nym trzyma włóki 3; Jakub Zacharek sołtys, stodoła, chałupa i inne budynki własne, tylko stodółka o 1 sąsieku pańska, włók 3. Tenże z Milenczem trzyma włókę pustą we 2 tylko polach będącą, od której płacą fl. 10. Jan Gmeński trzyma włók 3, Franciszek Dubiela włók 3, Jakub Kowalski 3 włók, Antoni Rejenkowicz ma włók 3. Kś. F.
Follendorf (niem), wś, pow. świętosiekierski, st. p. Balga.
Follstein (niem.), wś, pow. czarnkowski, ob. Wolsztyn.
Folongen (niem), kol., pow. ostródzki, st. p. Marwałd.
Folsąg, niem. Vogelsang, miejscowość położona podług Kętrzyńskiego w pow. chełmińskim, nigdzie w urzędowych spisach i stastykach nie zapisana.
Folsong (niem.), ob. Foldząg.
Foltyny 1.) młyn, pow. włoszczowski, gm. Secemin, par. Przyłęk. 2 ) F.-siedliskie, młyn na lewym brzegu rz. Pilicy, pow. włoszczowski, gm. Irządze, par. Nakło, śród lasów. Ludność 5 głów, dom jeden drewniany, gruntu ornego 15 mr., gleba piaszczysta. Roczna produkcya od 600 do 1000 rs. Dr. E. B.
Folusz 1.), os., pow. koniński, gm. Piorunów, par. Wyszyna. 2.) F., os. młyn., pow. miechowski, gm. Wielko-Zagórze, par. Miechów, nad rzeczką Miechówką, pod samem m. Miechów położona; należała dawniej do dóbr klasztoru miechowskiego; od r. 1818 jest własnością skarbu. 3.) F., wś, pow. suwalski, gm. Kadaryszki, par. Lubowo. W 1827 r. było tu 11 dm. i 118 mk.; obecnie liczy 14 dm., 186 mk., odl. 28 w. od Suwałk.
Folusz, wś, pow. jasielski, 1989 mr. rozl., 94 dm., 571 mieszk., narodowości poczęści polskiej a poczęści ruskiej; parafia łac. w Cieklinie, grecka w Woli cieklińskiej; kasa pożyczkowa gminna, położenie górskie, gleba owsiana; leży o kilka kilometrów od gościńca podkarpackiego, łączącego Żmigród-Nowy z Gorlicami. M.
Folusz 1.) młyn, pow. szubiński; 2 dm., 16 mk., należy do gm. i wsi Pniewy. 2.) F., młyn, pow. mogilnicki, 2 dm., 27 mk., należy do gm. i wsi Niewolno. 3.) F., młyn i osada, pow. pleszewski, 3 dm., 28 mk., należy do gm. i miasta Pleszewa. 4.) F., folw., pow. krobski, 1 dm., 16 mk., należy do domin. Sarnówko.
Folusz, młyn pod Sycowem, pow. sycowski.
Foluszczyk, os., pow. wieluński, gm. Skrzynki, par. Cieszęcin.
Foluszek 1.), wś do dóbr rycerskich w Kruszynach należąca, pow. brodnicki, nad wąskiem a długiem jeziorem, z którego struga uchodzi do Drwęcy przy m. Brodnicy, budynk. 10, dm. mieszk. 4, katol. 28, parafia Bobowo, szkoła Zblewo, poczta Brodnica, dokąd odległość wynosi przeszło 1 milę. 2.) F., nazywał się dawniej młyn biskupi przy m. Lubawie z pomiędzy trzech co do położenia dolny, pow. lubawski. Najstarszy przywilej biskupa Kretkowskiego pochodzi z d. 1 sierpnia 1726, dany był Michałowi Rypińskiemu na 40 lat. R. 1737 trzyma go Józef Stępowski, po nim r. 1759 Walenty Stępski. Do młyna należała 1 włóka roli na Złotowie, ogród i rozgart przy domu. Powinności młynarza były: żyta k. 40 corocznie dawać, wieprzów 2 karmić, młyn swoim kosztem reperować i co należy do niego starczyć; do zamku bez miary mleć i wypłacić in recognitionem dominii gr. 20. Pro casu przez powódź rozerwania śluzy lub inne nieszczęście, tedy zamek szarwarku i drzewa dodaje, toż drzewo sprowadza i wszelka pomoc z robocizna subministruje. Kontrybucyi żołnierskiej na rok płaci fl. 12 gr. 12. Dziś jeszcze młyn ten istnieje jako własność prywatna; nazwy jednak starej nie nosi. Porównaj młyny pod Fijewem (ob.). Kś. F.
Foluszki, przysiołek należący do Balina w pow. kamienieckim, własność Ludwika Sadowskiego.
Foluszówka, przysiołek, pow. jampolski, nad rz. Hołoworusawą, par. Tomaszpol, o 12 w. od Jurkówki, stacyi dr. żel. odesko-kijowskiej. Ma 122 mk., 116 dzies. ziemi włościan, 131 dzies. ziemi dworskiej, która do Młockiego należy. R. 1868 miał 59 dm. Dr. M.
Folwarek, folw. kościelny, pow. trocki, 3 okr. adm., 50 w. od Trok, 1 dom, 7 kat. (1866).
Folwark (z niem. Vorwerk) oznacza obecnie ogół zabudowań gospodarskich, w których mieści sie zarówno żywy jak i martwy inwentarz, potrzebny do uprawy pewnego znaczniejszego obszaru roli, tudzież zwykle siedziba bądż samego właściciela, bądź zarządzającego gospodarstwem i służby potrzebnej do prowadzenia robót, dozoru bydła itp. Oprócz tego w obszerniejszem znaczeniu obejmuje ta nazwa i cały obszar gruntów, których uprawa i zbiory koncentrują się w folwarku. Sama nazwa już świadczy, że zakładanie folwarków rozpoczęło się w czasach historycznych razem z organizowaniem gmin wiejskich na sposób niemiecki i tworzeniem się nowej hierarchii społecznej przez wydzielanie się stopniowe klasy dziedzicznych właścicieli ziemi, stanowiącej pierwotnie wspólną własność całego opola czy też wsi. Folwarki powstawały na ziemiach nadawanych przez książąt duchowieństwu, klasztorom i świeckim osobom. Uprawiała je w części ludność wsi, na której terytoryum wyznaczono nadanie, w cześci zaś umyślnie osadzani koloniści. Brak rąk do pracy i kapitałów potrzebnych na urządzenie większego gospodarstwa był powodem, iż w XV wieku F. zwykle miewał niewielki obszar, tak, iż w jednej wsi spotykamy po kilka folwarków, a Długosz uważa zbiór 116 kóp pszenicy (w 1456 r.) za coś niesłychanego, nieprawdopodobnego. Za wzrostem znaczenia szlachty i przewagi jej nad ludem F. zwiększał znacznie swój obszar przez zakupywanie sołtystw, rugowanie kmieci z łanów, karczowanie lasów itp. Tam gdzie miejscowe warunki temu sprzyjały, jak na Ukrainie, powstawały i dotąd istnieją folwarki olbrzymich prawdziwie rozmiarów. Br. Ch.
