So Prof. Ostwald, qua konquestis la simpatio di omna asistanti..... Quaze por kontrastar, la Esperantista chefi uzis sua kustumala procedi di politikistachi. Li disdonis prospekto (sub la falsa titolo : « Delegitaro di la linguo internaciona ») kontenanta « protesto » di kelka ex-delegiti (12) e di 22 subskribinti di la peticiono di la Delegitaro. To esas nur reedituro di la sempre sama mentii e kalumnii, di la rakontachi pri la asertita « demisi » di la membri di la Komitato, e.c. Ta siori asertas, ke la Delegitaro neplus existas : li ne povas tolerar, ke ol duras existar pos lia demisi ! Ni refutis ante longe ta malvera akuzi ; ni refutas oli ankore en letro sendita a la sekretaryo di la kongreso, e quan ni publikigas en formo di prospekto : ni rekomendas ol a nia amiki, por kombatar la intrigi di nia adversi, qui duras sua malnobla kampanyo. Ta moyeni pruvas nur, ke li esas sempre la sama ; ke li koncias sua malforteso e venkeso ; e ke, ne povante kombatar ni per ciencala diskutado, li penas subminar nia verko per argumenti di advokatachi. Cetere, lia « protesto » havis reale nula efiko.
Li uzis ankore plu malnobla procedi. Li interrompis per klamachi la idista oratori, e So Ostwald ipsa, kande li parolis pri Esperanto. « La Revuo » instruktis ni, ke existas en Esperantuyo « kriemi » e larja manui : li venis en la kongreso por aplaudar omna vorti di sua chefi, e… grunar nedecante dum la paroli di l’Idisti. En l’expozeyo (Palais du Cinquantenaire), ube esis expozata apude la Esperantala ed Idala publikigaji, eventis incidento, quan ni ne raportus, se ol ne karakterizus perfekte la mentala stando di la « fideluloj ». Bando de fanatiki, duktita da Generalo Sebert, interrompis per klamachi e disputi So Couturat, qua esis montranta ta expozeyo a la vizitanti, por facar quaza skandalo. Li donis certe bela exemplo di l’Esperantala politeso ! Sed esas vere shaminda vidar membro di la franca Instituto partoprenar, se ne duktar, tala manifesti di bubachi !
Por la jus dicita expozo ni kompozis kompleta kolekto di omna dokumenti pri Ido, kontenanta la sequanta seryi : 1o cirkuleri e propagala broshuri di la Delegitaro ; 2o dokumenti pri la labori di la Komitato ; 3o lernolibri e vortolibri pri Ido en multa
