हत्तीच्या चामडयासारकेदाट. किटिभकुश्ठ-खरखरीत , रूक्ष, खाजयुक्त. वैपदिकुश्ठ- हातपांय फुटून तांकां भेगो पडटात. वेदना जातात. असलकुश्ठ –खूब खाज येता .फोड तांबडया रंगाचे आसतात.दव्रुमंडळकुश्ठ-खाजयुक्त, तांबडे ल्हान फोड.चर्मदलकुश्ठ- तांबडया रंगाचे. खाज येता,स्पर्श सहन जायना,दाह जाता. पामाकुश्ठ-बारीक पुळयो येतात, तातूंत लस व्हांवता, खाज येता .कच्छुकुश्ठ-पामकुश्ठाचो उग्र प्रकार .विस्फोटककुश्ठ-काळसर तांबडे, पातळ कातीचे फोड. शतारूकुश्ठ-तांबसर रंगाचे , दाह वेदना खूब. आंग व्रणांनी भरता, किडे पडटात. विचर्चिका –श्यामवर्णी,खाजयुक्त, फोड, स्त्राव खूब जाता. उपाय:गुंजादिलेप –गुंजा आदी 18 वखदां एकठांय घेवन तांचो लेप लायल्यार गजचर्म,दद्रु कंडू हांचो नाश जाता. आरग्वधलेप- बाहत्याच्या पाल्याचो लेप.गजचर्म ,दद्रु , पामा विचर्चिका हांचेर उपयुक्त.पिप्पल्यादि लेप- पिंपळी, करंज ,तुळस, कोश्ठ, गोरांचन, चित्रक ह्या स वखदांचो लेप किटिभकुश्ठाचेर उपेगी पडटा. शिलादि लेप –मनशीळ,,हिराकस, मोरचूद हीं तीन वखदां गायच्या मूतांत वांटून तांचो लेप करतात. किटिभ, विसर्प हांचेर उपेगी पडटा. शिरसादितैल –धोत्र्याच्यो बियो आनी सैंधव उदकांत वांटून ताचो कल्क करून आनी शिरसाच्या तेलान सिध्द करतात. हें तेल वैपादिक कुश्ठाचेर गुणकाराक जावन आसा. दर्दू, किटिभ हांचेर फुडले लेप उपेगी थारतात.मूलकबीजादिलेप (मुळ्याच्यो बियो),आरग्वधपत्रलेप (बहाव्याचो पालो),प्रप्पुनाटबीजादिलेप (तायखिळ्याचो बियो),विडंगादि लेप (वावडिंग),दूर्वादि लेप. सिंदूरादिलेप –पांयाकुश्ठाचेर उपेगी. बृहात्सिंदूराहातैल हें 22 वखदांचें तेल पामा, विचर्चिका , कच्छु, विसर्प हांचेर उपेगी. पोटांत घेवपाचीं वखदां :गुग्गुलुसेवन, खदिरारिश्ट, महारवदिरघृत, पंचनिंबचूर्ण, मंजिश्ठादिकाढो, भल्लातकावलेह, त्रिफलादिगुटिका,विडंगादि चूर्ण. –शरदिनी डहाणूकर
जनावरांचे कांय कातीचे रोग :जनावरांमदीं कातीच्यो जल्मजात विकृती चडश्यो दिसून येनात, पूण फुडें कातीचेर पडिल्ल्या भाराक लागून जाल्ल्या रोगांचें प्रमाण चड आसता. येरादारीखातीर वापरिल्ल्या जनावरांचे कातीक खोगीर वा हेर गजालींच्या घर्शणाक लागून पर्थून पर्थून सूज येवन थंयचो भाग दाट जाता. कांय फावट थंयचे कातीर घाय जातात. कांय फावट थंयचे कातीर घाय जातात. सुक्ष्मजंतू, व्हायरस हांकांय लागून जनावरांक कातीचे रोग जातात. मनशाक जावपी कातीचे कांय रोग आनी तांचीं लक्षणां जनावरांमदींय बरेच फावट दिसतात. जनावरांचे कातीच्या रोगाचेर सँलिसिलीक अँसिड, गंधक आनी प्रतिजैव वखदां उपायाचे नदरेन वापरतात.
-कों.वि. सं मं.
