i Krzeczów wyrzyna się ku północy; gdzieniegdzie tylko wzdłuż rzeki zdarzają się smugi łąk. Nad Załęczem jest najwyższy grzbiet tego pogórza, które tu i owdzie zowią „Góry Działoskie“; duże głazy, rozmiecone w stronę Drabów, ludek okoliczny zwie diabelskimi; i bywało dawniej gwarzy, że z pod Krakowa są tu przeniesione na rozkaz Twardowskiego; po swojemu widać rozumiał i pojął, że to rozbryzgi z Karpat. Zdawałoby się wszakże, że rzekome Góry Działoskie musiały być przed kilku jeszcze wiekami zalesione, i dopiero ogołocone z drzew, więcej już roślinności zapuścić nie mogły, gdy deszcze i roztopy śniegowe cienką z nich warstwę rodzajną spłukały. Jakżeby inaczej stany Rzeczypospolitej mogły królowej Bonie przeznaczyć te okolice, a mianowicie Kamion z przyległościami, na dobra stołowe, gdyby wonczas już taką były pustynią! Kamion był nawet miastem podówczas, a obok w Bieńcu, lichej dziś wioszczynie, taż królowa miała pyszny ogród i dworzec swój. Słowem, pogórze to, z braku zaradliwości u nas i niedbania o przyszłość, widocznie z rokiem każdym pustoszeje bardziej i wyjaławia się. Według „Staroż. Polski“ znajdują się w okolicach Dz. okopy i wały, które lud ma nazywać szwedzkiemi; popielnice zaś i dzbany różnego kształtu nietylko dawniej tu wyorywano, lecz i obecnie jeszcze się je napotyka, ale za nieostrożnem dotknięciem rozpadają się w skorupy z przyczyny długowiecznego pozostawania w ziemi. W...r.
Działów, dawniej Żałów, wś, pow. winnicki, par. Mołczany, połowa większa należała do jener. Bachmetiewa, dziś do Emilii Hanickiej, która ma 557 dz. roli, lasu 335 dz., nieużytków 64; ziemi włośc. 306 dz. Druga połowa należała do Dziekońskich, dziś Siemaszków i Aleksandrowa: 336 dz. ziemi ornej, lasu 66 dz., nieużytków 21 dz.; włościan 140 dzies. Dusz męz. 460. R. 1868 Dz. miał 170 dm. Jest tu cerkiew ś. Michała dla 1938 parafian z 74 dziesięcinami ziemi plebańskiej.
Działowo, wś ryc., pow. chełmiński, par. i szkoła Sarnowo, poczta Trzebieluch. Obszaru ziemi 1459 mórg, budynków 14, mieszk. domów 10, katol. 155, ewang. 2; czystego dochodu urzędowo liczonego 2004 tal. Do dziś znajduje się w ręku Działowskich.
Działuny, wś rządowa i folw., pow. wileński, 5 okr. adm., mk. kat. 32, prawosł. 17, domów 7 (1866), od Wilna 24 w.
Działy, wś włoś., pow. wieluński, gm. Wydrzyn, par. Czarnożyły, niedaleko Czarnożył, ma 7 dm., 40 mk., 53 mórg roli gromadzkiej. 2.) D., wś, pow. ciechanowski, gm. Młock, par Sulerzysz. 3.) D., wś, pow. lipnowski, gm. i par. Spethal, liczy 22 dm., 60 mk., 340 morg., w tem 337 ornych. 4.) D., wś, pow. mławski, gm. Dębsk, par. Szydłowo 5.) D., zagrodnicze, wś, pow. biłgorajski, gm. i par. Krzeszów,
Działy, 1.) wieś, pow. bydgoski; 34.dm.; 221 mk., 190 ew., 31 kat., 33 analf. Najbliższa stacya pocztowa i kol. żel. w Bydgoszczy. 2.) D., leśnictwo, pow. poznański, należy do domin. Więckowic. M. St.
Działyń, 1.) wś nad jeziorami Działyń i Czajnik, pow. lipnowski, gm. Mazowsze, par. Działyń; odl. od Lipna o 16 w. Posiada kościół par. murowany, szkołę gminną. Liczy obecnie 62 dm., 672 mk.; jest tu wiatrak i cegielnia. Gniazdo wygasłej w 1880 r. rodziny Działyńskich, ostatnio w wielkiem księztwie poznańskiem mieszkającej. Tutejszy kościół murowany z dwiema wieżami na czele miał być założony w r. 1540 przez Kacpra Działyńskiego, biskupa chełmińskiego i pomorskiego; kaplicę zaś do niego niejaki Janowski w niedawnych czasach przystawił. Budowla ta w stylu nowszym, z zaokrąglonem prezbiteryum, na zewnątrz niczem się nie odznacza. Wewnątrz atoli ma piękne ołtarze a zwłaszcza wielki, ławki rzeźbione oraz osobliwszego kształtu drewnianą chrzcielnicę, raczej do ambony niżeli chrzcielnic zwyczajnych podobną, dłutowanemi figurami świętych, oraz obrazami z Pisma Ś-go, w płaskorzeźbie wyrabianemi, przyozdobioną. Prócz tego znajduje się tu niewielki obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, w pięknych ramach w stylu odrodzenia, na blasze srebrnej płaskorzeżbą wybijanych, a u dolu herbami Ogończyk i Godziemba naznaczonych. Kościół działyński pierwotnie nie był tynkowany; sklepień nie ma. Umieszczony na jego czele herb Ogończyk, lubo należy do rodziny fundatorów, przecież później w to miejsce wstawiony został i pochodzi z nieistniejącego już oddawna pałacu Działyńskich. Na dzwonnicy znajdował się dzwon starożytny z herbami ks. mazowieckich. Parafia Dz. dekan. lipnowskiego liczy 2320 dusz. Dobra Dz., dziś wlasność Ciechomskiego, składają się z folw. Dz., Rembiocha i wsi: Dz. z koloniami Ciechanówek i Przystań, wsiami Rembiochy, Rembiosznica dawniej Czesnowek i wsią Łyczyszewy; rozl. wynosi m. 2503 a mianowicie: folw. Dz. grunta orne i ogrody m. 1140, łąk m. 69, pastwisk m. 155, wody m. 86, lasu m. 566, nieużytki i place m. 99; razem m. 2115, budow. mur. 18, drew. 8, płodozmian 14 i 4-polowy; fol. Rembiocha grunta orne i ogrody m. 203, łąk m. 41, pastwisk m. 75, lasu m. 53, nieużytki i place m. 15; razem m. 387. Bud. mur. 1, drewn. 4, płodozmian 8 i 5-polowy; pokłady marglu, torfu, w niektórych miejscowościach; wś Dz. z koloniami Ciechanówek i Przystań osad 90, z obszarem gruntu m. 562; wś Rembiochy osad 10, gruntu m.
