Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/680

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

आसात.वयर दोनय वटांनी फुलांच्यो माळो घाल्लीं गंधर्वमिथुनां दिसतात.पांचव्या खणांत कल्याणसुंदर म्हळ्यार शिव-पार्वतीच्या लग्नाचो सुवाळो खुबूच सुंदर कोरांतला.सव्या खणांत रावणानुग्रहप्रसंग आसून फाटले वण्टीचेर मार्कंडेयाची यमापसून राखण करपी शिवाची मूर्त आसा.डपरांतच्या खणांत गंगावतरणाचो प्रसंग आसून,अंतराळांत दावे वटेनचे वण्टीथ गणपतीची भव्य मूर्त आसा.गर्भवगृहाच्या दाराचेर दोनय वटेन द्वारपाल,एके वटेन गजलक्ष्मी आनी दुसरे वटेन सरस्वती आसा.अमतराळांत उजवे वटेन वण्टीचेर मोराचेर बशिल्ल्या कार्तिकेयाची मूर्त आसा.अंतराळांतल्या खांब्याचेर मिथुनां आसात.अंतराळांतल्यान भायर येतकच वण्टीचेर एका खणांत लिंगोद्भवमूर्त आनी दुस-या खणांत त्रिपुरांत शिवाची रथाचेर बशिल्ली मूर्त आसा.ब्रह्मदेव त्या रथाचें सारथ्य करता.उजवे वटेनचे वण्टीचेर पयल्या खणांत,श्रीकरष्णान गोवर्धनाचो उध्दार केलो तो प्रसंग आसा.दुस-या खणांत शेषशायी विक्ष्णुचें शिल्प आसा.तिस-या खणांत गजेंद्रमोक्षाची कथा आसून,त्या शिल्पांत विष्णु गरुडाचेर बशिल्लो आसा.चवथ्या खणांत गाभारो आसून तातूंत शिवलिंग आसा.पांचव्या खणांत विष्णुचो वामनावतार आनी बळीक पातळांत धुकलपाखातीर घेतिल्लें त्रिविक्रमाचें रूप हो शिल्पपट आसा.तसेंच दर्शनी सोप्यावटेनच्या खणांत हिरण्यकशिपुवधाचें सोबीत शिल्प आसा.मंडपाचें मदीं गर्भगृहाफुडें नंदीची मूर्त आसा.


प्रांगणांत दक्षिणेवटेन कुशीक उदकाची टांकी आसा आनी उत्तरेवटेनचे वण्टींत दाराकडे एक लेणें आसा हें इ.स.च्या १० व्या शेंकड्या डपरांत कोरांतील्लें आसुयें.तातुंत गर्भगृहांत शिवलिंग आनी ताचे फाटल्यान त्रिमुख महेश मूर्त कोरांतल्या.इत्तरेवटेनचे वण्टींत आनीक एक साल आसून ताच्या तिनय वटेनच्या वण्टींनी दोन दोन कुडी आसात.


लेणें क्रमांक १६ हाका कैलास अशें नांव आसा.हें शिवमंदीर इ.स.च्या ८ व्या शेंकड्यांत राष्ट्रकूट राजा कृष्ण(पयलो)हाचे राजवटींत कोरांतलां.


हें पुराय देवूळ एकाच फातरांत आसलें तरी दोंगरांपसून वेगळें केल्ले आसा.ताचे भोंवतणी प्राकार आनी फाटले वटेन ऊंच पहाड आसा.प्राकाराभोवतणी पाशाणाची सैमीक वणत आसून.दर्शनी भागांत अर्दस्तंभांनी विभागिल्लीं देवकोश्टां आसात.तातूत दिक्पाल,शिव,विष्णु,इंद्र-इंद्राणी,महिषासुरमर्दिनी,नरसिंह,वराह.त्रिविक्रम,ब्रह्मा न्या देवतांचीं भव्य शिल्पां आसात. प्रवेशदाराच्या दोनय वटांनी गंगा आनी यमुना हांच्यो मूर्ती आनी सकयल्या भागांत हत्ती,शींव ह्या पशुंच्यो रांको आसात.

