मानलां. धन-संपत्ती, संतती, भलायकी बरी जावपाक, दोळ्यांचे विकार आशिल्ले आनी झुजांत जैत मेळोवपाची इत्सा धरपी लोक कसल्या ना कसल्या प्रकारान ह्या दिसा सूर्याची उपासना करतात. वांझ बायलो भुरगीं जावचीं म्हूण ह्या दिसा सूर्यव्रत करतात. सूर्याची पूजा करतना अष्टवल वा षट्कोन ह्यो आकृती काडटात. आयतारच्या दिसा खंयचीं कृत्यां केल्यार पुण्या मेळटा हेविशींचो बृहज्योतिषसारांतलो एक श्लोक असो-
राज्याभिषेकोत्सवयानसेवा गोवह्हिमन्त्रौषधशस्त्रकर्म।
सुवर्णताम्रौर्णिकचर्मकाष्ठसङ्ग्रामपण्यादि रवौ विदध्यात्।।
अर्थ- राज्याभिशेक, उत्सव, भोंवडी, राजसेवा, गोधनाची खरेदी-विक्री, होम, मंत्रोपदेश, वखदां-येवजण आनी शस्त्रक्रिया; भांगर, तांबें, लोकर, चामडें आनी लांकूड हांची खरेदी-विक्री, झुजाक वचप हीं कर्मां आयतारा करचीं.
मुसलमान लोक दरेक म्हयन्याच्या पयल्या आयतारा तंत्रमंत्र करतात. मशिदीची नितळसाण आनी आयदनां धुवन दवरप हीं कामां त्या दिसा करतात. ग्रीक आनी रोमन लोकांनी सुर्वेक सप्तकांतलो एक दीस उपासनेखातीर राखून दवरपाचें थारायल्लें. जेजूच्या पुनरुत्थानाचो दीस जाल्ल्यान, तांणी आयतार हो सप्तकाचो पयलो दीस प्रार्थनेखातीर निश्चित केलो.
रोमन साम्राज्यांत आयताराक ‘ सूर्याचो दीस ’ (सन-डे) अशें म्हणटाले. पूण किरिस्तांव लोकांनी ताका ‘ धनयाचो दीस ’ हें नांव दिलें. रोमन साम्राज्यांत किरिस्तांव धर्माची थापणूक जाली, तेन्ना ग्रीक आनी लॅटीन उलोवपी लोकांनी ‘ धनयाचो दीस ’ हेंच नांव मान्य केलें. पूण उत्तरेकडले इंग्लंड, स्वीडन, जर्मन हे देश सनातन पंथाचे आशिल्ल्या कारणान तांणी ‘ सन-डे ’ हें पोरनें नांव चालू दवरलें.
इ. स. दुसऱ्या आनी तिसऱ्या शेंकड्यांत आयतारा इगर्जींत जमप इतलीच खासा कार्यावळ आसताली. काळांतरान बायबल वाचप, प्रवचन, प्रार्थना ह्या गजालींचो तातूंत आस्पाव जावपाक लागलो. आयतार म्हळ्यार ‘ पवित्र दीस ’ जालो. पूण ज्यू लोकांच्या सब्बाथापरसूय रोमन लोकांच्या सब्बाथापरसूय राेमन लाेंकाच्या उत्सवासारको तो दीस पाळपाची वृत्ती किरिस्तांव लोकांत आशिल्ली. त्या दिसा दिसपट्टें काम चालू दवरप आनी देवाची प्रार्थना, उंचेले विचार, गिन्यान मेळोवप हातूंत वेळ सारचो अशी तांची पध्दत आशिल्ली. ल्हव-ल्हव आयतार म्हळ्यार ‘ विसव घेवपाचो दीस ’ (सब्बाथ) अशी कल्पना रुढ जाली. आयतारा सुटी आसची अशें मत तायार जालें. ताका लागून इ. स. 321 वर्सा काँस्टंटाइन बादशहान हुकूम काडून आयतार हो भौशीक सुटयेचो दीस अशें जाहीर केलें. 1957-59 वर्सा इंग्लंडांत जण एकल्या किरिस्तांवान आयतारा दिसा इगर्जींत वचूंकच जाय अशी कायद्याची सक्ती आशिल्ली. पूण 1846 वर्सा हो कायदो रद्द जालो.
गोंयांत तशेंच हेर भारतांत आयतार हो सुटयेचो दीस आसता. त्या दिसा दुकानां, पोस्ट कचेऱ्यो, बँक, कोर्ट-कचेऱ्यो आनी हेर कार्यालयां, शाळा कॉलेजां आदी बंद आसतात. किरिस्तांव धर्मीय त्या दिसा इगर्जींत मिसाक वतात. किरिस्तांव धर्मांत आयतारा कसलोच धंदो वा वावर करूंक जायना असो समज आसा.
