Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/63

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

बदलाची सुलूस डॅनीश साहित्यांक दाखयली.मेयर गोल्डस्मीटझ हाणें केवलवादाचें म्हत्व उणें केलें.ताच्या कोरसारेन ह्या विनोदी दिसाळ्यांतल्यान आनी कार्ल प्लागच्या गितांतल्यान विद्यार्थी चळचळीक तेंको दिलो आनी श्लोस्विग झुजांतल्या विरांक तशेंच संविधानाक आर्गां ओंपली.साहित्यांत क्रिस्टीयन हॉस्ट्रप हाणें हेयबर्गाची वेवसायीक नाटकांची परंपरा चालू दवरली.उपरांत हॅन्स इगॅड शॅक हाचे फॅंटेस्टर्न हे नवलिकेंवरवी स्वच्छंदवादी स्वनरंज नाक प्रतिकार करपी युग उदेलें.

निसर्गवाद- (१८७०-१९००)- १८७० सावन डॅनीश साहित्यांत निसर्गवाद आयलो.जोर्ग ब्रॅन्डीस ह्या युरोपभर नामना जोडपी समिक्षकाचो हातूंत मोलाचो वांटो आसा. १८६४त प्रशिया- ऑस्ट्रियाकडल्या झुजांत हारले उपरांत डॅनीश संस्कृतीच्या पुनरुज्जीवनाक ताणें चालना दिली आनी युरोपांत प्रचलीत आशिल्ल्यो नव्यो जाणविकायो आनी विचारांक डॅनीश साहित्यांत हाडले.जॉन स्ट्युअर्ट मिल आनी परीस कम्युन (१८७१) हांचे समाज तत्वीक प्रेरणेन आनी तॅं आनी सांत बव्ह हाच्या साहित्यीक प्रभावाखाल तशेंच कॉम्तेच्या सकारात्मकवाद तशेंच फ्यअरवॅफाचो निरीश्वरवाद हांचेर आदारून ब्रॅन्डीसान मुक्त विचार आनी मेकळी,चौकस,वास्तवताय हांची गुडी उबारली.

ह्या काळावयले नामनेचे साहित्यीक म्हळ्यार- सुरवेक क्रांतीकारी विचारांचो पूण उपरांत मतपरिवर्तन जाल्लो गीतकार होल्गर ड्रॅकमन,जेंस पिटर जाकोब्सन हो नवलकथाकार आनी किर्तीवंत नॉर्वेजियन नाटककार हॅन्रीक इब्सेन तशेंच ब्युओर्नसेन आनी ऑगस्ट स्ट्रींटबर्ग.हांचे भायर एडवर्ड ब्रॅन्डीस हो जॉर्ग ब्रॅन्डीसाचो भाव हाणें नाट्य्समिक्षेच्या मळार मोलादीक वावर केलो. जॉन ब्रॅन्डीसावरवीं डॅनीश साहित्यांत वास्तववादी पोसवण जाली.ताच्या फांकिवंत अशा डॅन मोदेर्न जेनेमब्रुडस डेअन्ड (मेन करंटस इन नायनटीन्थ सेंच्युरी लिटरेचर) ह्या ग्रंथावरवीं ताणें बुध्दीवाद्यांच्या फुडले पिळगेंत दिशा दाखयली.

पोंतापिदेन हाच्या धगधगपी मानवी समाजचित्रणावरवीं १८९० तय निसर्गवाद फुडें वाटचाल करत रावलो.ताच्यो दी अॅवन्चाण्टेड लॅंड (१८९१-९५), लकी पॅर (१८९८-१९००) आनी नोबॅल पुरस्कार फावो जाल्ली द किंगसम ऑफ द डेड(१९१२-१६) ह्यो म्हत्वाच्यो नवलिका. हर्मन बॅंग हाच्या नवलिका,कथांनी आनी विनोदी प्रभंजनकार गुस्ताव्ह विएड हाणीं वास्तववादी परंपरा फुडें व्हेली.पूण फुडें ब्रॅन्डीस नित्स्झेच्या प्रभावाखाल पावले उपरांत मात डॅनीश साहित्यांतले हें यूग आंतरगामी आनी आध्यत्मिक जालें.फ्रॅंच कवी बोदेलेअर व्हेर्लन आनी फ्रॅंच फॉंद सिक्ल हाच्या प्रभावान जोहानीस जॉर्गेनसन आनी सोफर क्लाऊसेन हाणीं गीतिकाव्याचे पुनरुज्जीवन केलें.

विसाव्या शतमानांतलो निसर्गवाद आनी नव- स्वच्छंदतावाद – ह्या काळांत साहित्यीक चळचळींत मध्यमवर्गावांगडा शेतकार कामगारय फुडें सरले आनी ताका लागून डॅनीश साहित्यांत निसर्गावाद परत आयलो.पूण ह्या वेळारताची नदर समाजाभिमुख आशिल्ली.

