Page:Noli-Me-Tangere-Cebuano-Visayano-ni-Jose-Rizal-1962-N719c.pdf/390

didto sa laing yuta nga magailaid sa kagul-anan? Kanhi aduna ako’y duha ka anak lalaki, usa ka anak babaye, usa ka panimalay ug katigayonan; gitamud ug gimahal ako; karon sama na ako usa ka kahoy nga nahutdan sa iyang mga sanga, nagtagotago ako ug ginapangita sa kalasangan sama sa usa ka mananap nga mapintas. Unsa may hinungdan niining tanan? Tungud lamangkay usa ka tawo mibuong sa dungog sa akong anak babaye, tungud kay ang mga igsuong lalaki niini nanimalus sa tampalasang buhat nianang tawhana ug tungud kay kanang tawhana atua mahimutang sa ibabaw sa ubang tawo ug ginganlan siya ug tinugyanan ni Bathala dinhi sa yuta. Bisan pa niining tanan, ako nga amahan, akb nga gipakaulawan sa akong pagkatigulang, mipasaylo niadtong panamastamas batok sa akong anak babaye, naluoy sa kahilayan sa pagkabatan-on ug sa kahuyang sa lawas sa tawo, ug sa atubangan sa usa ka kadaut nga dili na matabang, unsa may takus kong mahimo kon dili ang paghilum na lamang ug pagluwas sa nahibilin kanako? Apan ang makasasala nahadlok sa panimalus nga nag-angat kaniya ug nanglimbasug aron mahiunlod sa kadautan ang akong mga anak lalaki. Nasayud ikaw kon unsay iyang gibuhat? Wala? Nasayud ba ikaw nga may gitumotumong pangawat nga nahitabo kono sa kombinto ug sa mga tawo nga gipasanginlan nahiapil ang usa sa akong mga anak? Ang usa ko ka anak wala ikalakip kay wala man hiatli didto. Nasayud ba ikaw sa mga pagdagmal nga gihimo kanila? Oo, nasayud ikaw niana kay mao man kana ang ginahimo sa tanang kalungsoran! Ako, ako nakakita sa akong anak nga gibitay ug gihiktan sa buhok, nakabati ako sa iyang mga singgit, nakadungog ako nga gitawag niya, ug ako nga talawan ug naanad sa kahusay wala tugki ug kaisug sa pagpatay ug sa pagpakamatay! Nasayud ka ba nga ang pangawat wala himatud-i, nga milutaw ang pagbutangbutang ug, agig silot, ang kura gibalhin sa laing lungsod, ug ang akong anak namatay tungud sa mga pag dagmal nga iyang nadawat? Ang usa ko ka anak, ang nahibilin kanako, dili talawan sama sa iyang amahan, ug sanglit ang kura nga tampalasan nahadlok nga kini manimalus kaniyb tungud sa kamatayon sa iyang igsuon, pinasangil sa iyang pagkawalay sidula ng sa usa ka higayon niana iyang hikalimtan pagdala, gidakop siya sa Guardia Civil, gidagmalan, gisuko ug gihagit pinaagi sa pagpanamastamas hangtud nga napugus siya paghikog! Ug

—383—