-कों. वि. सं. मं.
आयफेल टावर: संवसारांतलो नामनेचो ऊंच मनोरो. आलेक्सांद्र ग्यूस्ताव्ह आयफेल ह्या फ्रेंच वास्तूविशारदान ही वास्तू पारीस शारांत बांदली. देखून ह्या मनोऱ्याक आयफेल ह्या ताच्याच नांवान वळखतात. 1889 वर्सा भरिल्ल्या ‘ पारीस एक्स्पोझिशन ’ ह्या संवसारीक प्रदर्शनाखातीर आयफेल मनोऱ्याचें बांदप जालें.
न्यूयॉर्क शारांत 1929 वर्सा ‘ क्रायझ्लर ’ आनी 1930-32 वर्सा ‘ एम्पायर स्टेट ’ ह्यो इमारती बांदचे आदीं आयफेल टॉवर ही संवसारांतली सगळ्यांत ऊंच वास्तू म्हूण वळखताले. आयफेल मनोऱ्याची उंचाय 304.8 मी. आसा आनी मुळावणाची लांबाय-रुंदाय 100 मी. आसा. मनोऱ्याचे बांदावळीखातीर बऱ्या प्रतीचें घडीव लोखण आनी तिखें ह्या सारके धातू वापरल्यात. दरेका 26 चौ.मी. क्षेत्रमर्यादा आशिल्ल्या चार खांब्यांचेर (Masonry Piers) हो मनोरो उबो आसा. ह्या खांब्यांचेर लोखणी जाळीकाम केल्ले चार पालशे खांबे आसात. हे खांबे सुमार 189 मी. उंचायेचेर एकामेकांत घुस्पून फुडें तांकां एका कांडाचो आकार आयला.
ह्या मनोऱ्यांत दरेकी 63 मनशांक व्हरपाक येता अशीं तीन विद्युत् पाळणीं आसात, तशेंच वयर चडपाक सपणांय आसात. ह्या मार्गांनी मनोऱ्याच्या तेंगशेर मदीं आशिल्ल्या स्थानकांत आनी गॅलरींत वचूंक मेळटा. मदल्या स्थानकांत खाणावळी, प्रयोगशाळा आनी हवामान केंद्रां आसात. हो टावर पारीस शारांतल्या खंयच्याय भागांतल्यान दिसता. तशेंच ह्या टावराच्या तेमकावेल्यान सुमार 136 किमी. मेरेनचो वाठार दिसता. पयल्या म्हाझुजांत म्हत्वाचें सैनिकी-निरीक्षण केंद्र म्हूण ह्या मनोऱ्याचो उपेग केल्लो. 1953 सावन ह्या मनोऱ्याचो उपेग दूरचित्रवाणी कार्यावळींखातीर करतात.
-कों. वि. सं. मं.
आयर्लंड: अटलांटिक म्हासागरांत इंग्लंडाचे अस्तंतेक आशिल्लो जुंवो अक्षवृत्तीय विस्तार 51˚ 30’ उत्तर ते 55˚ 30’ उत्तर आनी रेखावृत्तीय विस्तार 5˚ 30’ अस्तंत ते 10˚ 3’ अस्तंत.
क्षेत्रफळ 83,767 चौ. किमी. इशान्येक नॉर्थ चॅनल, उदेंतेक आनी आग्नेयेक सेंट जॉर्जेस चॅनेल आनी आयरीश समुद्र. हेर सगळ्या दिकांनी अटलांटिक म्हासागर.
भूंयवर्णनः जमीन तरेकवार खडपांची आसा. तातूंत चुनखडी, सुभाज नाजाल्यार शिस्ट, रेंवेच्या फातरांपसून जाल्ली आनी ग्रॅनायट सारकीं खडपां हांचो आस्पाव आसा.
ह्या वाठारांतले दोंगरय विंगडविंगड तरांच्या फातरांचे जाल्यात. दर्यादेगेकडलो वाठार ऊंच आसा आनी देशाचो सगळो वाठार म्हळ्यार एक चुनखडयेचें पठार. फकत मदलो भाग मळांचो आनी त्याजाग्यार तळीं, चिखलाचे वाठार सगळेवटेन दिश्टी पडटात. सगळ्या वाठारांनी पाचवेचार रुख आनी झोंपां आसात.
इशान्येवटेन मोर्न दोंगर, उदेंतेक विक्लो दोंगर आनी अस्तंतेकडलो मागीलीकडी हे दोंगर चडशे ऊंच नात. किलार्नीलागीं कॅरान्टूवाहिल (1035.5 मी.) आनी डब्लिनाच्या अस्तंतेक आशिल्ली लग्नाकाल्या (924 मी.) ह्यो हांगाच्यो मुखेल तेंगश्यो.
हवामानः हवामान सरासरी 10˚ से. च्या वयर सरना. जानेवारी आनी
