- 369
pa ako amo na ang akon pagsalig, kag iban pa..Sa hiyograpiya
ni Donya Victorina ginpahat niya ang kalibutan sa Filipinas kag
Espana, tuhay sangsa mga uslitan nga ginpahat nila sa Espana kag
America ukon China sa lain nga ngalan.
Ang bana nakasayod nga ang iban sini nga mga butang kabuangan apang naghipos lamang sia agud indi sia pagsinggitan kag tampaon sa guya sa pagpalangurog sang iya mga bibig. Nagpulupanamkon sia sa pagdugang sang iya mga handum nga mangin-iloy, kag nagpanapot sia sing mga maduag, pinun-an niya sing mga bulak kag mga sintas kag magdayan nga nagbata sa Escolta, apang o kasubo! Nagligad ang tatlo ka bulan kag ang damgo natunaw, kag wala na sing kabangdanan nga ang anak magmanriribok, wala na sia magdayon sa pagpanakayon. Nagpatan-aw sia sa mga manogbulong, mga manogpabata, mga tigulang, kag iban pa, apang wala sing pulos. Sia, nga sa daku nga kaaligutgot ni Kapitan Tiago, naglahog nahanungod kay San Pascual Bailon, indi maluyag magkadto sa maskin an6 nga santo ukon santa; tungod sa ginhambal sa iya sang isa ka abyan sang iya bana:
— Patiha ako, senyora, ikaw lamang ang espiritu fuertei(19) sa sini nga magamo nga pungsod!
Nagyuhom sia nga wala makahangop kon ano ang espiritu fuerte, kag sang gab-i sa takna nga inogtulog pinamangkot niya sa iya bana.
— Iha, — sabat sini, — ang e . . . espiritu nga labing’ dalisay nga nakilala ko amo ang amoniaco-. ang akon abyan ayhan naghambal sa paanggid-anggid.
Kutob sadto padayon nga naghambal sia kon may kahigayunan:
— Ak6 lamang ang amoniaco sa sini nga magamo nga pung sod kon hambalon sa palaanggiran; amo ini ang ginsiling ni Gg. N. de N. isa ka taga-peninsula(20) nga may labi nga ikasarang.
Kon ano ang iya ginhambal iya ginbuhat, nadangatan niya ang bug-os nga pagdaugdaog sang iya bana, nga sa iya bahin wala magtanyag sing dakfl nga pagpakigsumpong, nga nahimb sia nga isa lamang ka tutoytutoy sang iya asawa. Kon indi niya luyag,
(19) Espiritu fuerte — Saliagum, nga ang taga nga espiritu ginagamit sa duha ka kahulogan: sa hambal kag sa kimika, subong man sa sari sang pulolungon nga metapora nga nagapakilala sang isa ka pangugali nga makisay, mabaskog, mabakas kag masupog.
(20) Taga-Peninsula — Sa mga pungsod sa kadagatan nga ila sang katsila, ang peninsula amo ang katsila nga natawo sa Espana, tuhcy sangsa criollo, nga katsila sa dugo, apang indi sa iya pagkabun-ag.
