scu, rzym. kat. w Jasieniu; dm. 77, mk. 515. Własn. więk. obejmuje roli ornej 264, łąk i ogr. 44, pastw. 11, lasu 340 mor.; własność mniej. roli orn. 745, łąk i ogr. 65, pastw. 77, lasu 71 mor. B. R.
Dźwiniacz, potok podgórski, wypływa w południowo-zachodniej stronie gminy Dżwiniacza, w pow. bohorodczańskim, na granicy tejże z gm. Kosmacza, w lesie Matyjowcu (466 m.); płynie przez wieś Dźwiniacz na północny-wschód, następnie przez obręb gmin Żurak i Lachowiec, przyjmuje z lew. brzegu potoki Seredny, Huben i Korczowy, i we wsi Lachowcach wpada z lew. brz. do Czarnej Bystrzycy (t. I, str. 512). Długość biegu 8 kil. Br. G.
Dźwiniaczka, daw. Zwiniaczka, wieś, pow. borszczowski, oddalona od stacyi poczt. w Mielnicy o 7 kil. na płd.-wschód, leży nad potokiem, dopływem pobliskiego Dniestru, o 1 milę na wschód od Zbrucza, tworzącego granicę między Galicyą a Podolem, o 30 kil. na płd. wschód od Borszczowa. Przestrzeń pos więk. roli ornej 941, łąk i ogr. 48, past. 50, lasu 177; pos. mniej. roli ornej 971, łąk i ogr. 98, past. 6 morg. austr. Ludność 1037 (w tem rzym. kat. 210, gr. kat. 687, resztę izrael.), dm. 181; gr. kat. paraf. jest w miejscu, należąca do dekanatu kudrynieckiego, arcybiskupstwa lwowskiego, i obejmuje filią w Michałówce z 395 gr. kat. obrząd. Gleba nadaje się do uprawy tytuniu, gorzelnia. Właśc. więk. pos. Marcin Kęszycki. B. R.
Dźwiniaczka albo Dźwiniacki potok, wytryska w obr. gminy Dźwiniaczki, w północnej jej stronie na granicy z gm. Michałówką, w pow. borszczowskim, z pod wzgórza Mogiłkami zwanego (303 m.). Płynie na południowy wschód u zachodnich stóp Michałowieckiej góry (243 m.), po wschodniej stronie wsi Dźwiniaczki, gdzie przepływa trzy stawy; następnie mija Babińce, Łatkowce a w Dźwinogrodzie uchodzi do Dniestru z lew. brzegu. Dź. płynie głębokim jarem, korytem błotnistem, którego brzegi miejscami olszyna porasta. We wsi Babińcach tworzy dwa stawki, nieco zarybione, zabiera z praw. brzegu potoczek Sawicz, a z lewego Michałowiecki pot. i Zielony czyli Jeziorki pot. Po obu brzegach Dź. rozpościera się wierzchowina podolska. Mała odnoga tej wierzchowiny, zwana Kryniczkami, z powodu iż dawniej mnóstwo w tem miejscu znachodziło się źródełek, wchodzi w obręb gminy Babiniec. Wnętrze tej wierzchowiny zajmują głównie pokłady marglu kredowego. Powierzchnię tworzy tłusta ziemia glinkowata, nader urodzajna, która miejscami w czarnoziem przechodzi. Po stronie wschodniej, w niwie nazwanej Jeziorkami, bliżej granicy wsi Paniowiec, znajdowały się w obfitości małe jeziorka, które zasilały przez tę niwę płynący strumień, również Jeziorkiem, dawniej Zielonym potokiem zwany. Również znachodzą się tu skaliste pokłady piaskowca formacyi Jura. Długość potoku 10 kil. Br. G.
Dźwiniszki, wś włośc., pow. lidzki, 5 okr. adm., o 52 w. od Lidy, 5 dm., 32 mieszkańców (1866).
Dźwinka 1.) prawy dopływ Dżwiny; według W. Pola jest to mała rzeczka a raczej tylko spust, którym jezioro Dźwinie (Dźwińsko) odlewa swe wody do Dźwiny. Jestto samo jezioro, z którego dawniej błędnie wywodzono Dźwinę. 2.) D., rz., według Korewy dopływ Wilii, który ma źródła w gub. mińskiej i na pewnej przestrzeni odgranicza tę gubernią od wileńskiej; por. Dźwinosa.
Dźwinogród, ob. Zwinogródka.
Dźwinogród, rus. Zwinihorod, 1.) miasteczko, pow. borszczowski, pod 48°32'40“ półn. szer. a 43°57' wsch. dług. F., nad Dniestrem, przy ujściu Dźwiniaczki, o 35 kil. na płd.-wsch. od Borszczowa, o 12 kil. na płn.-wsch. od stacyi poczt. i par. w Mielnicy. Parafia gr. kat. w Wołkowcach. Dm. 76, mk. 437 (114 rzym. kat., 266 gr. kat., 57 izrael.). Włas. więk. obejmuje roli ornej 418, łąk i ogrodów 27, pastwisk 63, lasu 115 mor.; własn. mniej. roli ornej 294, łąk i ogr. 27, pastw. 11, lasu 2 mr. Gleba nadaje się do uprawy tytuniu. We wsi jest gorzelnia. „Znamienity niegdyś gród ten, Zwenihorod u Nestora, u innych latopisców ruskich Swinihorod, u naszych Swinigród, Swinogród zwany, już w XI w. wzajemnie sobie przez rozplemionych ksiażąt ruskich wydzierany bywał. Wołodar, ks. przemyski 1126 r. zmarły, dzieląc swe państwo między dwóch synów, przeznaczył Włodzimierzowi ziemię świnigródzką, gdzie tenże udzielnie panować zaczął; lecz wnet od brata Roscisława, ks. przemyskiego, został, na zamku tutejszym opasanyn ale się obronił. Zdaje się, iż ostatnim panującym był Michał Wsiewołodowicz, którego kronikarze nasi na Zwinogrodzie zowią. Za jego czasów napadli Podole Tatarzy 1240 r. a zamek uległ zniszczeniu. O dalszych losach tutejszej posady milczą dzieje. Ks. Koryatowicze czyli też królowie polscy wznieśli na nowo zamek, który przetrwał do połowy XVI w. Sarnicki około r. 1570 piszący oznacza położenie miejsca tego nad rzeczką Dzwan, uchodzącą do Dniestru, poczem mówi: „Stoi nad nią spustoszony zamek Dzwan, mieszkanie niegdyś książąt Ostrogskich“. „Gdy zamek dźwinogrodzki 1716 r. Adam Sieniawski, kasztelan krakowski, hetman wielki koronny podźwignąć postanowił, zlecił to Janowi Campenhausen, pułkownikowi wojsk koronnych przywieść do skutku. Gdy tym końcem równano dawne zwaliska, znaleziono
