Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/62

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

कृतींवरवीं अनुकरण केल्ल्यो कृती चड दिसतात.सॉरेम तेरकेलसेन हाणें मांगी(bucolic) कविता डॅनीश साहित्यांत हाडली. ह्या काळांतली आनीक एक म्हत्वाची गजाल म्हळ्यार १६६६त अॅंेडर्स बोर्डींग हाणें रेन दानुरुके मेर्कुरियसची स्थापना करून पत्रकारितेचें मुळावण घालें.गद्याचे नदरेन हो काळ यादी लेखन (Memories) चो जावन रावला.

१७००-१७५० हें खरेपणीं होलबर्गयूग म्हणप जाता.कारण ह्याच काळांत प्रो. जोहान लुडविग होलबर्ग हो डॅनीश साहित्याचो जल्मदातो उदयाक आयलो.ताच्यो सुखात्मिका मोलियॅराचे शैलीन बरयल्ल्यो आसताल्यो.ताचेवरवीं डॅनीश नाटक उदरगतीक पावलें आनी रॉयल थिएटर ऑफ कॉपेनहागेर ची स्थापना जाली.होलबर्गान राश्ट्रीय साहित्याचो गाभो समृध्द केलो.होलबर्गाचे नाट्यकृतीचो इंग्लीश अणकार ओ.जे.कॅम्पबॅल आनी फ्रॅड्रीक शॅंक हाणीं १९१४त केलो.’नीक क्रिन्स जर्नी अंडरवर्ल्ड’ ही गलिव्हर्स ट्रॅव्हल्साचेर आदारिल्ली साहित्यकृती,हॉलबर्गाची सगळ्यांत नामनेची कृती. १७१९ ते २० चे मजगतीं ताणें होमर विर्जिलचें अनुकरण करून (Mock epic)पिटर पियस हें विडंबन काव्य बरयलें.

१७५०-१८००ह्या काळांत बुध्दी आनी भावना हांचेमदल्या संघर्शाचें साहित्यीक मळार परीवर्तन जाल्लें दिसता.जोहन नोर्डाल्ह ब्रुन हाचें झरीन(१७७१)आनी नॉर्वेजियन बरोवपी हर्मन वॅसल्स हाची लव्ह विदाऊट स्टॉकिंग्स ही Travestic mock tragedy.ह्याच काळार आनीक एक नॉर्वेजियन क्रिस्टीयन ब्रोमॉं तुहीन हाणें ज्यो ज्याक रुसो तशेंच पोप आनी थॉमसन ह्या लेखकांचे शैलीन बरप केलें.पूण ह्या शतमानांतलो व्हड प्रतिभावंत कवी म्हळ्यार जोहानिस वॉल्ड.ताणें ‘कॉन्ग क्रिस्टीयन’हें डॅनीश राजगीत बरयलां.ताचे नातें ह्या युगांतल्या सगळ्या म्हत्वाच्या सांस्कृतिक तशेंच बौध्दिक विचारधारांकडेन जुळिल्लें.बौध्दिक पातळेर तो उदबोधन लागीं आशिल्लो जाल्यार भावनीक नदरेन ताचो कल जर्मन पुनरुज्जीवनाकडेन आशिल्लो.हाचेभायर धर्मगुरू बापायकडल्यान ताका भक्तीवादाचोय वारसो मेळिल्लो.हाका लागून डॅन्मार्कांत इवॉल्डावरवींच पूर्वस्वच्छंदतावाद उदात्तकरुणेचें दर्शन घडटा.पूण इवॉल्हाच्या उपरांत कविता व्हडलीशी फुलूंक पावली ना.

ह्या तेंपार नूड लीन्ह राहबेक ह्या म्हत्वाच्या बरोवप्यांचीं जायतीं जर्मन अनुकरण करपी नाटकां उजवाद आयलीं.ह्या काळांतली गुल्डोआंसेन (१७९३) ही ऑलफ क्रिस्टिअन ओलफसेन हाची नाट्यकृती नांव घेवपासारकी आसा.पिटर अॅयन्ड्रीआस हेयबर्ग हो एक नामनेचो सुखात्मिक(Satire) बरोवपी लेखक ह्याच काळांत जावन गेलो.पूण कवितेचो वारसो अठराव्या शतमानांत व्हरपी ह्या काळावयलो म्हत्वाचो हुतहुतो,प्रतिभावंत आनी ओडलायणो लेखक म्हळ्यार जेम्स बॅगन्सन.ताच्या विनोदी काणयांचेर आनी भावनाप्रधान प्रवासवर्णनांचेर लॉरेंस स्टर्न आनी एडवर्ड यंग हाचो प्रभाव दिसता.

स्वच्छंदतावाद(१८००-१८७०)- इवॉल्ड आनी बॅगन्सन हांणी डॅनीश साहित्यांत स्वच्छंदतावाद केळयलो.हाची प्रेरणा गटेच्या जर्मन काव्यांतल्यान शीलर आनी जेन्ना हा6च्या स्वच्छंदतावादांतल्यान,तशेंच कॉंट आनी शेलींग हांच्या तत्वगिन्यानांतल्यान दिसता.हाचेभायर नॉर्वेजियन तत्वचिंतक हेंरीक स्टेफन्स हाच्या कोपेनहागेनच्या व्याख्यानांतल्यान डॅनीश साहित्यांत स्वच्छंदतावादाचो प्रसार जालो.

