हाडांचो गोबर सल्फ्युरीक असीड कॅल्शियम सल्फेट ऑर्थोफॉस्फरीक असीड
ऑर्थोफॉस्फरीक असीड तापोवन सुकयतकच ताचें मॅटाफॉस्फोरीक असीड जाता.
H₂PO₄ → HPO₃ + H₂O
ऑर्थोफॉस्फरीक मॅटाफॉस्फोरीक उदक असीड असीड
मॅटाफॉस्फोरीक असीड कोळशापिठो घालून तापयतकच धव्या फॉस्फरासाची वाफ तयार जाता. ही वाफ उदकापोंदा थंड करतकच धवो फॉस्फरस मेळटा.
4HPO₂ + 10 C → P₄ + 10 Co + 2H₂O
2) आर्विल्ली विद्युत भट्टी पद्दत: फॉस्फरायट खनिज, रेंव आनी कोक हांची भरसण विद्युत भट्टेत 1002 ते 1502* सॅंटीग्रेड तापमानांत तापयतकच फॉस्फरस तयार जाता.
2Ca₃(PO₄)₂ + 6Sio₂ → 6Ca Sio₄ + P₄O₁₀
फॉस्फरायट खनिजरेंव कॅल्शियम सिलीकेट स्फरस पॅंटोक्साय
P₄O ₁₀ + 10 C → P₄ + 10 Co
कोक फॉस्फरस
विद्युत भट्टेक लोखणाची टांकी आसता. हे टांकयेक भितरल्यान विटांचो थर आसता. भट्टेचे वयले वटेन आशिल्ल्या पायपातल्यान थंड उदक सोडिल्लें आसता. भट्टी तापोवपाखातीर भट्टेपोंदा कार्बन इलॅक्टेरोडस बसयल्ले आसतात.
विद्युत भट्टी अखंड चलत रावता. ती चालू आसतना तातूंत फॉस्फरायट रेंव आनी कोक घालूंक मेळटा. भट्टेंत फॉस्फोरसाची तयार जाल्ली वाफ वयले वटेनच्या पायपांतल्यान उदकांत वचून थंड जातकच वाफेचो उदकापोंदा घट्ट फॉस्फरस जाता. भट्टेंत तयार जाल्ले कॅल्शीयम सिलीकेट भट्टेपोंदच्या बुरकांतल्यान भायर सरता. हे पद्दतीन तयार केल्ले फॉस्फरस असीड भरशिल्लें पोटॅशियम डाय घालून निवळ करतात.
फॉस्फरस हें भौरुपी मूळद्रव्य. ताचीं पांच वेगळीं रुपां आसात. तीं अशीं 1) धवो वा हळदुवो फॉस्फरस 2) तांबडो फॉस्फरस 3) शेंदुरी 4) जांबळो 5) काळो.
धवो फॉस्फरस ताजो आसतना धवो फुल्ल आसता. पूण थोड्यावेळान तो हळदुवो जाता. देखून ताका हळदुवो फॉस्फरस म्हणटात. धवो फॉस्फरस मेणावरी मोव आसता आनी ताचे सुरयेन सहज कुडके करुं येतात. तो उदकापरस 1.8 पटीन जड () आसता. धवो फॉस्फरस उक्तो दवरल्यार आपशींच पट्टा देखून तो सदांच उदकांत बुडोवन दवरतात. धवो फॉस्फरस 4.4° सॅंटीग्रेडचेर काडटा जाल्यार 290° सॅंटीग्रेडाचेर खतखतता. धव्या फॉस्फरसाक लशणीवरी वास येता. फॉस्फरस उदकांत विरगळना पूण कार्बन डायसल्फायडांत विगळटा. तो भंयकर विखाळ आसता. फॉस्फरस उद्देगांत काम करपी कामगारांक दाडवणां घट्ट जावपाचें दुयेंस जाता. धवो फॉस्फरस हवेंत सवकासायेन जळटा देखून काळखांत तो लिकलिकता.
धवो फॉस्फरस प्रक्रिया जायना असल्या वातावरणांत 250 सॅंटीग्रेड तापयतकच तांबडो फॉस्फरस जाता. ताचो रंग काळसो तांबडो आसता. ताका वास येना आनी ती विखाळूय नासता. तो काळखांत लिकलिकना. उदकांत वा कार्बनडायसल्फायडांत विगळना. हवा नासतना तापयल्यार 292° सॅ. ताची वाफ धव्या फॉस्फरसावरवी तो आपशींच पेटना. पूण 260° सॅपरस चड तापयल्यार पेट्टा आनी ताचो फॉस्फरस पॅंटॉक्सायड जाता.
प्रकिया जायना असल्या वातावरणांत तांबडो फॉस्फरस खतखतावन ताची जाल्ली वाफ उदकापोंदा न्हिवयतकच तांबड्या फोंस्फरसाचो धवो फोंस्फरस जाता.
फॉस्फरसाची हेर रुपां आनी गुणधर्म :
शेंदुरी फॉस्फरस : हो तांबड्या फॉस्फरसावरवीं आसता. पूण ताच्यो प्रक्रिया तांबड्या फोंस्फरसापरस बेगीन जातात. जांबळो फॉस्फरस : हो सगळ्यांत जड ताची जडाय 2.34- 2.39° ऑक्सिजना वांगडा ताची प्रक्रिया जायना आनी तातूंतल्यान विजुय वचना. काळो फॉस्फरस: हातूंतल्यान वीज वता.
उपेग_: फॉस्फरसाच्या वट्ट उत्पादनांतले 90% फॉस्फरस, फॉस्फरस आम्लां आनी लवणां तयार करपाखातीर वापरतात. फस्कां तयार करपाच्या उद्देगांत फॉस्फरस वापरतात. तांबें (54%), कलय (5%) आनी फॉस्फरस (0.1-0.35) क करुन फॉस्फरस कांशें हो मिश्रधातू तयार करतात. फॉस्फरस कांशे साद्या कांश्यापरस घट आसता. तें झरना आनी ताका कळमूय येना. धवो फॉस्फरस हुंदराचें वीख म्हणून वापरतात. फोग आनी वखदां तयार करुंक तशेंच रसायनां उद्देगांनी फॉस्फरस वापरतात. गोंयात हिंदुस्थान सिबा कंपनी ह्या जीवनशंका तयार करपाच्या कारखान्यांत दवो फॉस्फरस व्हड प्रमाणांत वापरतात. जीवनशंका तयार
