चमचो साखर; ३ व्हडले चमचे सांबार पावडर; १ चिमूटभर हिंग पावडर ; 3व्हडले चमचे तेल (फोण्णाखातीर); १ व्हडलो चमचो सांसवा; २ सुक्यो तांबड्यो मिरसांगो; इल्लो फोण्णा पालो;१ ल्हान कांदो शिजपाखातीर; १ ल्हान कांदो चिरील्लो; चवी प्रमाण मीठ.
पद्दत : दाळ शिजेवन ती मुड्डून घेवपाची सगळ्यो भाजयो शिजोवन घेवपाच्यो. वांगडा मिरसांगो आनी लसूण शिजोवपाची. तातूंत आंबटूणीचे उदक, साकर, सांबार पावडर घालप, हींग, मीछय घालप. हे सगळी एकठांय करून दोन मिनटा खतखतावन घेतकच, सगळें शिजयल्ले दाळींत एकठांय करप आनी धवळप.
निमाणें तेल तापोवन घेवप, तातूंत सासवां घालून फोंण्णां दिवप. सासवां पिटपिट्टकच, मिरसांगो आनी चिरील्लो कांदो घावप. कांदो तांबसो जाय म्हणसर तळून घेवप. हें सगळे दाळेभितर घलप आनी परतो एक खतखातो मारप.
पचपाक हलको आनी दाळ, दाळ भाज्यो बी तातूंत आशिल्ल्यान तरेक तरांची विटॅमिन्स (जिवनसत्वां), प्रोटीन्स बी तातूंत आसता. सद्याक सांबार करपाचें रेडिमेड पिठ्याचे मिश्रण बंद पाकिटांनी बाजारांत उपलब्ध आसा.
-सुधा सुरेश आमोणकार
सांसवां : सासवांचे झाड क्रुसीफेरी (ब्रॅसिकेसी) कुळांतलें आनी ब्रॅसिका प्रजातींतले आसा. ( हिंदी: राई; इंग्लीश : इंडियन मस्टर्ड; लॅटीन : ब्रॅ. जुसिया ;)
ही एकच हंगामांत जिणेचो क्रम पुराय करपी वनस्पत. वेगवेगळ्या प्रकारांत 1 मी. ते 2 मी. आसता. पानां 15 ते 30 सेंमी. लांब, सादी देंठ आशिल्लीं आसता. खोडाच्या तळाकडलीं पानां वयल्या पानांपरस मोठीं आनी वीणेच्या आकारचीं आसून मुखावयसो खंड वाटकुळो आसता. वयल्या भागांतलीं पानां भाल्यासारकीं आसून, तळाकडे अशीर शंखाकृतीचीं आनी शेंड्याकडे तोंकासारकीं आसता. ताचो फुलोर हळदुव्या रंगाचो आसता. फळां, शुश्क, लांबट शांगेसारकीं १.२५ ते ५ सेंमी. लांब सरळ उबीं आसून तांची चोच घट आनी आंखूड आसता. फळांत तपकिरी रंगाच्यो ल्हान बियो आसतात.
उगमाचो इतिहीस : तांच्या उगमाविशीं निश्चित म्हायती उपलब्ध नासली तरी तांचो वखदाखतीर खूब पुर्विल्ल्या काळासावन उपेग जातालो. आयुर्वेदांतल्या संहिता आनी मिघटांत सासवांचें वर्णन आयलां.
पिकावळीचो वाठार : भारत, चीन, पाकिस्तान, जपान, पोलंड, कॅनडा, फ्रांस आनी स्वीडन ह्या देशांची सासवांचें उत्पादन जाता. भारतांत उत्तर प्रदेश, राजस्थान, हरियाणा, आसाम, मध्य प्रदेश, ओरिसा, बंगाल, पंजाब, गुजरात, बिहार, जम्मू आनी काश्मीर ह्या राज्यांत तांचे पीक घेतात.
ह्या पिकाची पुराय मनशागत गंवांच्या पिकाभशेन करतात. जमीन ४-६ फावटी नांगरून भुसभुशीत करून रब्बी पिकावांगडा मिस्त्रपीक म्हण घेतात. तेन्ना एके वेळींत १.३ ते २ मी. अंतराचेर रोयतात वा पुराय शेतांत शिंपडीतात.स्वतंत्र पीक घेवपाचें आसल्यार (मोहरी) सासवां, तोरिया आनी सरसू हीं पिकां दोन वेळींनीं ४५ सेंमी. आनी पिवळी सरसू ३० सेंमी. अंतराचेर रोयता.
हांचे बरे वाडीखातीर थंय हवामान गरजेचें आसता. भारतांत सांसवांची लागवड सप्टेंबर- ऑक्टोबर, फेब्रुवारी- मार्च ह्या काळांत करतात. हें पीक चार ते पांच म्हयन्यानी तयार जाता.
हीं वेगवेगळीं पिकां वेगवेगळ्या वेळार कापणे खातीर तयार जाता. तोरिया ८५ ते १०० दिसांत, मोहरी ११० ते १६० दिसांत तयार जाता.हळदुवें सरसू १२० ते १६० दिसांत आनी पुडिकोरांचे सरसू १०५ ते १४५ दिसांत तयार जाता. झाडां पिकल्या उपरांत कापून दोन दीस सुकयता आनी लाकडाच्या दांडयांनी बडोवन सांसवां वेगळीं करतात.
उपेग: आमच्या घरगुती जेवणा खाणांत फोडणी मारपाखातीर त्या बियांचो उपेग करतात. (मोहरी) सांसवां, सरसू, तोरिया ह्या बियां सावन काडिल्लें तेल ' कोडू ' तेल ह्या नांवांन बाजारांत मेळटा. तांच्या बाश्परूपांतलें तेल वखदी उद्देगांत म्हत्वाचें आसा.
आंगांक चोळपाच्या वखदांत ताचो उपेग करतात. हलक्या प्रतिचें तेल दिव्यांखातीर वापरतात. सांसवांचे चड उपेग मसाल्यांत आनी लोणच्यांत करतात. तांची पेंड गोरवांक- जनावरांक खावंड घालता. हलक्या प्रतिच्या पेणीचो उपेग साऱ्याखातीर करता.
सांसवांचे तेल म्हारग आशिल्लयान ताचो वापर उद्येगधंद्यांनी मर्यादीत प्रमाणांत जाता. परदेशांत ताचो उपेग ग्रीज तयार करपाखातीर आनी पोलाद धंद्यांत पोलादाक उदक दिवपाखातीर , रबर, नायलॉन, प्लॅस्टिक धंद्यांत, तशेंच मोव शाबू तयार करपाक जाता.
तशेंच सांसवांच्या कवळ्या पानांनी भाजी करतात आनी पालो जनावरांक खावंक घालतात.
साकर: एक गोड पदार्थ. साकर जेवणांत, खाणांत आनी पेयांत गोडसाण हाडपाखातीर वापरता. च्या, कॉफी, आयस्क्रीम आनी शितपेयांत साकरीचो सर्रास उपेग जाता. संवसारीक भलायकी संस्थेन केल्ल्या अभ्यासाप्रमाण सादारण मनीस वर्साक ३० ते ४० किलो साकर खाता. सगळ्या पांचव्या झाडांक साकर तयार करपाची क्षमता
