Czertyca, ob. Dunajec.
Czertycha, rz., dopływ rz. Stuhny z prawej strony.
Czertyżne, wś, pow. grybowski, o 7 kil. od Uścia ruskiego, par. gr.-kat. Banica. Dominium należy do rządu.
Czertyżnianka, potok, w obr. gm. Czertyżnego w pow. grybowskim, prawy dopływ Białej dunajcowej. Wypływa w Beskidzie lesistym, z pod Swejki (788 m.), we wsch. części gm. Czertyżnego, na wysokości 686 m.; płynie na płc.-zach. między domostwami Czertyżnego. Długość biegu 3 kil. Br. G.
Czerwanken lub Zerwanken, Uszranken, wś, pow. ządzborski, st. p. Ządzbork.
Czerwenica, 1.) węg. Vörös-Alma, wś w hr. szaryskiem (Węg.), nad rz. Torysą, kościół kat. filialny; lasy, młyny wodne, tartaki, 284 mk. 2.) Cz., węg. Vörös-Vagas, wieś w hr. szaryskiem (Węg.), kościół kat. par., obszerne lasy, w potoku mnóstwo pstrągów, bogate kopalnie szlachetnego opalu, jedyne w całej Europie; z początku tego wieku znaleziono jeden kamień, który po oszlifowanin miał wielkość kurzego jaja i przepysznie we wszystkich barwach odbijał. Ludność wynosi 864 mk. H. M.
Czerwiatka, rz., doplyw Połoty, wypływa z jez. Czerwito w pow. połockim.
Czerwień, ob. Czerniejów, Czermno, Czerwona Ruś.
Czerwieńce, Czerwińsk, niem. Zierwenz, wś, pow. słupski, na Pomorzu.
Czerwiencice, Czerwięczyce, niem. Czerwientzütz, wś i dobra, pow. raciborski, par. Sławików. Dobra mają 1,334 m. rozl., kwitnące sadownictwo; wś 183 m. gruntu. F. S.
Czerwieniaczki, przysiołek Baszni.
Czerwieniec, ob. Dołuszyce i Kunin.
Czerwieniec, ob. Czarny Wag.
Czerwieniec, wieś w pow. słupskim, albo Czerwieńce.
Czerwientzütz (niem.), ob. Czerwiencice.
Czerwięczyce, ob. Czerwiencice.
Czerwin, osada nad rz. Orz, pow. ostrołęcki, gm. i par. Czerwin. Posiada kościół par., synagogę, sąd gminny okr. III, urząd gminny, szkołę początkową, st. pocztową. Odbywa się tu kilka licznie uczęszczanych jarmarków; droga bita łączy Cz. z Ostrołęką, odległą o 19 w., i Ostrowiem o 20 w. Ludność dochodzi 1,000 dusz, rozległość 1,260 mórg. Parafia Cz., dek. ostrołęckiego, 3,602 dusz liczy. W aktach są ślady, źe w r. 1500 niejaki Boruta przeznaczył grunta na uposażenie kościoła, które później w r. 1677 darowizną nowych gruntów przez Jakóba Grodzickiego, wojskiego łomżyńskiego, zwiększone zostało. Z dawnego kościoła pozostał tylko pomnik, z marmuru chęcińskiego wyrobiony, do którego przywiązana jest szczególna legenda, z ust do ust dotąd przez mieszkańców opowiadana. Przedstawia on w całej figurze uzbrojonego rycerza z buzdyganem w ręku; na czarnej marmurowej tablicy, która się pod nim znajduje, nie masz żadnego napisu, co dowodzi, że pomnik ten za życia swego fundatora wzniesiony został. Nad pomnikiem zaś umieszczone są w czteropolowej tarczy herby: Ostoja, Prawdzic, Ślepowron i Lubicz. Podanie do tego pomnika przywiązane jest, jakoby to był nagrobek jakiegoś szlachcica, który, wydobyty będąc w chwili urodzenia swego z łona już nieżyjącej matki, uroił sobie, że nie narodziwszy się wcale, nie powinien był umierać, i na ten rachunek na wszelkiego rodzaju bezprawia się puścił. Król (podanie milczy, który) wysłał naprzeciw niemu wojsko, które go w jakimś zameczku obległo. Oblężony, nie mogąc się ztamtąd wydostać, zamknąć się musiał w wieży, w której głodną śmiercią życia dokonał, będąc do końca o swej nieśmiertelności przekonanym. Obecny kościół pochodzi z r. 1777, fund. Celińskich. Gmina Cz. ludn. 6,088, rozległ. 13,179 mórg. W skład gm. wchodzą następujące miejscowości: 1-na osada włościańska Czerwin, 16 wsi szlacheckich: Cisk, Damenty-Mierzejewo, Damiany, Dzwonek, Gocły, Grabowo, Gerwaty-Mierzejewo, Janki-stare-Mierzejewo, Jarnuty, Nogawki-Mierzejewo, Skarzyn, Tomasze-Mierzejewo, Wielgouchy-Mierzejewo, Wojsze-Mierzejewo, Wysokie-Bartosy i Zapiecne-Mierzejewo; 3 wsie z ludnością mięszaną: Chróścice, Laski, Suchcice; 7 wsi włościańskich: Borek, Brzeźno, Grodzisk, Malinowo-Stare, Styłęgi, Suchcice i Seroczyńska-Wólka, oraz 1 kolonia włośc. Malinowo-Nowe.
Czerwin, strumień, wypływa z pod Kamiennika (782 m.) dwoma ramionami w obr. gminy Lipnika w pow. wielickim; płynie w kierunku płc.-wsch., a przeszedłszy w obr. gm. Glichowa, wpada do p. Lipnika, dopływu Krzyworzeki. Długość biegu 4 kil. Br. G.
Czerwiniec, niem. Rotheheide, leśnictwo, pow. międzychodzki, ob. Wieyce (Waitze).
Czerwińsk, 1.) osada, przedtem mko i kol. nad rz. Wisłą, pow. płoński, gm. Sielec, par. Czerwińsk, pod 52°23′48″ szer., a 17°58′19″ dług. W bardzo malowniczem położeniu, na wyniosłym brzegu Wisły, poprzerzynanym głębokiemi wąwozami; odl. od Warszawy 55 w., od Płocka 45 w. Osada Cz. posiada kościól par. katol., klasztor Norbertanek, synagogę, bóżnicę, 2 szkółki elementarne, zarząd gminny, 2 młyny wodne, 2 wiatraki, browar, 3 jatki, 22 różnych sklepów i szynków; 6 razy do roku bywają jarmarki. W 1827 r. było tu 45 dm. i 522 mk., w 1860 r. 68 dm. i 807 mk., obecnie liczy 1,010 mk. (460 męż., 550 kob.); 79 dm., z tych 6 murowanych. Powierzchnia ziemi pod osadą 585 mórg i 532
