Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/840

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

अर्थ-हे ब्राह्मणांनो मोट्या कसबान(कौशल्य)हजामत करपी सूर्यान राजा सोम आनी वरुणाचे ज्या वाखरान केंस तासले त्याच वाखरान ह्या भुर्ग्याचें जावळ करात. जावळ हो विधी चूडाकर्म वा चौल म्हळ्यार शेंडी दवरप हातूंतलो हो उपविधी आसा.पूण जावळ केलेबगर चुडाकर्म जायना.जावळ प्रकारांत गर्भावस्थेसावन भुर्ग्याचे कशाय कशे वाडिले केंस कापून तातूंत थोडे शेंडयेखातीर राखून दवरतात. जावळाचो काळम्हूर्त:जल्मतिथीसावन सम म्हयने म्हळ्यार दोन,चार,स,आठ अशे धरून,उत्तरायणांत सकाळच्या वेळार पुनर्वसु,पुष्य,अश्विनी,रेवती,मृग,श्रवण,धनिष्ठा,शततारका,हस्त,चित्रा,स्वाती हीं नक्षत्रां आसतना सोमार,बुधवार,बिरेस्तार,शुक्रार ह्या दिसांनी षष्ठ,त्रयोदस,पंचम,दसम ह्या तिथींक जावळ करचें. चलयांच्याय जावळ आनी चूडाकर्माविशीं सांगिल्लें मेळटा,पूण तें फकत तंत्र.ताका मंत्राची गरज ना,अशें कांय,स्मृतिकारांचें मत आसा.हालीं चूडाकर्म चल्याचे मुजीतूच करून घेतात. भुरग्याच्या केंसाचें जावळ व्हड जापसालदारकडेन काडपाक जाय.केंस काडल्या उपरांत कपलाक दुदाची साय लायतात.उपरांत केंसांचीं मुळां मोव जातात.तकलेच्या सगळ्या भागांत रगत घोळटा आनी नवे केंस येतात.तकली ल्हव जाता.साय लायिल्ल्यान 'खरड'हो रोग जायना. मनशाच्या आंगार केंसांच्या आदारान चिखोल रावता.तातूंत सुक्ष्म जंतूंपसून रोग जातात.हे रोग जावचे न्हय म्हूण आंगार विंगड विंगड जाग्यार आशिल्ले केंस सारके कापून,जाय आशिल्ले केंस नीट दवरून नितळसाण राखची अशें भलायकेशास्त्रांत आसा. वेदव्यासस्मृति,मनूस्मृति आनी याज्ञवल्क्य स्मृतिंत,जावळ हो संस्कार बैजिक आनी गार्भिक पातकां ना करपाखातीर सांगला. जावळ काडपी म्हाल्याक थारावीक तांदूळ,गंव,हुडीद,तीळ,दक्षणा(मिशाहिरो),नाल्ल,विडो,सुपारी,वाळोआनी तूप घाल्लें शीत दिवपाची चाल आसा. -वा.ल.वझे

