VIII
MGA HANDUMANAN
Ang salakyanan ni Ibarra ‘didto moagi sa usa ka dalan sa balangay nga labing masadya sa Manila; kadtong mga butang nakapasubo kaniya sa miaging gabii, sa pagsud-ong niya karon nga gihayagan na sa Adlaw, nakalipay kaniya ug wala tuyoa sa buot mipahiyum siya. Kadtong kalangas nga iyang nakit^ bisan diin dapit, kadtong mga salakyanan nga nanagsahb, kadtong mga carromata? mga calea? mga Katsilii, mga Insik ug mga Pilipinhon, tagsatagsa iyahayg sul-ob sa ilang kaugalingong saput, mga magbabaligyag mga bunga sa kahoy, mga corredor? mga mamumuo nga walay sinina, mga baligyaan sa mga makaon, mga fonda, retaurant, mga tindahan ug hangtud mga mabug-at nga l^aromata nga ginuyod sa nagaugtok nga kalabaw, ang kaalingasa, ang kagahub, ang mga bahb, ang pintal sa kabalayan, hangtud ang kahayag sa Adlaw; sa usa ka pulong, ang tanan nga nakita ug nadungdg ni Ibarra didto, nakapukaw sulod sa iyang panumduman sa mga handuman nga nangatulog. Kadtong mga dalana wala pay adoquinado? Kon initon sulod sa duha ka adlaw, ang abog dili na maantus: motapot sa tanan, makapaubo ug makapuling sa mangagi; kon ulanon usab ug usa ka adlaw, mahimb dayong danawan diin inigkagabii modan-ag ang suga sa mga salakyanan nga mangagi ug ang mga lumalabay hipiskan gayud sa lapok bisan mamaybay sa daplin. jPila na kaha ka sinilas sa babaye ang midukot ug nahilubong didto niadtong binilanggb nga nanaglaray ug nanagbantok sa dalan, itip ang tupi, nanagsulob ug mga sinina nga mugbog bukton ug mga kalsonis nga purol ug may mga isip ug mga titik tagumon nga gipatik; sa ilang mga bitiis adunay mga talikala nga kinalsohan ug mga nuog aron ang kasakit ug kabugnaw sa put(1) — Sakyanan ginuyod kabayo kansang atop dili mapilo. Lahi sa tartanilya, duroha day mosakay nga mag aitubang sa unahan. (2) — IParihas sa carromata, apan mapilo ang atop luyo sa sandinganan (3) — Ahente sa patigayon. (4) — Bakbak sa mga batong lagpak.
-60-
