Jump to content

Page:Noli-Me-tangere-Hiligaynon-IV-Ni-Jose-Rizal-1963.pdf/158

From Wikisource
This page has been validated.


142
NOLI ME TÁNGERE


saypanan diin sadto ang nakità ko lamang mga kamatuoran, kag mga kamatuoran sa madamo nga butang nga sadto sa akon pagbilang mga sayop. Ang mga pagpanghanot5, halimbawa, nga kutob sadto gingamit sa mga buluthoan, nga sadto amó lamang ang kalalangan nga mahapos sa pagpadulop sang pagtuon — nga sa sini ginpaanad kita sa pagpapati, — naisipan ko sang ulihe nga Iwas nga malayo nga makaamot sa pagpapanton sang bata, nagpabundol pa gani sa iya sing maayo. Nagpati ako nga indi mahimo nga paupuron ang pagpanakit kag ang pagbadlong: ang kahadlok kag ang kakugmat nagatublag sa balatyagon nga labing malinong, labot pa nga ang panumdoman sang bata labi kaabtik, labi kamahinangpanon. Kag agud nga sa utok mapasulod ang mga kaisipan, kinahanglan nga maghari ang kalinong, sa lwas kag sa sulod, nga may katinong ang kalag, may katawhay ang lawas kag kabubut-on kag maayo ang pamatyag, nagpati ako nga sa ibabaw sang tanan dapat ipasulod sa kabataan ang pagsalig. ang kapag-on kag ang pagpakamahal sa kaugalingon. Nahangpan ko pa gid nga ang adlaw-adlaw nga pagpanghanot nagapatay sang kaluoy sa tagipusuon kag nagapalong sinang' dabdab sang pagkatalahaon, ang panakdag sang kalibutan, nga nagadula upod sina sang huya nga mabudlay na magbalik. Napanilagan ko man nga kon ang isa ginahanot, nagapangita sing kalipay nga subungon man niya sina ang iban; kag nagakadlaw sia nga malipayon kon makabati sang paghibi sang iban; kag ang natugyanan sa paghanot, sa nahauna nga adlaw matuman nga daw nagapaganot, apang sa ulihe maanad sia kag maluyagan niya ang iya masubo nga tulumanon. Nagapakugmat sa akon ang nagligad, buot ko lwason ang karon, nga liwaton ang dinumaan nga paagi. Gintinguhaan ko nga mangin makaluloyag kag malipayon ang pagtuon, luyag ko himuon nga ang kartilya, indi mangin diutay nga tulon-an nga maitum kag nabasa sing luha sang pagkabata, kundi isa ka abyan nga matu-

__________________

(5)Mga Pagpanghanot— Diri makita ang ginkatuhayan sang paagi sang pagpanudlo nga sinadta kag binag-o. Sang una gingamit ang pagpanakit sa pagpilit sa kabataan sa pagtuón agud mag-alam. Si Rizal, kon nahanungod sa pagpanudlo indi isa ka pakok. Ang iya nahibal-an ginpakita niya sa buluthoan nga iya gintukod kag sa mga paagi nga iya gingamit didto sa Dapitan. Sa bayla aga magtudlo sa mga bata sa pagpangluthang ukón sa pagpamatáy sang mga sapátsapát, kag sa pagpanguha sang mga kagaykay nga wala man lamang nila ginapusli, gindalá niya sila sa iya balay kag didto iya ginhatagan aing mga pagkaon, mga panapton, kag gintudloán niya sila sana kinatsila, iningles, pinaranses kag inalemán. Sa iya pagpanudlo, si Rizal gindayaw kag ginhigugma sang kadamoan.