उपरांतलो काळ डॅनीश साहित्याचो सुवर्णयूग मानतात आनी ह्या सुवर्ण्युगाचो उदगातो ऑक्लेंश्र्लांगर हो व्हड साहित्यीक.ताचे प्रतिभेची गवाय गुल्डहोर्नेन (१८०२) हे काव्यकृतींत तशेंच सॅनॅत हाँसाफ्टेन-स्पील(१८०३) ह्या उपहासात्मक बरपांत अल्लादीन (१८०५) ह्या गीतनाट्यांत आनी हाकोमाजार्ल (१८०७) हे शोकान्तिकेंत मेळटा. १८२९त ताका लुड गांवांत नॉर्डिक काव्यसम्राट म्हणून भोवमान मेळ्ळो.ह्या युगांतले हेर नामनेचे साहित्यीक अशे- बेनार्ड सॅव्हॅरीन इन्नेमान ताचें निरागस भावात्मक काव्य आनी इतिहासीक नवलिकांची नामना आसा.जोहानीस कार्टस्टेन ह्या कवीची मर्दानी गीतिकाव्याखातीर जाल्यार आदोल्फ विल्हेल्म श्चेक हॉन स्टाफेल्डद हाची एकसु-या,उन्मुक्त चंवरपी स्वच्छंदता वादाखातीर नामना आसा.पूण निकोलाय फ्रेडरिक सेव्हेरिन गुंडटविग ह्या साहित्यिकान ह्या लोकांच्या मनार खर छाप घाल्या.ताच्या काव्याचो आनी कल्पनेचो हेतू पुस्तकी गिन्यानाखातीर नाशिल्लो जाल्यार जिविताची शिकवण दिवंचेखातीर आशिल्लो,ताचे हे विचारसरणेक फुडें ‘गुन्डटविग्यानिज्म’ अशें नांव पडलें.

१८२५ च्या सुमाराक तरणाट्या स्वच्छंदतावाद्यां मदीं पी.ए.हेयबर्गाचो पूत जोहान लुडविग हाचो आस्पाव आशिल्लो.ताच्या वॉदेवील (Vaudevilles) ह्या स्वच्छंद नाटकांनी तशेंच अॅचल्हेरहॉज (अॅचल्हज हील (१८२८) ह्या राश्ट्रीय उत्सवी नाटकांनी मोग,परंपरा आनी कलात्मकताय दिसता.ताणें वेगवेगळीं तासां आशिल्ल्या कलात्मक रुपाचो कवितेंत पुरस्कार केल्लो दिसता.

पोल मोलेराच्या उर्वेस्त आनी विनोदी चित्रणांतल्यान डॅनीश निसर्ग आनी विद्यार्थी विश्व हांचें सुयोग्य रुप दिसता. तेचपरी स्टान स्टींसेनाच्या जुसलॅंड हाणें शेतकामत्यांच्या दुखेस्त जिविताचेर उजवाड घालपी कथा कवितेंतल्यान वास्तववादाचो नदरेंत भरसारको प्रभाव दिसता.क्रिस्टीयन विन्थराच्या प्रेमकाव्यांत ट्राउबेडोरच्या झिलॅंड वाठाराचें वर्णन केल्ले दिसतपोल मोलेराच्या उर्वेस्त आनी विनोदी चित्रणांतल्यान डॅनीश निसर्ग आनी विद्यार्थी विश्व हांचेंसुयोग्य रुप दिसता.तेच परी स्टान स्टीन्सेनाच्या जुडलॅंड हाणें शेतकामत्यांच्या दुखेस्त जिविताचेर उजवाड घालपी कथा कवितेंतल्यान वास्तववादाचो नदरेंत भरसारको प्रभाव दिसता.क्रिस्टीयन विन्थराच्या प्रेमकाव्यांत ट्राउबेडोरच्या झिलॅंड वाठाराचें वर्णन केल्ले दिसता. गीतिकाव्याचे आनी फ्रेडरिक पालुदान- मुल्येर.

पूण डॅनीश साहित्याच्या सुवर्णयुगाचो शिल्पकार जावपाचो मान आंतरराश्ट्रीय नामना जोडिल्ल्या प्रतिभावंत परिकथा बरोवपी हान्स क्रिस्टीयन अॅं डरसन आनी जिवीतवादाचो पुरस्कार करपी तत्वचिंतक सारेन कर्कगार्द हांकां मेळ्ळो.आपल्या जिवीतविशयक तत्वगिन्यानांत कर्कगार्दान व्यक्तिगत जापसालदारकेचेर भर दिला आनी मनशाची नितीक आनी धर्मीक उदरगत जावपाक भंय आनी आत्मपरिक्षण हांचो उपेग सुचयला.सुरवेच्या काळांत ताच्या तत्वगिन्यानाक व्हडलोसो तेंको मेळ्ळोना,पूण फुडें विसाव्या शतमानाच्या तिस-या दशकांत संवसारभर ताचो वेगवेगळ्या रुपांनी प्रभाव दिसलो.स्वच्छंदतावादाचो अस्त जाता म्हळ्यार १८४० च्या सुमाराक एके नवे लोकशायवादी पिळगेन समाजीक-राजकीय