शिक्षीत लोक आनी जमीनदार हे संघटनेचे सदस्य आशिल्ले. उपरांत सदस्यांचो आंकडो वाडत गेलो. उपरांत दर वर्सा इंडियन काँग्रेसचें अधिवेशन भरपाक लागलें. काँग्रेसचो वावर चालींत दवरपाखातीर दर वर्सा नवो अध्यक्ष वेंचून काडटाले. पयल्या अधिवेशनांत धर्मभेद, वंशभेद, प्रांतभेद पयस करुन अखिल भारतीय एकराश्ट्रीयता निर्माण करपाचें थरयलें. मुखार वेगवेगळ्या अधिवेशनांवरवीं काँग्रेस सदस्यांनी ब्रिटीशांकडेन साबार मागण्यो केल्लयो. तातूंत शासनयंत्रणआंत लोकांच्या हिताखातीर सुदारणा करची, इंग्लंडांतल्या राज्यकर्त्यांक भारताचे राजकीय आनी अर्थीक परिस्थितीची जाणीव करुन दिवप, विधिमंडळात सरकारनियुक्त सदस्यांचे सुवातेर लोकनिर्वाचीत सदस्य वेंचून काडप, लश्करी खर्चांत कपात करप, उंचेल्या अधिकारपदांचेर हिंदी लोकांचीय नियुक्ती करप अशा साबार मागण्यांचो आस्पाव आशिल्लो.
सुरवेक इंडियन नॅशनल काँग्रेसच्या वावुरप्यांनी उदारमतवादी पद्दत (Liberal Policy) आपणायली. पूण ब्रिटीश सरकारन, काँग्रेसच्या विनंतीअर्जांक दाद दिना तें पळोवन कांय राजकीय नेत्यांनी चड परिणामकारक कार्यावळी अंखल्यो. १९०६ त कलकत्ता हांगा जाल्ल्या अधिवेशनांत फुडाऱ्यां भितर मतभेद जावन नेमस्त (moderates) आनी जहाल (exhimiss) अशें दोन पंगड निर्माण जाले. गोपाळ कृष्ण गोखले हाच्या फुडारपणाखाला नेमस्त पंगड (Moderates group) तयार जालो तर बाळ गंगाधर टिळक हाच्या फुडारपणाखाला जहाल पंगड (Extremist) तयार जालो. टिळक, लाला राजपत रॉय आनी बिपीन चंद्र पाल हांणी पुराय स्वातंत्र्याची मागणी केल्ली. स्वातंत्र्य चळवळीक नेट येवचो म्हूण तांणी ब्रिटीश वस्तुंचेर बहिश्कार आनी कायदेभंग पद्दत आपणायली, तशेंच स्वदेशी चळवळ सुरु केली.
इंग्लीश शिक्षणाचो लाव हिंदुंप्रमाण मुसलमान लोकांक मेळचो म्हूण सरसय्यद अदमद खाँ हाणें अलिगड कॉलेट आनी उपरांत विद्यापिठाची स्थापणूक केली. सय्यद अहमद हाणें मुस्लीम शिक्षण प्रसाराखातीर 'मोहमडन एज्युकेशन कॉन्फरन्स' संस्थेची स्थापणूक केली. १८७७ त अमीर अली खाँ ह्या तरणाट्यान 'नॅशनल मोहमंडन एसोसिएशन' ची स्थापणूक केली. भारतीय मुसलमान जातीचीं राजकीय उद्दिश्टां साद्य करुन घेवप हो हे संस्थेचो मुखेल हेत आशिल्लो. नॅशनल काँग्रेसच्यो दिसानदिस मागण्यो वाजत आसात, हें पळोवन तिका शह दिवपाच्या उद्देशआन ब्रिटीश राज्यकर्त्यांनी मुसलमानांचो पाखो घेवपाचें धोरण आपणायलें. ब्रिटीशांनी तांकां साबार सवलताय दिल्यो.
ह्या सगळ्या कारणांक लागून १९०६ त मुस्लिम लीग हे मुसलमान समाजाचें प्रतिनिधीत्व करपी संस्थेची स्थापणूक जाली. मुस्लीम लिगान भारताच्या स्वातंत्र्याचे चळवळीचे अखेर मेरेन धर्मवादाची परंपरां चलयली.
३० डिसांबर १८९८ दिसा लॉर्ड कर्झन हो नवो व्हायसरॉय म्हूण भारतांत आयलो. ह्या वेळार राश्ट्रवादाचो प्रभाव महाराष्ट्र आनी बंगाल प्रांतांत चड आशिल्लो. हो राश्ट्रवादाचो प्रभाव मोडून काडपाच्या हेतुनूच लॉर्ड कर्झन भारतांत आयिल्लो. ब्रिटीश राजवटीचें दुहीचें राजकारण सादपाच्या उद्देशान ताणें, पुराय उदेंत बंगाल आसामाक जोडून उदेंतकडेन एक व्हड मुसलमान बहुमतांचो एक प्रांत तयार केलो आनी अस्तंत बंगाल-बिहार-ओरिसा हांगाच्या बंगाली भाशिकांक अल्पमतांत दवरुन बंगाल फाळणेची घोशणा केली. पुराय भारतांत बंगाल फाळणेचो विरोध जावपाक लागलो. साबारकडेन उठाव जाले.
