Dzierżanowo 1.) wś i folw., pow. płocki, gm. Żągoty, par. Proboszczowice, od Płocka w. 10, od drogi bitej w. 1. od rz. Wisły w. 10. Rozl. wynosi m. 124, a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 114, ląk m. 3, past. m. 3, nieużytki i place m. 4; bud. mur. 1, drew. 7; płodozmian 8-polowy. Wieś D. osad 2, gruntu m. 3. 2.) D., wś i folw., pow. płocki, gm. Mąkolin, par. Orszymowo, od Wyszogrodu w. 10, od rz. Wisły w. 10. Rozl. wynosi m. 631, a mianowicie, grunta orne i ogrody m. 483, łąk m. 43, past. m. 10, lasu m. 51, nieużytki i place m. 44; płodozmian 8 i 11-polowy, bud. mur. 33, drew. 5. Wieś D. osad 31, dm. 25, gruntu m. 117. W 1827 r. liczono tu 13 dm. i 103 mk. Do dóbr D. należy folw. Rąkcice. Dobra te stanowią własność Konstantego Małowiejskiego, wnuka po kądzieli byłego ministra skarbu król. pols. Morawskiego; mają obszerny pałac, otoczony parkiem i ogrodem owocowym. W pałacu mieści się znaczna ilość okazów sztuk pięknych i bogata biblioteka. 3.) D., wś i folw., nad rz. Pełtą, pow. makowski, gm. Karniewo, par. Szwelice. W 1827 r. było tu 24 dm. i 224 mk. Por. Czarnostowo. 4.) D., ob. Dzierżanów. Br. Ch.
Dzierżany, wś i dwór, pow. rossieński, par. Betygoła.
Dzierżawa, wś, pow. będziński, gm. Pińczyce, par. Siewierz.
Dzierżawka, folw., pow. krasnostawski, gm. Czajki, par. Surchów.
Dzierżawy Małe Leleki i Dz. Wielkie, wś i folw., pow. turecki, gm. Wola Świniecka, par. Świnice. W 1827 r. było tu 13 dm. i 134 mk.
Dzierzączka, folw., pow. lipnowski, gm. Ossówka, par. Czernikowo.
Dzierzążna 1.) rządowa, wieś, pow. sieradzki, gm. t. n., par. Glinna; rozległości morg 1277, w tem gruntów dworskich (majorat.) m. 446, włościańskich 831: ludności katolickiej 447, staroz. 5, razem 452. Wiatrak z produkcyą 150 korcy. R. 1827 było tu 25 dm., 201 mk. Gmina Dz. należy do sądu gminnego w Zadzimiu, do 3-ch parafij: Glinno, stanowiącej filią kościoła w Brodni, Kamionacz i Rososzyca. Zajmuje północno-zachodnią część powiatu, graniczy od północo-zachodu z powiatem kaliskim, od południa z gminą Męka, do wschodu z gminą Szadek i Wojsławice. Składa się z następujących nomenklatur: kol. Borek Lipiński, fol. Chorążka, wsi: Dzierzązna rządowa, Glinno, Kamionacz, kol: Lasek, Lipiny, wsi: Miedze, fol: Miłobądz, kol: Mogilno, Pieprzna góra, wsi: Rososzyca, osady Ulesie, wsi: Włyń, Wojciechów, kol. Wrzosy. Zarząd wójta gminy znajduje się we wsi Rososzyca, odległej od m. powiatowego wiorst 14, od st. kol. żel. w Łodzi wiorst 54. Rozległość ogólna gminy wynosi morgów 9703, z której to przestrzeni znajduje się: gruntów ornych w posiadaniu dworów: m. 200, włościan 2572; ogrodów m. 40, włośc. 29; łąk i pastwisk 990, włośc. 450; lasów 2952, zarośli 100; pod zabudowaniami 50, włośc. 230; wody i błota 55, drogi 25, włośc. 50; nieużytki włośc. 110; razem m. 6262 w pos. dwor., m. 3441 w pos. wlośc.; czyli 9703. Gospodarstwa dominialne w stanie średnim, grunta przeważnie żytnie, hodowla inwentarza zwyczajna, lasów urządzonych morg 1350. Gospodarstwa włościańskie ubogie, z wyjątkiem kilku wsi jak Lasek i Miedze, w których ludność odznacza się pracowitością a ztąd i względną zamożnością; w innych zaś z powodu małych działów i braku zarobku, a głównie zamiłowania pracy, ludność w ogóle uboga; hodowla inwentarza nędzna. Ludności ogółem dusz 3319 a mianowicie: Rzymsko katolików mężczyzn 1565, kob. 1663; ewangelików męż. 39, kob. 31; starozakonnych męż. 9, kob. 12. Kościołów parafialnych dwa we wsi Kamionaczu i Rososzycy i jeden filialny we wsi Glinno, stanowiący filią kościoła w Brodni. Szkoły elementarne dwie: we wsi Glinno 73 uczniów, i we wsi Rososzyca 115 uczniów. Zakładów fabrycznych i przemysłowych żadnych niema, prócz 6 wiatraków, produkujących rocznie do 900 korcy zboża. Opłaty gminne oprócz podatków skarbowych wynoszą: na zarząd gminy rs. 687 rocznie, sąd gminny 308 rs. 2.) D. szlachecka, wieś, pow. sieradzki, gm. Krokocice, par. Małyń, przestrzeni morg. 631, w tem gruntów dworskich m. 595, włościańskich 36; osad 21; ludności katolickiej 104. R. 1827 było tu 12 dm., 103 mk. 3.) D., wś, pow. kolski, gm. i par. Brudzew. 4.) D., kol., pow. turecki, gm. Niewiesz, par. Niemysłów. Por. Borzewisko. 5.) D., wś, pow. gostyński, gm. Łąck, par. Radziwie. 6.) D., wś i folw., nad rz. Swinną, pow. łódzki, gm. Dzierzążna, par. Modlna. Leży na lewo od drogi ze Zgierza do Piątku, o 7 w. od Zgierza, 17 w. od Łodzi. W 1827 r. liczono tu 19 dm. i 145 mk. Obecnie jest tu stary obszerny dwór modrzewiowy, zbudowany za Augusta III i starannie przez właścicieli podtrzymywany; dwa obszerne ogrody: fruktowy i spacerowy, częścią w guście staro-francuzkim, częścią w angielskim z cienistemi szpalerami, sadzawkami, strumykiem, laskiem, kapliczką, mostkami etc. Dawniej Dz. stanowiła główną rezydencyą obszernego klucza, z czasem znacznie uszczuplonego. W skład dóbr Dz. wchodzi folw. D. z wsiami D., Swoboda, Dobra, Ostrów i osadą wieczysto czynszową Folusz. Rozl. wynosi m. 343 a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 273, łąk m. 41, wody m. 4, nieużytki i place m. 11; oraz osada Folusz wieczysto czynszowa m. 13;