जॉन्सन,सॅम्युएल:(जल्म:१८ सप्टेंबर १७०२,लिचफील्ड-स्टॅफर्डशर;मरण: १३ सप्टेंबर १७८४,लंडन.) इंग्लीश कवी,पत्रकार,निबंदकार,कोशकार आनी समीक्षक.ताच्या बापायचो पुस्तकां विकपाचो धंदो आशिल्लो.ऑक्सफर्ड विद्यापीठांत प्रवेश घेवन लेगीत तो वायट परिस्थितीक लागून पदवीधर जावंक शकलोना.१७३५ त एलिझाबेथ पोर्टर हे विधवेकडेन लग्न जातकच ताणें लिचफील्डलागसार एक शाळा काडिल्ली,पूण ती चड काळ चललीना.१७३७ त जॉन्सन लंडनाक आयलो.'The Gentleman's Magazine'हातूंतल्यान तो बरोवपाक लागलो.१७३८ त 'लंडन' ही जॉन्सनची निनांवी कविता उजवाडाक आयली.ही कविता रचपी कवी रोखडोच नामनेक येतलो,अशें मत अलेक्झांडर पोप ह्या म्हान कवीन परगटायलें. तेउपरांत ताणें बरयल्लें रिचर्ड सॅव्हिज ह्या कवींचें चरित्र,शेक्सपिरयच्या मॅक्बेथचेर केल्लें समीक्षात्मक बरोवप हाक लागून ताचें नांव सगळ्याक गाजलें.जॉन्सन हाणें १७४५ त मॅक्बेथेचेर बरोवप केलें आनी शेक्सपियरच्यो नाट्यकृती संपादित करून उजवाडावपाची आपली येवजण जाहीर केली.तेउपरांत सुमार वीस वर्सांनी ताणें हो वावर पुराय केलो.शेक्सपियरच्यो नाटयसंहितांचे संशोधन करप,तातूंतले कठीण भाग विस्कटावन सांगप आनी तांचे सहित्यिक आदार मुळांतल्यानूच तपासून पळोवप हो ताच्या संपांदनाचो मुखेल उद्देश आशिल्लो.ताची प्रस्तावना आनी ताणें दिल्ल्यो टिपो हांकां लागून शेक्सपिअर समीक्षेंत जॉन्सनचे हे आवृत्तीक खास म्हत्व मेळ्ळें.बुध्दिवादी प्रवृत्तीच्या अठराव्या शेंकड्यांतल्या एका व्हड साहित्यिकान शेक्सपिअरचो उदारपणान केल्लो भोवमान म्हूण जॉन्सनचे हे प्रस्तावनेकडेन पळोवप जाता. १७४९ त 'द व्हॅनिटी ऑफ ह्युमन विशीस'(The Vanity of Human Wishes)हें ताचें दीर्घ्काव्य उजवाडाक आयलें.ताच्या ह्या काव्यांत त्या वेळार साहित्यांत दिसपी नीतीमत्तेवेलो व्हड भावार्थ आनी जिविताचें चित्रण दिसता.'हीरोइक कप्लेट'हो त्या वेळा रूढ आशिल्लो छंद ताणें खासा कसबान हाताळ्ळा.गॅरिक हाणें माचयेर हाडिल्ली ताची 'आयरीन'ही शोकात्मिका ताणें नीतिवादी नदरेंतल्यान बरयल्या.'द रॅंब्लर'(The Rambler)हें नेमाळें ताणें १७५० त काडलें.तातूंतलें चडशें सगळेंच बरोवप ताणें स्वताच केलें.हातूंतल्यान ताणें वेव्हारीक स्वरुपाचो दिसपट्टे जिणेंतलो उपदेश केलो.मनीस इत्सांचे निरर्थकतेचो विशय तातूंतल्यान खुबदां आयला.'द आयडलर'(The Idler)ह्या टोपण नांवान 'द युनिव्हर्सल क्रॉनिकल'(The Universal Chronicle)हातूंत ताणें नैतिक बोध करपी निबंद बरयले.राजकी विशयांक ओंपिल्लीं कांय पुस्तपत्रां आनी निबंद ताणें बरयले. जॉन्सनान रचिल्लो इंग्लीश शब्दकोश (१७५५)हो ताचो म्हान वावर,ताचो हो शब्दकोश म्ह्ळ्यार इंग्लीश भाशेच्या व्यवस्थितीकरणाचे दिकेन घाल्लें पयलें पावल,अशें म्हण्टात.इंग्लीश शब्दांचे उच्चार आनी अर्थ निश्र्चित करप तिची शुध्दता तिगोवप आनी चड काळमेरेन ती भास जिवी दवरप हो जॉन्सनच्या शब्दकोश रचनेफाटलो मुखेल उद्देश आशिल्लो.ह्या शब्दकोष्ंतल्यान जॉन्सनचें इंग्लीश भाशेवेलें प्रभुत्व दिसून येता.ताच्या जिवितांत ह्या कोशाच्या पांच आवृत्यो उजवाडाक आयल्यो. ताची अर्थीक परिस्थिती सुमाराचीच आशिल्ली.आपले आवयचे अंत्ययात्रेचो खर्च भागोवपाखातीर ताका'रासेलस'ही व्हडली बोधकथा बरोवची पडली(१७५९).तातूंत एका राजकुंवराचे काणयेच्या आदारान मनीस जिणेच्या मर्यादा आनी तातूंतल्यान अणभवाक येवपी निर्शेवणी हांची तात्विक चर्चा ताणें केल्या.ह्या ग्र्ंथाचे जायत्या भाशांनी अणकार जाले.कृष्णशास्त्री चिपळूणकर हाणें ताचो 'रासेलस'ह्या नांवानूच मराठी अणकार केला(१८७३). The Lives of the Poets'(१७७८-८१)ह्या ताच्या ग्रंथांत ताणें ५२ इंग्लीश कवींचीं चरित्रां बरयल्या. जॉन्सनचो खरेलो पिंड व्यासंगी पूण आग्रही समीक्षकाचो आशिल्लो.साहित्यिक कर्तुपावांदडाच स्वभिमानी,जिद्दी व्यक्तिमत्व आशिल्ल्या जॉन्सनाक चरितार्थाखातीर खूब कश्ट सोंसचे पडले;दम्यासारक्या दुयेंसांक ताणें तोंड दिलें.ताचें अंतस्कर्ण खूब हळवें आशिल्लें.विव्दत्ता आनी वादपटुत्व ह्या गुणांक लागून ताच्या काळांतले साहित्यसृश्टीचेर ताणें शेक गाजयलो. ताचे साहित्यसेवेचो भोवमान करून सरकारान ताका ३०० पौंडांचे वर्सुकी मानधन सुरू केलें(१७६२) ऑक्सफर्ड विद्यापीठान १७७५ त ताका एल.एल.डी.ही मानादीक पदवी दिली. जॉन्सनच्या मरणाउपरांत ताचो एक जिवाभावाचो इश्ट जेम्स वॉझ्वेल हाणें बरयल्लें जॉन्सनचें चरित्र उजवाडाक आयलें(१७९१).विष्णुशास्त्री चिपळूणकर हाणें बरयल्लें जॉन्सनचरित्र द.वा.पोतदार हाणें संपादित केलां (१९२४).जॉन्सनचे संकलित ग्रंथ आर्थर मर्फी हाणें १२ खंडांत उजवाडाक हाडाले(१७९२).

जॉर्ज,इव्हाग्रियु फ्रांसिश्कु:(जल्म:६ मार्च १९२५,करमणें-साश्टी;मरण :२० ऑगस्ट १९७८,पणजी). गोंयचो सुट्के झुजारी.बापायचें नांव तीतु मानुएल जॉर्ज.ताणें लिसेवाचें सातवें वर्स मेरेन शिक्षण घेतलें.'गोमंतक प्रजामंडळ'हे संस्थेखातीर ताणें तळमळीन वावर केला.डॉ.ज्युलियांव मिनेझीस हाणें उजवाडायिल्ल्या 'गोमंतक'आनी 'उ येराल्दु'ह्या 'नॅशनल कॉंग्रेस गोंय'संघटनेचो तो संस्थापक वांगडी आशिल्लो.हे संघटनेच्या १८ ऑगस्ट १९४६ दिसा लोंढा वाठारांत जाल्ले पयले बसकेंत ताका सरचिटणीस म्हूण वेंचून काडिल्लो.