प्रवेशदार गोपुराभाशेन भव्य आसून,ताचे वण्टीचेर गोवर्धनोध्दार,दिक्पाल हांचीं शिल्पां कोरांतल्यांत.भितर वण्टींतच दोन दालनां कोरांतिल्लीं आसून,तांच्या दर्शनी भागांत पूर्णघटयुक्त खांबे आसात.वण्टींतल्या प्रवेशदारांतल्यान प्रांगणांत वचचे पयलीं दोनय वटांनी शंखबनिधी आनी पद्मनिधी हांच्यो मूर्ती वण्टींत कोरांतल्या.प्रांगणांत येतनाच मुखार गजलक्ष्मीची सोबीत मूर्त आसा.एका तळ्यांत कमळाचेर लक्ष्मी आसून,कुशीक हत्ती,वयर गंधर्वमिथुनां आनी छत्र तशेंच दोनय वटांनी अर्दस्तंभ आनी द्वारपाल आसात.लक्ष्मीमुखावयल्या प्रवेशदाराच्या दोनय वटेनच्या वण्टींनी देवकोश्ठांत गनपती आनी महिषासुरमर्दिनी हांची शिल्पां आसांत.प्रांगणांत दोनय वटांनी दोन फातराचे हत्ती दिसतात.गजलक्ष्मीचें दर्शन घेवन दावे वटेन येतकच गंगा,यमुना आनी सरस्वती ह्या न्हंयांचें देवूळ दिसता.पल्लव शिल्पशेलीच्यो ह्यो मूर्ती कमनीय दिसतात.इत्तरेवटेन सोपणां चडटकच एकम प्रांगण लागता.तातुंत गजलक्ष्मीच्या फाटल्यान दोन माळ्यांचो मंडप आसून,फाटल्यान एक रुंद असो चौथरो आसा.ताचेर मुखेल देवूळ आसा.चौथ-याचे वण्टीचेर हत्ती आनी शींव हांच्यो व्हडल्यो आकृत्यो रांकेन कोरांतल्यात.नंदीमंडपाच्या दोनय वटांनी उबे आशिल्ल्या दोन उंच ध्वजस्तंभाचेर शिवाचो त्रिशूळ आशिल्लो.मंदिराचे विमान द्रविड पद्दतीचे त्रितल म्हळ्यार तीन मजली आसून ताचेरव कलस आसा.गर्बगृहामूकार अंतराळ आनी ताचे फुडे व्हड सभामंडप आसा.सभामंडपाक तीन वटांनी ल्हान प्रवेशमंडप आसा.तातुंतल्या पयल्या मंडपपसून नंदी मंडपाकडे वचपाखातीर पूल आसा.ताच्या दोनय वटांनी सोपान आसा.नंदीमंडपाच्या उत्तरेवटेनचे वण्टीचेर मदीं नटराज शिवाची मूर्त आनी ताच्या दोनय वटांनी हरिहर आनी अर्धनारीश्र्वर हांची शिल्पां आसात.नंदीमंडप आनी चौथरो हांचेमदीं दोन उत्कृश्ट शिल्पपट आसात.नंदीमंडपाचे वण्टीचेर अंधकासुरवधाचो प्रसंग आसून,मुखावयले वण्टीचेर महायोगी शिवाची मूर्त आसा.ते मुर्तीचे कुशीक वरूण,वायू,इंद्र,यम,ईशान,महेश्वर,कुबेर,अग्नी हांच्यो प्रतिमा कोरांतल्यांत.नंदीमंडपाचे उत्तरेकडलो सोपान चडून वयर वतकच कुशीचे वण्टीचेर एक शिल्पपट आसून,तातूंत रावण कैलास पर्वत हालोवपाचो यत्न करता.दक्षिणेवटेनचीं सोंपणां चडटकच वण्टीचेर ब्रह्मा,विष्णु आनी शिव हांच्यो मूर्ती आसात.नंदीमंडपाचो दक्षिणेवटेनचे वण्टीचेर नरसिंह आनी हिरण्यकशिपू हांचें झूज दाखयलां.दक्षिणेवटेनच्या सोपानाचे सकयल वण्टीचेर रामायणांतले कांय प्रसंग आनी उत्तरेवटेनच्या सोपानाचे सकयल वण्टीचेर महाभारतांतले प्रसंग कोरांतल्यांत.अग्रमंडपाच्या दोनय वटांनी दोन शिल्पपट,उपरांत सोबित जाळी आनी परतून फुडें कोनाड्यांत देवतांच्यो मूर्ती आसात.उजवे वटेन लिंगोद्भव शिवाचो शिल्पपट आनी ब्रह्मदेवाची मूर्त आनी दावे वटेन गंगाधर शिव आनी मार्कंडेयरक्षण ह्यो मूर्ती आसात.मंडपाच्या पाख्याचेर सोबीत चित्रां आसात.सभामंडपाच्या दर एका कोनशाक चार खांबे अशे सोळा खांबे आनी सोळा अर्दस्तंभ आसून,तांचेर समुद्रमंथन,नरसिंह अवतार अशे पुराणांऩतले