Aschbuden (gdzie popiół palono), Kerbswalde. Jeszcze w późne czasy rosły bory, gdzie teraz Nowy dwór przy Świeżej zatoce, pod wsią Meskenberg. R. 1722 wspomina Hartwich, że wtedy lasy rozciągały się w nizinach aż po samo miasto Elbląg, ale je mocno trzebiono i był wielki handel drzewem. Obecnie od długich czasów nie masz zgoła lasów na nizinach. Tylko wicie tu hodują w szerokich rozmiarach, osobliwie na wielkich nieużytecznych kępach przy ujściu rz. Nogaty; zwykle te wicie wycinają co 4 do 6 lat, ażeby świeże porosły. Dopiero od r. 1288 za mistrza krzyż. Meinarda z Kwerfurtu rozpoczęto ziemię tę gwałtem zdobywać. Najprzód groblami zabezpieczono ją przed zalewami Wisły i Nogaty. Następnie kopano rowy, kanały, sypano groble przy łachach i strugach. Teraz cała ta część jest sztucznie niby siecią poprzerzynana rowami, kanałami, któremi woda odpływa, i groblami, żeby się nie wylała. Bieg i odpływ wody unormowany jest licznemi śluzy. Pojedyńcze gminy starają się z jak największą gotowością i kosztem groble te, kanały, rowy utrzymać. Celem bezpieczniejszego utrzymania grobli połączyły się gminy pobliższe i potworzyły osobne stowarzyszenia, zwane po niem. „Deichgenossenschaften“. Ważniejsze są po lewej stronie Nogaty: t. zw. Landrichteramt, do którego należą gminy: Kerbswalde, Schwarzdamm, Hoppenau i Fischerkampe. Po lewej stronie: Einlage, Zeyer, Jungfersche Winkel mają swoje związki. Często muszą też wodę gdzie nie odbiega sztucznie wylewać. Ku temu używają najwięcej młynów, tak wiatrem jak wodą i zwierzęcą siłą pędzonych. W ostatnim czasie używają nadto wielkich machin parowych. R. 1867 było tych machin parowych (Dampfschöpfmühle) po prawej stronie Nogaty 10 z siłą koni 223, po lewej 5 z siłą koni 110. Także kładą w ziemię dreny, żeby rolę osuszyć. Przy takich pracach i nakładach wydaje mórg roli na nizinach przecięciowo sgr. 98 (tal. 3 sgr. 8), na górach tylko sgr. 35. Około r. 1867 płacono przecięciowo za 1 włókę chełmińską na górze tal. 3339, na nizinach 5488 tal. Korzec pszenicy kosztował przecięciowo r. 1867 sgr. 103, żyta 70, jęczm. 53, owsa 36, grochu 74, kartofli 29, cent. siana 24, kopa słomy 174. Lasy dość obszerne znachodzą się tylko na górach jak się rzekło; obejmują mórg 37897, z których państwowe mają mórg 4008, bory miasta Elbląga 5680, różnych zakładów publicznych 3830, prywatne 24379. Z pomiędzy drzew odznacza się i najczęściej znachodzi buk (Rothbuche); bardzo wysoko i bujnie wyrasta; mimo niezbyt wielkiej ochrony i starannej hodowli dawniejszych czasów, napotkać go można tak osobno rosnącego w znacznych obszarach, jako i pomięszanego z grabem (Hainbuche), dębem itd., pomiędzy któremi zwykle przeważa. Po buku idzie sosna; udaje się tak na piaszczystym jak na gliniastym gruncie. W końcu dąb, brzoza i inne, ale tylko z innemi drzewami pomięszane. Handel drzewem bardzo ułatwiony, ponieważ spławna rz. Elbląg i Świeża zatoka nader są bliskie. Podług sprawozdania nadleśnictwa królew. w Stalinach z r. 1860 ustanowiona była taksa na sążeń (Klafter) drzewa dębowego do użytku (Nutzholz) tąl. 6 sgr. 26, szczepanego tal 3 sgr. 25, drobnego tal. 2; buki sprzedawano 1 sążeń do potrzeby po tal. 8 sgr. 6, szczepów tal. 8 sgr. 5, drobnego tal. 2 i pół; sosny sążeń tal. 4 sgr. 26, szczepów tal. 4 itd. Torfu pokłady znachodzą się w niezbyt wielkiej ilości na wzgórzu; także na nizinach przy wsi Moosbruch mórg 1134 i przy wsi Aschbuden i Wickerau. Większej zwierzyny prawie wcale się nie natrafia w lasach. Najwięcej polują na dzikie kaczki w zatoce i w jeziorze Druznie. R. 1867 dzierżawa tych łowów z jez. Druzna przynosiła tal. 316, z zatoki tal. 209. Ryb wszelkiego rodzaju bywa podostatkiem tak z zatoki, jeziora Druzna jak i ze strug różnych i rzek: r. 1867 sprzedawano beczkę szczupaków po tal. 18 do 20, sędaczów beczkę tal. 15 do 18, leszczy tal. 7 do 13, okuniów tal. 4 do 6 itd. Powiat elbląski ma liczne strugi i rzeki. Na wzgórzu płyną (po niem. zwykle zwane Bäck, tyle co Bach, struga) do rzeki Bauda (Baude): struga z pod wsi Trunz (Trunzer Bäck) i struga z pod Bągartu (Baumgartner Bäck); do zatoki Świeżej: tolkmicka struga, struga z pod wsi Sztynort (Steinorter Bäck), z pod wsi Dörbeck i struga Hahnenspring. Do rz. Elbląg wpada Homula (Hommel Fl.), największa ze strumyków górskich, pędzi w swoim biegu 10 młynów, hamernię, miasto Elbląg w wodę zaopatruje. Do jeziora Druzna płyną: gronowska struga, Elsza (Else), Rogowa (Rogau-Fl.), pędzi młyn hansdorfski, i Elszka (Elske Fl.). Na nizinach są ważniejsze strugi i rzeki: Elbląg rzeka wypływa z jeziora Druzna, przybiera łachę malborską, Tynę (Thiene), Fiszewę (Fischau Fl.) i inne, płynie przez m. Elbląg, łączy się za pomocą kanału Kraful z Nogatą i uchodzi do zatoki Świeżej; rz. Tyna (Thiene) do jez. Druzna i do rz. Elbląg; t. zw. Nowy rów (Neue Graben) łączy Tynę z Fiszewą. Fiszewa stara płynie do Nowego rowu. Fiszewa (tędy prawdopodobnie pierwotnie płynęła stara Nogat), Nogat stara (Alte Nogat) stanowiła główny odpływ Nogaty za dawnych czasów; r. 1483 została ta odnoga od rz. Nogaty za pomocą grobli usypanych odłączona; kanał krafulski długi 1560° łączy Nogatę z rz. Elbląg, zbudowany kosztem m. Elbląga r. 1495; rz. Nogat (właściwa) odłącza się od Wisły przy Mątwach (Montauer Spitze), do pow. elbląskiego prze-
