w miejscu. Domów mieszk. 23, kat. 213, ewang. 13, par. Żukowo, poczta w Kartuzach. Odległość od Kartuz ¾ mili. 4.) D., leśn. przy wsi Dzierzążnie w pow. kartuskim, założone za pruskich czasów w obszernych borach pp. norbertanek w Żukowie. Należy do nadleśnictwa w Kartuzach. Jeden dom mieszk., katol. 3, ewang. 5. Kś. F.
Dzierzążno, jezioro w pobliżu wioski tejże nazwy, położone w pow. kartuskim, po prawej stronie bitego traktu gdańsko-kartuskiego; 104 morgi rozl. Należało do norbertanek w Żukowie. Obfitowało w różne gntunki ryb. Brzegi jeziora są niskie, poniekąd lasem porosłe. Kś. F.
Dzierzbia, okolica szlach., nad rz. Dzierzbią, pow. kolneński, gm. Stawiski, par. Poryte. Na tem terytoryum powstało kilka wsi, które jednak utraciły już pierwotne wspólne nazwisko jak Dzierzbia-Rogale, dziś znane tylko pod nazwą Rogale. Jestto gniazdo rodu Dzierzbickich, wspomniane w aktach z 1416 r. Obecnie istnieje wieś i folw. t. n. W 1827 r. liczono tu 24 dm. i 198 mk.; obecny obszar wynosi 4834 morg., przeważnie folwarcznych.
Dzierzbia, rzeczka, bierze początek i nazwisko (prawdopodobnie) od wsi Dzierzbia w pow. kolneńskim, gm. Stawiski, i zabrawszy po drodze wody rz. Mogilny, wpada do Narwi z prawego brzegu. Br. Ch.
Dzierzbice, wś pow. kutnowski, gm. Rdutowo, par. Dzierzbice, przy trakcie z Kłodawy do Dąbrowic, posiada kościół par. murowany erekcyi niewiadomej, 1789 r. wystawiony, 1845 odnowiony, i szkołę elementarną. W 1827 r. było tu 27 dm. i 400 mk.; obecnie liczy 32 dm., 478 mk., 167 m. gruntu włośc., 1875 m. gruntu dworskiego; w tem 669 m. lasu. Do dóbr Dz. należą folwarki: Korczyn, 4 dm., 53 mk.; 120 m. ziemi; Wiewierz, 3 dm., 64 mk., 250 m. ziemi, 50 m. lasu. Gospodarstwo zamożne i starannie prowadzone. Par. D. dek. kutnowskiego 1819 dusz liczy. W. W.
Dzierzbiętów, folw. i kolonia, pow. łęczycki, gm. Leśmierz, par. Łęczyca. W 1827 r. było tu 17 dm. i 194 mk.; obecnie liczy fol. morgów 406; kolonia 497 m.
Dzierzbin, wś i kol., pow. kaliski, gm. Zbiersk, par. Dzierzbin, o 28 w. od Kalisza, o 14 od Stawiszyna, o 6 od Rychwała. Posiada kościół par., szkołę początkową i cukrownię pod nazwą Olimpia. Cukrownia wyrabia samą mąkę i produkcya jej szybko wzrastająca podniosła się od 78000 rs. w 1874 r. do 245000 rs. w 1878; przyczem liczba robotników zwiększyła się ze 108 na 119. W 1877 r. liczono tu 20 dm. i 137 mk. Dobra Dz. składają się z folw. Dz., wsi Dz., Danowice lub Zdanowice i Zamęty. Nabyte w r. 1872 za rs. 70000. Rozl. wynosi m. 2298 a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 579, łąk m. 122, pastwisk m. 94, lasu m. 1469, nieużytki i place m. 125, płodozmian 9-polowy. Bud. mur. 13, drewn. 10; w niektórych miejscowościach są pokłady torfu. Wieś Dz. osad 49, gruntu m. 102. Wieś Danowice lub Zdanowice osad 37, gruntu m. 595; wś Zamęty osad 63, gruntu m. 1022. Parafia kat. D. dek. kaliskiego liczy dusz 2700. Kościół paraf. murowany pod tytułem Wszystkich ŚŚ., w którym roku i przez kogo wybudowany niewiadomo. R. 1729 z powodu niestaranności proboszcza bardzo się zrujnował. Wizyta z r 1783 mówi, że kościół był zbudowany z nędznego i walącego się muru. Ołtarzy dawniej było 3, lecz jeden z nich zupełnie zniszczony został. Potem kościół odnowiony został i dotychczas istnieje. Parafia w końcu XVIII w. zaledwie 1000 dusz liczyła. Roku 1783 do parafii tej należały wsie: Dzierzbin, Smaszów, Gadów, Bogusławice i wieś Biała, kiedyś własność zakonnic bernardynek kaliskich, która to wieś dla tego nazywa się Białą-panieńską. Br. Ch., St. Ch.
Dzierzbocka, cegielnia, w pow. tureckim, gm. Kowale Pańskie, paraf. Dobra, niegdyś własność Kożuchowskich, dziś kolonia z ludnością 70 dusz. M. Tr.
Dzierzbotki, kolonia, w pow. tureckim, gm. Kowale Pańskie, par. Dobra. Niegdyś wieś ta należała do Kożuchowskich; dziś rozprzedana na części; przestrzeń ogólna 510 morg. n. p., ludność 371 dusz. R. 1827 liczono tu 16 dm., 86 mk. M. Tr.
Dzierzby, wś i folw. nad rz. Bugiem, pow. sokołowski, gm. i par. Jabłonna. Posiada szkołę początkową. W 1827 r. liczono tu 46 dm. i 370 mk.; obecnie ma 72 dm., 814 mk. i 3207 m. obszaru. Dobra Dz. składają się z folw. Dz. i Wioska, tudzież wsi: Dz., Krzemień, Kamieńczyk i Wioska; podług opisu z r. 1868 i 1870 rozl. dworska wynosi m. 4740, w tem lasu około m. 900. Wieś Dz. osad 57, m. 1388; wś Krzemień osad 34, gruntu m. 987; wś Kamieńczyk osad 39, gruntu m. 639; wś Wioska osad 29, gruntu m. 538. A. Pal.
Dzierzchnica, 1.) wieś, pow. średzki, 8 dm. 75 mk., 1 ew., 74 kat., 17 analf. 2.) D., domin., 1463 morg. rozl., 11 dm., 126 mieszk., wszyscy kat., 58 analf., st. poczt. Nekla o 4 kil., st. kol. żel. Środa o 13 kil. Własność Niemojewskiego. M. St.
Dzierzenin, wś nad Narwią, pow. pułtuski, gm. Gzowo, par. Dzierzenin. Posiada kościół par. drewniany z r. 1715, fundacyi Ludwika Załuskiego biskupa płockiego, erekcyi niewiadomej, 1389 r. odnowionej. W 1827 r. było tu 19 dm., 182 mk. Parafia D. dek. pułtuskiego 2622 dusz liczy. Br. Ch.
Dzierzęga-Nadbory, wś, pow. przasnyski,
