Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/868

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

सांस्कृतिक वावराचो जायत्या नावाजत्या संस्थेचे वतीन भोवमान जाला.

साळगांवकार,नागेश विठ्ठलः (जल्मः 11 ऑगस्ट 1937, सांता - क्रुज, तिसवाडी)

सुटकेझुजारी. ताणें प्रथमिक शिक्षण इंग्लिशींतल्यान घेतलें. तो गोवा लिबरेशन आर्मीचो वांगडी आशिल्लो. तो भूंयगत राजकी वावरांनी वांटो घेतालो. 15 सप्टेंबर 1954 ह्या दिसा ताका अटक करून बंदखणींत घालो. उपरांत 27 मे 1955 ह्या दिसा ताची सुटका चाली. सुटके उपरांत तो परत गोवा लिबरेशन आर्मीखातीर वावर करूंक लागलो. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन सुटके जांतल्या ताच्या वावराचो भोवमान केला.

साळीकः हिंदीः कमल, कनवाल, अंबुजा; गुरातीः सुरिया, कमळ; मराठीः कमळ; कन्नडः तवरिगड्डे;संस्कृतः पद्मम, पंकज, सरसिज, अंबुजा, कमल; इंग्लीशः इंडियन लोटस, सेक्रेड लोटस; लॅटीनः निलंबो न्युसीफेरा; निलंबियम स्पेसिओजम, कूळः निंफिएसी)

उदकांत जावपी एक वनस्पत. हे वनस्पतीचें खोड लांब, मोव आनी उदकाच्या तळाक जमनीचेर सरपटत वाडता. पानां सादीं पूण सत्रेच्या आकाराचीं 60-90 सेंमी व्यासाचीं वाटकुळीं आनी लांब देठाचीं आसता. तांच्यो कडो वयल्यान वळिल्ल्यो आनी शिरो पानांच्या मदल्या भागासावन किरणासारक्यो पातळिल्ल्यो आसता. देठाक कांटे आसतात. फुल वासांचे, एकफावट एकच जाता. तें 10-15 सेंमी. व्यासारें ओडलायणें आनी लांब देठाचें रंगान धवें वा गुलाबी आसता. तें जुलै- ऑक्टोबरांत फुलता. संदलां चार-पांच, पाकळ्यो खूब आसतात. पुष्पस्थळी व्हड भोंवऱ्यासारखी 5-10 सेंमी., तोंकाक सपाट आसून तातुंतल्या स्वतंत्र पोकळ्यांत किंजदलां आसतात.

ही वनस्पत मुळची चीन ,जपान आनी भारत ह्या देशांतली आसूंये. ही भारतांत सगले कडेन आनी इराण सावन उदेंतेक ऑस्ट्रेलियेमेरेन आसा.

हिची लागवड गड्डे वा बियांपसून करतात ह्या झाडाच्या मुळांतले गड्डे भाजून, उकडून खातात. ताचे सुकयल्ले काप रोसांत घालतात. तळूनय खातात वा लोणचेंय करतात. तातूंत रिबोफ्लविन निअॅसीन आनी क, इ हीं जीवनसत्वां आसतात. तरणीं पानां आनी बियो खातात. जून वा सुकयल्लीं पानां पत्रवळींसारखीं वापरतात. मुळांचो गोबर मूळव्याध, आमांश, अग्निमांद्य हांचेर गुणकारी आसून नायटो आनी चामडेच्या रोगांचेर तांचो लेप लायतात. साळकां थंड, स्तंभक आशिल्ल्याकारणान पटकी आनी हगवण हांचेर दितात. महादेव आनी गणपती पूजेंत साळकांक म्हत्व आसा.

तांबडे साळीकः मराठीः रक्तकमळ; हिंदीः कनवाल; गुरातीः निलोफल; कन्नडः बिलितवरई, न्यादलेहबू; संस्कृतः अलिप्रिय, शेषद्म, रक्तोपाल; इंग्लिशः इंडियन रेड वॉटर- लिली; लॅटीनः निंफिया प्यूबिसेन्स; कूळः निंफिएसी.

ह्या वखादी उदकांतल्या वनस्पतीचें मूलक्षोड आंखूड, उबें वाटकुळें आसता. पानां सादीं वाटकुळीं, तरणीं आसतात बाणासारखीं पूण सत्रेच्या आकाराचीं 15- 25 सेंमी. व्यासाचीं, तळाकडे काळाजाच्या आकाराचीं लांब आनी गुळगुळीत देठाचीं आसतात. फुलां सप्टेंबर ऑक्टोबर म्हयन्यांत फुलातात. फुलां एकोडीं फुलतात. ती 7.5- 10 सेंमी. व्यासाचीं तांबडीं आनी धवीं आसून फक्त सकाळचीं फुलतात. फलांत 4 संदलां, 12 पाकळ्यो आनी 40 केसरदलां आसतात. फळ पाचवें वाटकुळें आसता.

ही वनस्पत आफ्रिका, हंगेरी, जावा, फिलिपीन्स आनी भारताच्या उश्ण भागांत उथळ उदकांत सांपडटा.

ह्या साळकाच्या झाडाचे सगळे भाग खातात. मुळां हरवीं वा उकडून खातात फुलांची आनी फळांची भाजी करतात. बियो तरन्यो वा भाजून खातात. बियांच्या पिठाची भाकरी वा पेण करून खातात. फुलांचे धिल्लड, गुलकंद हे जिन्नस करतात. फुलांचो काडो काळाजाक गुणकारी आसा. मूलक्षोड आमांश, अतिसार, अग्निमांद्य,