Dobrosołowo. Fol. Cz. z wsią Cz., Wierzchy i Zaborze, od Kalisza w. 66, od Słupcy w. 14, od drogi bitej w. 7, od Kutna w. 90 i Wrześni w. 28, od rz. Warty w. 14. Nabyte w r. 1866 za rs. 27.000. Rozl. wynosi m. 596 a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 534, łąk m. 14, nieużytki i place m. 16. Bud. mur. 6, drewn. 3. Płodozmian 10 i 6-polowy; są pokłady marglu. Wieś Cz. osad 13, gruntu m. 17; wś Wierzchy osad 7, gruntu m. 156; wś Zaborze osad 9, grun. m. 96. A. Pal., Br Ch.
Częstkowo, 1.) wś rycerska w pow. kartuskim, niem. Ludwigslust, na pograniczu z kościerskim; pierwszy lokacyjny przywilej pochodzi z r. 1374, dany przez mistrza w. krzyżackiego Winryka von Kniprode. Obejmuje wraz z przynależnościami 3140 morg. ziemi (w czem 103 morg. jeziora), katol. 120, ewan. 51, domów mieszk. 19, par. Kościerzyna, odległość od Kartuz 4 mile. 2.) Cz., niem. Czenstkau, wieś rycerska, powiat wejherowski; z przyległościami obejmuje jeden folwark i 38 posiadłości włościańskich; obszaru ziemi ma 137 włók, mieszk. katol. 326, ewang. 30, domów mieszk. 25, szkoła jest w miejscu; par. Luzino; odległość od Wejherowa 2 mile. Por. Cząstkowo.
Częstoborowice, wś i folw., pow. krasnostawski, gm. Rybczewice, par. Częstoborowice. Posiada kościół par. murowany z XVIII w., poaryański. R. 1827 r. było tu 37 dm., 216 mk. Obecnie 48 os. włośc., 803 m. gruntu włośc. Dobra Cz. składają się z folw. Cz. i Podizdebno, tudzież wsi Cz. Rozl. wynosi m. 1455 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 452, łąk m. 70, lasu 534, pastwisk i zarośli m. 360, nieużytki i place m. 79. Par. Cz. dek. krasnostawskiego liczy dusz 3890. Br. Ch.
Częstoch, dawne imię, stanowi źródlosłów nazwy Częstochowa (t. j. osada Częstocha). Mylne są zupełnie wywody zwykłe od częstego chowania się po za okolicznemi wzgórzami. Z tego samego źródła powstały nazwy Częstocice, Częstoszowice a może i Częstków. Dawne także imię Częstobór jest źródłem nazwy Częstoborowice. Br. Ch.
Częstochowa, miasto powiatowe gubernii piotrkowskiej, na lewym brzegu Warty, pod 50°49'7 szer. geogr. i 36°45,6 długości, śród rozległej płaszczyzny, otoczonej wzgórzami, z których najwynioślejsze nosi starodawne miano Jasnej góry (t. j. widzialnej zdaleka). Cz. odległa od Warszawy 216 w., od Piotrkowa 80 w., od Sosnowca 82 w. po linii dr. żel. war. wied., od granicy pruskiej w linii prostej 20 w. Posiada 3 kościoły katolickie, cerkiew prawosł. św. Cyryla i Metodego, synagogę, 18147 mk. Cz. początkiem swoim odległej sięga starożytności. Najdawniejszą o niej wzmiankę znajdujemy w dziejach przy końcu wieku XIV, kiedy Władysław, książę opolski, zdobywszy w r. 1377, na książęciu wołyńskim, zamek bełzki, zabrał z sobą cudowny obraz Najświętszej Panny, według podania ręką św. Łukasza malowany, który tam od wieków się znajdował, i takowy chciał do Szląska przeprowadzić; ale nakłoniony, jak piszą, niebieskiem widzeniem, złożył go w drewnianym parafialnym kościółku na Jasnej Górze, pod wsią Cz. stojącym i zakon św. Pawła pustelnika, z klasztoru Nostre w Węgrzech, dla strzeżenia świętości sprowadził. Wedle śladu akt miejscowych w lustracyi 1660 r., powiedziano, że przywilej oryginalny lokacyjny już był wtedy zaginął. Mieszkańcy jednak w owym czasie twierdzili, iż miał się znajdować w metrykach koronnych. Podobnież co do części miasta Nowej Cz. nie masz także śladu kiedy założoną została; miejscowe tylko podanie utrzymuje, że za pierwszej wojny szwedzkiej wieś Częstochówkę, w zupełności spaloną, wyniesiono do rzędu miasta i nazwano Nową Cz.; zaś inni twierdzą, że stało się to dopiero za rządu pruskiego; roku jednak nie można stanowczo oznaczyć, ponieważ całe archiwum tego miasta w czasie pożaru, jaki przed kilkudziesięciu laty je nawiedził, zniszczeniu uległo. Najpierwszą epoką spólnych tych miast dziejów było sprowadzenie na Jasną Górę cudownego obrazu i umieszczenie tegoż w małej kaplicy, do dziś dnia istniejącej, która już wówczas była obok kościoła parafialnego, pod tytułem Wniebowzięcia Najświętszej Panny; następnie zbudowanie drewnianego klasztoru dla 16 zakonników, którym Władysław książę opolski, przywilejem 9 sierpnia 1382 r., na utrzymanie nadał wieś Częstochówkę i Kawodrzę z przyległościami, a nakładom własnym budowę murowanego kościoła rozpoczął. Władysław Jagiełło, zaraz po wstąpieniu na tron polski, fundusz ten zatwierdził w r. 1386, a nowy d. 21 września 1393 r. w Krakowie, przywilejem swym oznaczywszy przez nadanie wsi: Częstochówki, Kawodrzy, Grabówki, Szarlejki, Lgoty, a w r. 1414 wsią Kaleń powiększony, obdarował i tym sposobem stał się drugim założycielem klasztoru Jasnej Góry. Odgłos cudów tego obrazu, ściągając zewsząd tłumy nabożnych ludzi, zwiększał znakomicie dostatki klasztorne, czem zachęconych kilku szlachty, co się już byli na rozboje puścili, napadli w r. 1430 na niego, złupili i obraz uwieźli; ten ostatni jednak zostawili u podnóża góry, obrzucony błotem, cięty szablą i połupany, zwalając cały rabunek na husytów, których kilku mieli w swojem towarzystwie. Kiedy się jednak rzecz cała w krótkim czasie odkryła, król Władysław Jagiełło, ukarawszy gardłem świętokradców, obraz kazał w Krakowie naprawić, blachą pozłacaną, mającą na sobie wyryte rozmaite sceny z Pisma św., pokryć i złotemi w drogie kamienie przybranemi promieniami
