pipila ka mga magbalantay sa mga hayop nakapanimaho ug bahb
sa minatay; gisubay nila.ug ilang hikit-an ang Katsilang tigulang
nga nadunot na ug nagabitay sa sanga sa usa ka punoang dakit.
Kadtong Katsilaa, sa buhl pa, makahahadlok nang daan tungod sa
iyang halawom nga tingog ug sa iyang kinataw-an nga hilum, apan
diha nga naghikog, na siya, nakahukaw sa katulog sa mga babaye.
Ang mga alahas sa Katsila ilang gipanalibay sa suba ug ang mga
saput gisunog, ug sukad sa paglubong sa minatay sa punoan sa
dakit, wala nay nangahas pag-agi didto. Usa ka magbalantay sa
hayop nga nangita sa usa niya ka mananap nga nawala, nagsugilon nga nakakita siyag mga suga; nangadto ang mga ulitawo ug inagulb na ang ilang nabati: Usa ka sinakit sa gugma,
kinsa, aron paglukmay sa dalagang matig-ag kasingkasing, nanumpb nga mohigdb usa ka gabii niadtong kalibonan ug magahigot ug uway sa punoan sa dakit, namatay sa kalit nga hilanat nga mitakboy kaniya sa sunod nga adlaw niadtong gabii sa
iyang pagsaad. Diha pa gayud ing daghang mga sugid nga minaomao bahin niadtong kalibonan.
Wala dangtig pila ka bulan may nahiabut didto nga usa ka batan-on nga sa iyang panagway maila nga kaliwat ug Katsila, ug miingon nga siya anak niadtong Katsila nga nagahikog. Mipuyo didto aron pagyuta ug unya nananum dag hang mga tagum. Si Don Saturnino maoy usa ka batan-on nga hilumon ug mangil-ad ug taras, mabangis usahay, apan maabtik ug manggibuhaton kaayo: giparil niya ang lubnganan sa iyang amahan nga talagsa da niyang duawon. Diha nga hataas na siyag panuigon, nangasawa sa usa ka dalaga nga tagaManila, ug natawo si Don Rafael, ang amahan ni Crisostomo. Sukad sa bata pa, si Don Rafael gihigugma na sa mga magbabaul; ang iyang kinaadman sa pagpamaul nga gidala ug gipanudlb didto sa iyang amahan, dali da uyamut nga nasangyaw; nanglalin ngadto ang daghang mga tawo, nangabut ang daghang mga Insik, kadtong diyutayng pundok sa mga balay nahimong balangay ug gibutangan ug usa ka kura nga Indio; sa nadugay na, ang balangay nahimong lungsod, namatay ang kura ug gipulihan ni pari Damaso, apan ang lubong niadtong Katsila, ingon man ang yuta nga himutangan, wala hilabti. Usahay ang mga bat^ mangahas pagsuroysuroy sa kadaplinan niadtong
-H-