ग्रुण्डटविगाच्या प्रभावाखाल आयिल्ल्या साहित्यीकांमदीं जाकोब क्नुडसेन हार्जे हो म्हत्वाचो लेखक आसा. हाचेभायर शेतीविशींच्या दृश्टीकोनाखातीर जोहान जोल्डोर्ग आनी जेप आक्जी हांचो उल्लेख करपासारको आसा.जेप आक्सी आनी थोजर लार्सन ह्या जुटलॅंडीक कवींनी विनोदाची लय आशिल्लें म्होंवाळ निसर्गकवितेत डॅनीश साहित्यांत भर घाली.ह्याच काळांत मार्टीन अॅं डरसन नेक्सो हाच्या नवलिकांची माळ उजवाडा आयली. हातूंत पेलीरो ब्रेरेन (१९०६-१०),दित्ते मॅनेस्केबार्न (१९१७-२१) आनी मुखेल म्हळ्यार हेर संगळ्यांचेर मात करपी नेवसोचें यादीलेखन ‘अंडर द ओपन स्काय’ (अमेरिकेक १९३८त उजवाडा आयली) हांचो आस्पाव जाता.

१९२०-३० च्या सुमाराक समाजाभिमुख बरोवप्यांचे पिळगेंत आस्पावपी साहित्यीकांमदीं मोवाळ वृत्तीचो बरोवपी लेक पिश्वर आनी क्नुथ बॅंकर आनी खर वृत्तीचे (जहाल) साम्यवादी लेखक हॅराल्ड हेर्दाल,हाऊस कर्क तशेंच हाऊस शेराफिग हांचो उल्लेख करप म्हत्वाचें थरता. उपरांतच्या काळांतलो लेखक जोहानीस विल्हेल्म जेन्सेन हाची देन गोस्टीस्क रॅनासॅन्स (१९०१)ही कृती म्हत्वाची.ताचे ‘देन लॉंज रेजसे’ (द लॉंग जर्नी १९०८-१९२२) हे नवलिकेक १९४४ वर्साचो नोबॅल पुरस्कार फावो जाल्लो.ताच्यो हेर कांय नामनेच्यो नवलिका अशो- मादाम दोरा(१९०४),ह्युले (१९०५) ह्या काळांतले हेर कांय नामनेचे गद्य लेखक हॅराल्द किद्दे,कारीन मिकायलिस आनी कविता बरोवपी हॅराल बर्गस्टेंडर आनी वीर वल्देमार रोरदाम.

हाचे फुडले साहित्यीकांचे पिळगेर जोहानीस व्हीजेन्सर हाचो प्रभाव चड दिसता आनी तांचेमदीं टॉम क्रिस्टेंसेन हाचो प्रामुख्यान आस्पाव जाता.पयल्या म्हाझुजाक लागून निर्शेल्ल्या क्रिस्टोन्सनाची शैली जर्मन अभिव्यक्तीवादाक लागशिल्ली दिसता.जाकुब पालुदान हाच्या नवलिकांनी झुगाकाळा वयलें आध्यात्मिक भांकरुटपण दिसता.

१९३०त समाजिक निसर्गवादाक प्रतिक्रिया म्हणून डॅनीश साहित्यांत नव-स्वच्छंदतावाद वयर सरलो.हाचे पडबींब नीस पिटरसन हाच्या कथांनी आनी गीतिकाव्यांनी दिसता.ताका ताच्या सॉंदाल माजोर्निस गादे(१९३१) आनी स्पील्दन माऐल्क (स्वील्ट मिल्क १९१४) ह्या नवलिकांक लागून ताका आंतरराश्ट्रीय नामना मेळोवन दिली.ह्या काळांतली उल्लेख करपासारकी आनीक एक लेखिका म्हळ्यार इसाक दिनेसेन.तिच्यो आऊड ऑफ आफ्रिका आनी विंटर्स (१९४३) ह्यो नामनेच्यो कृती.ह्याच गतिशील प्रतिभावंत नाटककार काज मुन्क हाची ‘अॅ४न आयडियलिस्ट (१९२८) आनी ऑर्डेट (१९३२),इब्बेसेन (१९४२),फॉर कानेय (१९४३) हीं नाटकां उल्लेख करपासारकीं आसात.

१९४० उपरांतय निसर्गवादाआड साहित्यीक प्रतिक्रिया चालू उरली.हाका लागून कल्पनाशक्त आनी प्रतीकवाद हांकां नव्यान भार आयलो.हे नदरेन मार्टीन आल्फ्रेड हॅन्सेन हाची ‘लायके लींज’,क्रिस्टोफर (१९४५) ह्यो नवलिका आनी जोहानीस व्ही जेन्सर हाच्यो तोर्नेबुस्केन (१९४५) ह्यो साहित्यकृती म्हत्वाच्यो.

हाचेभायर हेर म्हत्वाचे लेखक अशे आसात- जॅल्ड आवेल (आना सोफी हेडविग- १९३९) नाटककार,सी.ई.सोया आनी कवी नीस पिटरसेन,तोने दितलेव्हसेन आनी मोरटेन नीऐलसेन.

फाटल्या ८ ते ९ शतमानांतली डॅनीश भास आनी साहित्य हांचीं खाशेलपणा म्हळ्यार ताचे मदीं ठळकपणान दिसपी विनोद आनी ल्हान वाठारांत घोळूनूय अदींमदीं संवसारीक पांवड्यार सन्मान जोडपी कलाकृतीची निर्मणी.पूण हेभायर डॅनीश साहित्यान सरसकट युरोपियन परंपरेभायर वचून आपलो खासा छाप दवरपी असो गूण दाखयलोना.पूण जरी विनोदगर्भ साहित्याक लागून डॅनीश भाशेची नामना वाडली