पोसप आनी खावडः माकड झाडां झुडपाचो पालो, फळां तरने कोंब, जीव -वायटी, सवम्यां तांतयां खातात. तांकां सकाळ सांजवेळ खावपाक जाय . हेर वेळाडी करप हो तांचो स्वभाव. थोडे माकड दिसभरखयत रावतात. रातचे ते झाडाचे कांदयेर बशिल्ले थंयच न्हिदतात. झाडां नाशिल्ल्या जाग्यांनी ते फातरार ाड पडटात. माकडां हुशार आशिल्ल्यान कांय लोक तांकां पाळटात. तेचपरी, सर्कशींत, प्राणिसंग्रहालयांत दवरतात. तांकां शिकोवन तरेतरेची कांमा करून घेतात. मनशाळिल्ल्या माकडाची लेगीत एके फावट भिरांत आसता, देखून खबरदारीचो उपाय म्हूण तांकां बंद पिंजऱ्यांत दवरतात.
उपेगः लोकांची करमणूक करपाक डोंबारी लोक माकडांक खेळ करपाक उडयो मारपाक आनी नाचपाक शिकयतात. लेबोरटरींनी शास्त्रीय प्रयोग करपाखातीर रेसम जातीच्या माकडांचो चड उपेग जाता. रगता गटांत RH Factor हाचो रेसर माकडाक लागून सोद लागलो. रामभक्त हनुमान माकड आशिल्ल्यान हिंदू लोक ताचेकडेन पूजनीय नदरेंतल्यान पळेतात आनी ताका मारीनात. रामान सेतू बांदलो तेन्ना ताका माकड सेनेनच आदार दिल्लो असो उल्लेख रामायणांत मेळटा. आदल्या काळांत खेत्याकडल्यान माथ्यांतल्यो उयो काडून घेवप जाताल्यो.
रोग आनी उपायः माकड चडसो सैमाच्या सानिध्यात रावता आशिल्ल्यान ताका रोग उणोच जाता. तरी व्हायरस रोग, इन्फ्लुयेंजासारके रोग माकडाक जातात. पूण ताची प्रतिकार शक्त बरी आशिल्ल्यान ते ल्हव ल्हव निवळटात.
खाशेलेपणः मनशाबाशेन माकड आपल्या हातापांयांनी वस्तू धरता. तो दुसऱ्याची कृती पळोवन तशीच कृती करता. पोशिल्ले माकड सादारमपणान १५-३० वर्सां जगतात. हावलर जातीचो माकड हुप हुप असो मोठयान आवाज करता. रानांत हो आवाज १-२ मैल मेरेन आयकूंक येता. ताका लागून हेर रानटीप्राणी रानांत संकटापसून सवध जातात.
-डॉ.ए.एस.वागळे
माकावः चीनच्या दक्षिण दर्यावयलो पुर्तुगालचो प्रांत हो प्रांत पर्ल( चु चिअँग )न्हंयेचें मूख खाडीचे अस्तंते वटेन आसून मुकार उदेंतेकडे ६४ किमी. चेर खाडीचे उदेंतेवटेन हाँगकाँग ही ब्रिटीश वसाहत आसा. हेच खडीचे मदेगांत, माकावचे उतरेक १०५ किमी. चेर कँटन हें चीनचें बंदर आसा. प्रांताचें क्षेत्रफळ सुमार १५.५चौ. किमी. लोकसंख्या ४,८४,०००(१९९१) . चीनच्या ग्वांगटुंग प्रांताच्या दक्षिणेकडच्या अशीर अशा माकाव द्दीपकल्पाचो तशेंच तैपा आनी कुलानी ह्या ल्हान जुंव्यांचो तातूंत आस्पाव जाता. राजधानी माकाव , ही माकव द्दीपकल्पाचेर आसून प्रांतांतले वट्ट ९०% लोक हांगा रावतात . हो प्रांत २० डिसेंबर १९९९ दिसा चीनी सुवादीन करपाची कबलात जाल्या . तेन्ना तो एक स्वतंत्र प्रदेश म्हूण दवरपाचें चीनीन मान्य केलां.
