314
P. Damaso nagsugb nga bungkagon ang ginkaisahan, kon indi.
kondenahon ako sa sini nga kinabuhi tubtob sa isa! Ang tanan
nagahambal sa akon sing amo man, pati si P. Sibyla! Dapat tak
pan ko sa iya ang mga ganhaan sang akon balay . . . kag may
utang ak6 sa iya nga kapin sa kalim-an ka libo ka pesos! Ginsugid ko ini sa mga pari apang indi sila maluyag magsapak sa
akon: Ano ang anuhon mo, siting nila, kalim-an ka libo ka pc
sos ukon ang imo kabuhi kag ang imo kalag? Ay, San Antonio'
Kon ina nahibal-an ko lamang, kon ina nahibal-an ko lamang!
Si Maria Clara naghibubun-ot.
—Indi ka maghibi, anak ko,—sugpon niya nga umatobang sa iya sini.—Ikaw indi kaangay sang imo iloy nga wala gid paghibi ...wala sia paghibi Iwas lamang sa mga kahidlaw. . . Si P. Da maso nagsiling sa akon nga nag-abot na ang isa niya ka himata gikan sa Espana... kag sia ang imo mangin-kahagugma...
Tinabunan ni Maria Clara ang iya nga dulonggan.
—Apang, Santiago, nagabuang ka? — Singgit sa iya ni tiyil Isabel. — Hambalan sia sang isa na man ka kahagugma karon' Nagahunahona ka nga ang imo anak nagailis sing kahagugma katulad sang iya pag-ilis sing bayu?
—Amo man ina ang akon ginhunahona, Isabel. Si Don Cri sostomo manggaranon... ang mga katsilh nagapakasal lamang sa paghigugma sang pilak... apang ano ang luyag nimo himiion? Ginpahog nila ako sing isa man ka pagsikway sa simbahan. nagasiling sila nga may katalagman indi lamang ang akon kalag kundi ang akon man lawas . . . ang lawas, nabatian mo? Ang lawas!
—Apang wala ka sing ginahimb kind! ang magpakalisod la mang sa imo anak! Indi bala abyan nimo ang Arsobispo? Ngaa man nga indi mo pagsulatan?
—Ang Arsobispo isa man ka prayle, ang Arsobispo wala sing ginahimb kundi ang ginasiling sa iya sang mga prayle. Apang, Maria, indi ka maghibi; maabot ang Kapitan Heneral, maluyag sia magtan-aw sa imo kag ang imo mga mata nagapalamula. .. Ay! Naghunahona ako nga maagum sing isa ka hapon nga malipayon . . . kon indi lang ini nga dakh nga kalaot ak6 ang labing' malipayon sa tanan nga tawo kag ang tanan mahisii sa akon... Paghipos ka, anak ko; ako ang labi nga may kalaot sangsa imo kag wala ako nagahibi! Sarang ka makakita sing isa ka kaha-
