Protestancki kościół w miejscu. Powstał w r. 1802. Dnia 8 czerwca 1802 założono kamień węgielny, a 26 grudnia kiezmarski proboszcz Krystyan Genersich odbył akt poświęcenia. W r. 1873 gminę tutejszą prot. odłączono od gm. kiezmarskiej i przyłączono jako samoistną gminę do podkarpackiego senioratu. Parafia łac. i poczta w Kiezmarku. Wzniesienie wsi: 654·8 m. (Wahlenberg); 675·8 m. (Ösfeld), 694·8 m. (Steczkowski); 705·5 m. (Fuchs). 656·2 m. (Pauliny); 657·5 (Korzistka); 700 m; (szt. gen.). Wzgórze „Lehmgrub“, między Forbergiem a doliną Białej-Wody, na północ od wsi, po drodze do Rokus, 754.17 m. (Korzistka, Kolbenheyer); 761 m. (szt. gen.). Na zachód od Forbergu, w oddaleniu 2845 m. między północnym potokiem Kond, a południowym Kamieniowodzkim (Steinbach) wznosi się wzgórze Kromrein (829 m. szt. gen.); u północnych stóp jego nad potokiem Kond rozpościerają się moczary; na północ od nich rozlega się Gojny las; jedna część należy do obsz. gm. Forberg. Nazwa jego zdaje się oznaczać „gajny las“. Wzniesienie jego 821 m. (szt. gen.). Br. G.
Forbuschhof (niem.), folw., pow. pasłęcki, st. p. Alt-Dollstaedt.
Fordon 1.) także Wordon, miasto, pow. bydgoski, na lewym brzegu Wisły, o kilka kil. na północ od ujścia Brdy, w okolicy piaszczystej, ma klimat zdrowy, ale cokolwiek ostry. Trzy miejscowości należą do gminy: 1) F., miasto, 2) Fordonek, przedmieście; 3) osada; w r.1875 było 2046 mk., w r. zaś 1871 1940 mk., 851 ew., 498 kat., 23 chrześcian niezdeklarowanych; 468 żydów, 514 analf. Należy do komisaryatu bydgoskiego, sądu okręgowego bydgoskiego. Ma kościół ewangelicki, katolicki i synagogę, 2 szkoły elementarne kilkoklasowe. Pod miastem jest przystań dla statków wiślanych; pomiędzy F. a Ostromeckiem, wsią na prawym brzegu Wisły położoną, regularna komunikacya promem. W mieście jest rządowy dom poprawy dla kobiet; około 360 kobiet zakład ten zatrudnia wyrabianiem cygar lub haftem. Urząd pocztowy trzeciej klasy, poczta osobowa do Bydgoszczy, poczta listowa do Ostromecka i do Czerska (Brahnau). Ludność w ciągu wieku bieżącego znacznie się zmieniała co do liczby i wyznania. W roku 1811 było 190 dm., 1757 mk.; w r. 1831: 195 dm., 2005 mk.; 270 ew., 262 kat. i 1473 żydów; w r. 1837 200 dm., 2409 mk.; 956 chrześcian, 1453 żydów; w r. 1843 liczono już 2890 mk. W ostatnich latach kilkunastu ludność się zmniejszyła, a szczególniej żydowska, gdyż wielu mieszkańców się przeniosło do szybko wzrastającej Bydgoszczy. Położenie miasta u podnóża lekko pochyłego wzgórza nadwiślańskiego jest dosyć niskie, osobliwie ku Wiśle wysunięte Rybaki stoją zazwyczaj pod wodą przy znaczniejszych wylewach. Najbliższa okolica przeważnie piaszczysta, za to na nizinach gleba urodzajna. Mieszkańcy trudnią się prócz zwyczajnego miejskiego handlu i rzemiosł głównie rolnictwem; także jest handel ekspedycyjny dosyć ożywiony. Wielu mieszkańców zajmuje się sternictwem po Wiśle i rybołóstwem, pod miastem jest obszerna przystań dla statków. Jarmarki odbywają się 4 razy w roku: kramne i na bydło. Domy są prawie bez wyjątku murowane, osobliwie po ostatnim pożarze z r. około 1840. Jako od najdawniejszych czasów była ta okolica zaludniona, wynika z starych pogańskich grobowisk, które przy mieście kilka lat temu dość głęboko w ziemi pod pokładami węgla brunatnego i gliny znaleziono. Jak utrzymuje p. Uhlenhuth (Der Netzdistrikt iu seinen geographischen und geognostischen Beziehungen str. 4), są to pokłady usypane prawdopodobnie przez naszą Wisłę, która gwałtem tędy nowy bieg sobie ku morzu utworzyła. Za książąt pomorskich stał na wzgórzu także przy Wiśle w stronie ku rzece Brdzie zamek zwany Wyszogród. Zasiadał na nim wyszogrodzki kasztelan; osada położona przy zamku zwała się niekiedy miastem. Czytamy w wizycie kościelnej biskupa Rozrażewskiego, że św. Wojciech, płynąc wodą ku pogańskim Prusom, wstąpił na ten zamek, i kościół, który tu już istniał (zapewne św. Magdaleny), własnoręcznie poświęcił. Pod owe czasy był Wyszogród (ob.) zamkiem bardzo warownym, uważano go powszechnie jako klucz wiodący do Pomorza, o którego posiadanie krwawe tu bitwy staczano. Dlatego był on solą w oku krzyżakom. Postanowili go więc zburzyć. R. 1329 komtur chełmiński Otto von Luterberg napadł znienacka Wyszogród, wyciął w pień załogę z 200 ludzi się składającą, a twierdzę spalił i zburzył. Biednym zaś mieszkańcom rozkazał przenieść się na inne miejsce, nieco na północ, gdzie teraz Fordon leży. Taki jest początek teraźniejszego miasta F. R. 1349 Kazimierz książę szczeciński, bawiąc w Koronowie, potwierdził proboszczowi wyszogrodzkiemu (fordońskiemu) stary przywilej kościelny erekcyjny, nadany zdawna przez pomorskich książat. Do kościoła należała wtedy villa Jezurzino (Jarużyn) cum omni jure, potestate et dominio. absque omni datione et labore ducali ut a poradlnye libera. Item Lacha dicta antiqua Dobrzyca sub prefata ecclesia incipiendo a fluvio Vyssla sursum usque ad lacum dictum Lyestnicza. Item prefato Lyestnicza. Item pratum dictum Rokiczye incipiendo a loco dicto Dobrobanss circa primum fossatum, quod subit ad latitudinem ad Vyslam et ad longitudinem incipiendo ab eodem fossato inter fluvium Dbra et inter montes usque
