Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/704

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

९६० किमी. आनी उदेंत-अस्तंत रुदांत ५१२ किमी. आसा.

भूंयवर्णन: ग्रेट ब्रिटन हो एक व्हड जुंवो. ताचे दर्यादेगेलागीं शेंकड्यांनी ल्हान जुंवे आनी जुंव्यांचे चोमे आसात. हो देश पूर्विल्ल्या काळांत युरोपाच्या मूळ भुंयेलागीं जोडिल्लो आशिल्लो. दर्यादेग तोकांच्या फातरांची आसा आनी तिचेर बरींच आखातां आनी उपसागर तयार जाल्यात. दर्याचे अशीर फांटे देशांत बरेच भितर मेरेन पावल्यात. न्हंयो दर्याक मेळटात त्या वेळार सुवातींचेर खाडी तयार जावन बरींच उपेगाचीं बंदरां निर्माण जावंक पावल्यांत. ह्या देशांत सगळ्या तरांचे फातर दिसून येतात.

इंग्लंडच्या नेर्ऋत्य, अस्तंत आनी उत्तर वाठारांत दोंगर आसात. उदेंत आनी आग्नेय वाठार हे ल्हान दोगुंल्ल्यो, सकयले वाठार हांचे आसात.

उदेंत दर्यादेगांचेर कांय सुवातींचेर नेटाचें वारें आनी भरतेक लागून दर्याचें उदक भितरमेरेन येवन हुंवाराची परिस्थिती येवंची न्हंय हाका लागून वण्टी बांदल्यात. उत्तरेवटेन र्हा यन न्हंयच्या उदेंत-अस्तंत देगणांत, स्कॉटलंडचे शिमेर चेव्ह्य दोंगराची वळ आसा. तिचें चेव्ह्माट हें दोंगरातेमक ८१६ मी. उंचायचें आसा. स्कॉटलंड शिमेसावन मध्य इंग्लंडच्या डर्बीशरमेरेन पेनाइन दोंगरांची वळ आसा. दक्षिण-उत्तर पातळिल्ल्या ह्या दोंगरावळीचे अस्तंतेवटेन दोंगुल्ल्यांचो वाठार आनी ताच्याच फुडें इंग्लंडांतलें सगळ्यांत ऊंच दोंगरातेमक स्कॉफेल पाइक (९७८ मी.) आशिल्ले दोंगर आसात. पेनाइनचे दक्षिणेक मध्य इंग्लंडचो मिडलँड हो वयर-सकयल आशिल्लो पिकाळ देगणांचो वाठार आसा. नैर्ॠत्येवटेन कॉर्नवॉलचे दोंगर आसात. ३३६ किमी. लांबायेची अस्तंतेवटेन व्हांवपी सेव्हर्न आनी ३३४ किमी. लांबायेची आग्नेयेवटेन व्हांवपी टेम्स हे भायर हंबर, टाईन, टीझ, ट्‌वीड, आयर, ट्रेंट, वेलंड, ऊझ ह्यो उदेंतेवटेनच्यो, ॲव्हन आनी एक्स ह्यो दक्षिणेवटेनच्यो आनी मर्सी ही अस्तंतेवटेनची अश्या बर्योझच न्हंयो हांगा आसात.

वेल्स हो दोंगरी वाठार ताचे दक्षिणेवटेनच्या आनी अस्तंतेवटेनच्या दर्यादेगांचेर भूंय अरुंद आनी सकयल आसा. उत्तर दर्यादेगेचेरूय ल्हान दान अशे मळांचे वाठार आसात आनी तातूंत ही न्हंयचें देगण आसा. वाय, अस्क, टाउई, टायव्ही ह्यो वेल्सांतल्यो हेर न्हंयो आसात. वेल्सांतलो दोंगरी वाठार उसू पडिल्लो आसा. वेल्सांत शेतजमीन चडशी ना.

स्कॉटलंडचो दक्षिण वाठार दोंगरी आसा. थंय रुंद-वाटकुळ्यो दोंगुल्ल्यो आसात. हांगासावन उत्तरेवटेन व्हांवपी न्हंयो आसात. स्कॉटलंडचो मदलो वाठार सुमार १५० मी. उंचायेचो आसा, तो क्लाईड, फोर्थ आनी टे न्हंयांच्या देगणांनी भरला. ह्याच वाठारांत स्कॉटलंडची नामनेचीं शारां ग्लासगो आनी एडिंबरो आसात. हांचे उत्तरेवटेन ग्रॅम्पियन ह्या पर्वतवाठारांत ग्रेट ब्रिटनचें सगळ्यांत ऊंच दोंगरातेमक बेन नेव्हिस (१२२१ मी.) आसा. स्कॉटलंडांत दर्याचें उदक भितरमेरेन पाविल्ल्यान ‘लॉक’ सरोवरां तयात जाल्यांत. स्कॉटलंडच्या वायव्य वाठारांतय हायलँड हो ऊंच दोंगरी वाठार आसा. डी, डॉन, स्पे ह्यो हांगाच्यो हेर न्हंयो. हेब्रिडीझ जुंवे दोंगरी आसात आनी मल जुंव्यावेले बेन मोर तेमक ९५५ मी. उंचायचें आसा.

हवामान: ग्रेट ब्रिटनच्या अक्षांशांतल्या हेर वाठारांच्या मानान ब्रिटनचें हवामान बरेंच थंड आसा. गल्फ स्ट्रीमच्या फांट्याचो उत्तर ॲटलांटिक प्रवाह ह्या देशाच्या लागींसावन व्हांवता; हाका लागून हवामानाचें हें खाशेलेपण जाणवता. नैर्ऋत्येवटेनच्यान येवपी वारेंय हुनसाण हाडटा. ग्रेट ब्रिटनांतलें शिंयाळ्यांतलें तापमान सुमार ४ ० से ते ६ ० से. आसात, जाल्यार गिमांत तें ११.७ ० से. ते १७.२ ० से. आसता. गिमांत २४ ० से. वयर आनी शिंयाळ्यांत -५ ० से. सकयल तापमान चडशें पावना. हांगाच्या पावसाचें खाशेलेंपण म्हळ्यार दर म्हयन्यांत इल्लो तरी पावस हांगा पडटाच. कांय वाठारांनी फेब्रुवारी आनी ऑगस्ट म्हयन्यांत