वाठाराची सगळ्यांत चड उंचाय कुलोना जुंव्याचेर ( १७४ मीटर )आसा. हांगा कायम स्वरुपाच्यो न्हंयो नात. द्दीपकल्पाचेर आनी दोनूय जुंव्यांचेर ग्रॅनाइटी दोंगुल्ल्यो आसात. माकावचें हवामान उश्ण कटिबंधीय मोसमी प्रकाराचें आसा. वर्सुकी सरासरी पावस १५२सेंमी. आसून चडांत चड पावस मोसमी वाऱ्यांच्या काळांत पडटा. कस्तुरी माजर सोडल्यार, माकावांत व्हडलीशी मोनजात दिसना.
पुर्तुगेजांचें पयलें जहाज १५१३त पर्ल न्हंयेचे खाडींत आयलें. तेन्नासावन पुर्तुगेजांचे माकाव कडेन संबंद सुरू जालें. पुर्तुगेजांनी माकावचो वापर १५३५ सावन केल्ल्याचें चिनी नोंदीवयल्यान दिसता. १८८७त जाल्ले कबलातीप्रमाण चीनान माकावावयलें पुरतुगालचें प्रभुत्व मान्य केलें.
चीन आनी जपान हांचेकडेन जावपी आंतरराश्ट्रीय वेपाराचें माकाव हें प्रवेशद्दार आशिल्लें. आंतरराश्ट्रीय वेपारसमूहाची स्थापणूक माकावांत केली. अठराव्या शेंकड्याचे दुसरें अर्दआनी एकुणिसाव्या शेंकड्याचो कांय काळ हो माकावचो भरभराटीचो काळ आशिल्लो. फुडें चीनी अधिकारीवर्ग आनी युरोपियन वेपारी हांच्यांत अफूच्या वेपारावयल्यान वाद जालो. हाचो परिणाम म्हूण ग्रेट ब्रिटेन आनी चीन हांच्यांत झूज जावन १८४१ त आपली वासणूक म्हूण ब्रिटिशामनी हाँगकाँगचेर ताबो मेळयलो. १८४९त पुर्तुगेजांनी माकावांतली चिनी शीम शुल्क कार्यालयां नस्ट केलीं आनी माकावचें उक्तें बंदर म्हूण घोशणा केली पूण कांय काळांतूच हाँगकाँगान वेपारांत माकावाक फाटीं उडयलें.ताका लागून ह्या पुर्तुगेज वसाहतीचो वेपाऱ्यांनी त्याग केलो. एकुणिसाव्या शेंकड्यांत वेपारी नदरेन माकावचें म्हत्व उणें जालें. १९२०त माकाव बंदराचे उदरगतीखातीर एक कोटी डॉलराचो खर्च केलो. १९२६त भायलें बंदर बांदलें १९५१त माकाव गो पुरतुगेजाचो सागरपार प्रांत जालो. १९७६त माकावची नवी घटना चालीक लागली . तेन्ना सावन माकावचें एका खाशेल्या प्रांतांत रूपांतर करून य, वैधानिक, वित्तीय आनी अर्थीक स्वायतता दिली. १९७९त माकाव परत पुर्तुगेज प्रशासनासकयल उतरलो अशी घोशणा केली. चीन ह्या शेजारच्या देशाकडेन माकावचे इश्टागतीचे संबंद आसात. पुर्तुगालच्यान नेमणूक जाल्लो गव्हर्नर विधानसभेच्या १७ वांगड्यांच्या पालवान राज्यकारभार पळेता.
नुस्तेमारी, वेपार, कारखानदारी आनी पर्यटन हे वेवसाय हांगा चलतात. वेपारी नदरेन उक्तें बंदंर म्हूण माकावाक म्हत्व आसा. पर्यटन वेवसायाची हांगा वाड जायत आसा. पतॉक हें माकावचें स्वतंत्र चलन जावन आसा.
