na Niedzicy, z przyzwoleniem królewskiem wieś własną Lechnicę z gruntem pod klasztor i wolnem rybołóstwem w Dunajcu nadał kartuzom hledońskim dla założenia w Lechnicy klasztoru. Otóż ten mistrz Kokosz powaśnił się pewnego razu z Fryderykiem, synem Arnolda Gargou-Görgey, żupana spiskiego, i zabił go. Skutkiem tego między dwiema temi rodzinami, które w pobliskiem zostawały pokrewieństwie z sobą, powstała zacięta nienawiść, której koniec położył Stefan, żupan Sasów spiskich; Kokosz bowiem na czele orszaku składającego się ze 100 przyjaciół swoich złożył r. 1307 Arnoldowi Gargou przysięgę hołdowniczą i zobowiązał się dać 200 grzywien na wybudowanie sześciu klasztorów i fundować 4000 mszy św. za spokój duszy zabitego Fryderyka. Jednym z tych sześciu klasztorów był bezwątpienia Czerwony klasztor. Akt erekcyjny kapituły spiskiej r. 1319 wydany zatwierdził Jan, proboszcz spiski, 1326 r. Tegoż roku król Karol przywilejem nadanym w Waradynie (dnia 16 kwietnia) zatwierdza tę fundacyą. Pierwszym przeorem był już wspomniany Jan. On to pokrył budynki klasztorne czerwoną dachówką; przeto ztąd nazwa tej kartuzyi. R. 1506 stanąl murowany kościół gocki; tuż przy nim wąskim korytarzem połączony obszerny gmach z komnatami dla gości i pielgrzymów (hospitium); ogród wielki i dziedziniec; wszystko to nakryte czerwoną dachówką i opasane podwójnym klauzurowym, naprzód cieńszym, potem grubym murem, z basztami po rogach. Od r. 1431 zaczyna się szereg klęsk Czerwonego klasztoru. W tym bowiem roku polscy i czescy husyci pod wodzą Wierzbięty z Przyszowej, Zawiszy, Wrzaszowskiego i Wornickiego, pustosząc ojczystą ziemię, napadli także klasztor lechnicki i złupili, zakonników pozabijali, przeora Mikołaja, że im skarbów klasztornych nie chciał pokazać, ze sprzętami zabranemi uprowadzili do Gliwic, skąd byli wyszli. R. 1433 husyci pod wodzą Biedrzyca powtórnie zrabowali klasztor. Podobnież Fryc Rusin na czele Czechów i Rusinów nie zostawił klasztoru w spokoju. Za wojen Jana Zapoljego z cesarzem Ferdynandem klasztorne włości nie mało ucierpiały, a zakonnicy drogo okupywać się musieli. Za czasów szerzenia się reformy luterskiej na Śpiżu zburzono klasztor hledoński, a zakonnicy przenieśli się do Czerwonego Klasztoru, który w r. 1545 napadnięto, złupiono i spustoszono. W r. 1563 Grzegórz Bornemissa, oficyał spiski biskup chanadyjski, później waradyński, na rozkaz cesarza Ferdynanda (z 20 listopada) zabrał archiwa i dobra klasztorne, iż różne, w nim niedobre osoby przebywają, a wielu zakonników uciekło z niego, okradłszy klasztor i przeszedłszy na wyznanie Lutra. R. 1565 klasztor zniesiono, młodszych kartuzów rozpuszczono; starsi umarli w klasztorze. Od tego czasu klasztor i klasztorne dobra pozostawały w rękach prywatnych. R. 1699 nabył te dobra Władysław Matyaszowski z Markuszowiec (Markusfalva), biskup nitrzański i królewski kanclerz węgierski, za 30,000 złr. od Elżbiety Rakóczy, zamężnej za Erdölym. Tenże biskup sprowadził w r. 1705 kilku mnichów zakonu kamedulskiego z Włoch i osadził w Czerwonym klasztorze, który odtąd zwał się „Eremus conventus Montis Coronae,“ którą to nazwę wskazują cztery litery E. C. M. C. nad główną bramą. Odnowienie pustelni ukończono roku 1754. Między latami 1711 a 1730 wystawiono domki eremu, tak jak je dzisiaj widzimy. Niedługo atoli przebywali w tej pustelni kameduli. Odręczny ukaz cesarza Józefa II rozproszył ich r. 1782. Budynki klasztorne i dobra wcielono do funduszu religijnego. Zarządzała zaś niemi kamera consilium regium. W skutek nieudolności zarządów kameralnych podupadły te dobra, budynki i kościół niszczał. Ołtarze sprzedano do Muszyny, podobnież niektóre sprzęty; pewną część zaś tychże rozkradziono. W 1807 widzimy już cały Czerwony Klasztor wtem opustoszeniu, w jakiem się dzisiaj znajduje. W r. 1820 klasztor wraz z dobrami przysądził cesarz Franciszek I kapitule greckiej w Preszowie. Wzniesienie Cz. Kl. npm. czyni 435,6 m. (Kuczyński); 434,97 m. (Alth). Źródła: Dr. E. Janota, „Przewodnik w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin.“ Kraków, 1860. Tegoż: „Zapiski o zaludnieniu Dunajca i Popradu na Śpiżu.“ Kraków, 1864. Georgius Fejer, „Codex diplom. Hungariae eccles, et civ.“ Budae 1829–1832. Ks. St. Załęski, „Czerwony klasztor w Pieninach.“ Kraków, 1880. S. Weber, „Von Bela in der Zips nach Szczawnica,“ w „Jahrbuch d. Ung. Karp. Ver. III Jahrg. 1876.“ Tenże, „Zipser Geschichts und Zeitbilder. Leutschau, 1880. „Historia Ordinis Cartusianorum ac Camaldulensium una et bonorum ad eos spectantium in comitatu Scepusiensi“ (Wspomina o niej ks. St. Załęski). K. Wagner, „Analecta Scepusii sacri et profani, Wiedeń 1774.“ W. Anczyc, „Czerwony klasztor w Pieninach“ w illustrowanym „Kalendarzu Józefa Ungra“ z r. 1864. Michał Zieleniewski, „Wody lekarskie szczawnickie.“ Kraków, 1852. W. Eliasz „Illustr. Przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic.“ Poznań, 1870. Bronisław Gustawicz, „Z wycieczki w Czorsztyńskie." Warszawa 1881. Br. G.
Czerwony krzyż, wieś, pow. suwalski, gm. Hutta, par. Wigry, o wiorst 19 od m. Suwałk, ma dymów 27, mk. 182, wyznania katolickiego, mówiących narzeczem mazurskiem. Tuż obok las rządowy. R. 1827 było tu 13 dm., 98 mk.