कात्यायनी बाणेश्वर: शाक्तपंथीय लोकांची एक देवता. सप्तशतीच्या देवी कवचांतल्या 3 ते 5 व्या श्लोकांत कात्यायनी ही आदिमाया आदिशक्ती नवदुर्गेचो सवो अवतार म्हळां. ते श्लोक अशे: प्रथमं शैलपुत्रीति, द्दितीयं ब्रहाचारिणी
तृतीयं चन्द्रघण्टेति, कूष्माण्डेति चतुर्थकम्र,
पंचमं स्कन्दमातेति, षष्ठं कात्यायनिती च,
सप्तमं कालरात्रिश्च, महागैरीति, चाष्टमम्,
नवमं सिध्दिदात्री च नवदुर्गा:प्रकीर्तित:/
कात्यायन त्रषीन तिची आराधना केली. ती सान कुमारिका जावन ताच्या आश्रमांत रावली .देखूम तिका कात्यायनी हें नांव पडलें. स्कंदपुराणांत हे देवतेचो उल्लेख मेळटा .परशुरामान आपली भूंय कश्यपाक दान केली. उपरांत स्वताखातीर सुवात निर्मूक सहाद्रीच्या रामघाटावेल्यान बाण माल्लो आनी दर्याक पयस धुकल्लो. ते सुवातेक सप्तकोंकण म्हणपाक लागले. ताणें मदले सुवातेर जंय बाण मारिल्लो थंय बाणवल्ली (आतां बाणावली) म्हणपाक लागले. परशुऱामाक, हया बाणावली गावांत कात्यायनीचें देवूळ बांदचें , असो ब्रहाबाणी वरवी साक्षात्कार जालो. ताणे ते प्रमाण थंय कात्यायनीचें देवूळ बांदले. साश्ट म्हालाच्या बाणावली गांवांत कात्यायनी बाणेश्वराचें देवूळ आदल्या काळासावन आसलें .1540 ते 1545 च्या सुमाराक पोर्तुगेज आनी जेजूईत कँथाँलिक मिशन्रयांनीहेर देवळांवांगडा ह्याय देवळाचो विध्वंस केलो. देवूळ मोडटकच देवतेच्या म्हाजनांनी देवतेची मूर्त एका ल्हान व्हडयांतल्यान अरबी दर्यातल्यान दक्षिणेक कारवार हांगा व्हली अंकोला म्हालांतल्या बेळेकरी गांवांत दर्या वेळेर देवीची थापणूक जाली. एक फावट पोंवळेकार नांवाच्या वेपार्यालो मचवो दर्याच्या चिखलांत रोमलो. तेन्ना वेपार्यान ह्या संकश्टांतल्यान सोडयल्यार आपूण मचव्याच्या आकाराचें देवूळ बांदतलों, अशें सांगून घेतलें. मचवो बरें तरेन पावलो आनी ताका तातूंत खूब फायदो जालो. वेपार्यान खोशी जावन मचव्याच्या आकाराचें देवूळ बांदलें, थंय देवीची थापणूक केली. मंगळारा माघ शुध्द नमी दिसा देवीची नवे वास्तूंत प्रतिश्ठापना केली. हें देवूळ बेळेकेरी सावन दक्षिणेक सुमार तीन किमी. अंतराचेर अवशें गांवांत श्री भूदेवी हे थळावे देवतेचे मान्यतायेन बांदलें. देवीचें रूप : देवीचें रूप कुमारिकेचें आसून तिच्या उजव्या हातांत तलवार आनी त्रिशूळ, दाव्या हातांत शंख आनी महिषासुराची जिबली आसा. तिची मान फुडलेवटेन (सन्मुख) बागवल्ली आसा. श्री बाणेश्वराचें लिंग ,गणपतीची मूर्त, रामपुरूष , ग्रामपुरूष, निराकार, वाठाराचो राखणदार,शाबरी तंत्रांतलो काळभैरव आनी दाड हे दोगूय गण , हो कात्यायनीचो परिवार जावन आसा. संस्थापक जाळवणदार:प्रभू, कीर्तनी, गुरव,जोशी ,हे हया देवळाचे संस्थापक जाळवणदार आसात. म्हाजन कुळावी भजक :प्रभू,किर्तनी, शेणय, गांवकार ,आबाडे, नायक डांगी हे देवीचे म्हाजन, घार्से, भट, बाणावलीकर, नायक ,नायक सलत्री, शानभाग, शेणय, बाळीगा हे कुळावे तर थळावे लोक ,बेळेकेरीचे खारवी आनी हेर जायतो लोक तिचो भजक आसात. जामदग्न्य, भारद्दाज, अत्री, कश्यप, कौशिक , कौडिण्य आनी वत्स गोत्रांचे लोक देवीचे कुळावी आसात. मुखेल उत्सव: देवीची पालखी भायर काडटना खारवी घुडी धरतात. प्रभू आरत -घांटतर किर्तनी ताळ घेतात.दर शुक्ल नमीचे राती देवीची पालखेंतल्यान मिरवणूक काडटात. आशिवन आनी माघांतल्या पाडव्याक कौल –प्रसाद जाता. आशिवन शुध्द पुनपेक ग्रामपुरसाचो भार गांवकाराचेर येता. तो तापिल्ल्या तेलांतल्यान वडे काडटा.गांवकार घराण्याक सुतक वा सुयेर आसल्यार प्रभु कुटुंबांतल्या मनशाचेर भार येता. वैशाखांतली वसंत पूजा (पानकपूजा) आनी माघ तशेंच आशिवन शुध्द दसमीचें कुमारिका पूजन हे म्हत्वाचे उत्सव, आशिवन शुध्द दसमीचें कुमारिका पूजन आसात. कात्यायनींच संगमरवरी फातराचें एक देवूळ महाराष्ट्र राज्यांत कोल्हापूर हांगा आसा. थंय कात्यायनीचो एक मठ मंगळूराक आसा. कात्यायनीचें स्तोत्र अशेः सर्व मंगल मांगल्ये शिव सर्वर्थसाधके । शरण्ये त्र्यंबके गौरी कात्यायनी नमोस्तुत प्रा. उल्हास वि. पै. भाटीकार
काथोः नाल्ल आनी सुपारी हेभायर आंबो, आंबाडो हांचे घट बियेचेर वा फळाच्या भितरल्या कवचाचेर आशिल्ल्या केंसाळ आवरणाक काथो अशें म्हण्टात. माडाचो पिडो वा शेवक हांच्याय तंतूंक वा धाग्याक काथो अशें म्हण्टात. पूण सादारणपणान नाल्लाची निबर तिकतिकीत कट्टी आनी वयली साल वा कात हांच्यामदल्या धाग्यांच्या मोव आवरणाक काथो अशें
