This page has been proofread.
ANG AKON PALAHILWAYAN (¹)
----------
Sa luyo’ng masangkad nga baybay
nga may pinong’ balas, mahumok
Kag sa ubos sang isa ka bukid
nga sang kakahuyan puno,
Sa silong sang kahoy nga maanyag
ang payag akon ginpatindog,
Sa talon akon ginpangita
sa kahipusan nga matan-op
Kapahuwayan sa akon utok,
kalinong sa akon kasubo.
----------
Ang atop maluming nga nipa,
salog kawayang’ maluyahon,
Mga tambala kag haligi
kahoy nga wa'y masapsapi:
Sa katunayan wa’y bili
ang nasuok nga payag nakon;
----------
Sa luyo’ng masangkad nga baybay
nga may pinong’ balas, mahumok
Kag sa ubos sang isa ka bukid
nga sang kakahuyan puno,
Sa silong sang kahoy nga maanyag
ang payag akon ginpatindog,
Sa talon akon ginpangita
sa kahipusan nga matan-op
Kapahuwayan sa akon utok,
kalinong sa akon kasubo.
----------
Ang atop maluming nga nipa,
salog kawayang’ maluyahon,
Mga tambala kag haligi
kahoy nga wa'y masapsapi:
Sa katunayan wa’y bili
ang nasuok nga payag nakon;
<1> Ini nga binalaybay nga sinulat ni Rizal sa Dapitan sang 1895 ginahalad sa iya iloy. Matahum kaayo kag tuman ka mabinatyagon. Indi masuay nga isa ini sang labing’ matahum nga iya pinatok kag isa sang labing’ nakilal-an. Siling ni Retana: “Sa mga nahauna nga sinulatan nagapangibabaw ang Ang Akon Palahilwayan diin iya ginasaysay ang natabo sa iya, ang bagay sang iya pangabuhi kag nagasugid sang iya mga kasakit kag mga ginahandum . . . Daw ano katahum, daw ano ka mabinatyagon nga binaaybay! Daw ano nga balatyagon ang iya matuga! Daw ano nga mga handumanan katamis...!”
Kon abi si Rizal wala makasulat sang iban kundi ini lamang nga binalaybay sa bug-os niya nga kinabuhi, ang iya handumanan bilang mamalaybay mangin-wala’y katamayon subong sang iban niya nga mga han dumanan sa pagkamangangagham, madamo sing nahibal-an nga pulong mandudoag, maninilsil ukon eskultor, modelador, tumoluon sang mga butang sa kinaugali, manogilawig, polemista, kag labaw sa tanan, makibanwahanon, baganihan tigbatas kag manlulowas sang iya kabikahan. "Ginkaayo gid ni Rizal ang pagsulat sini nga binalaybay nga iya ginhalad sa iya iloy kag ginpangayo man sini, sang panahon sang iya pagunay sa Dapitan kag binaton niya ini sang sia nakabalik na sa Manila.” — L. Lopez-Rizal.
Ang mga huwad sini makita sa:
1. “Republica Filipina,” ika-30 sa Disyembre 1898.
2. “El Nuevo Dia” sa Cebu.
3. “Poesias de Rizal,” ni J. C. de Veyra, pp. 64-67.
4. “Voz de Manila,” 23 Nobyembre 1947, p. 12.
5. Orosa, Sixto Y.: “Jose Rizal, el heroe nacional Filipino,” pp. 69-72.
6. “Philippines Herald,” 30 Disyembre 1928.
7. Hernandez, J. M. “The Filipino Hero,” p. 132.
8. Laubach, Frank C., “Rizal, Man and Martyr,” pp. 290-294.
9. Zaide, G. F.: “Jose Rizal Life, Works and Writings,” pp. 184-187.
1. “Republica Filipina,” ika-30 sa Disyembre 1898.
2. “El Nuevo Dia” sa Cebu.
3. “Poesias de Rizal,” ni J. C. de Veyra, pp. 64-67.
4. “Voz de Manila,” 23 Nobyembre 1947, p. 12.
5. Orosa, Sixto Y.: “Jose Rizal, el heroe nacional Filipino,” pp. 69-72.
6. “Philippines Herald,” 30 Disyembre 1928.
7. Hernandez, J. M. “The Filipino Hero,” p. 132.
8. Laubach, Frank C., “Rizal, Man and Martyr,” pp. 290-294.
9. Zaide, G. F.: “Jose Rizal Life, Works and Writings,” pp. 184-187.
