Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/476

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

लेनार्ट, फीलिप एडूआर्ट आंतोन फोन

भांडवलशाहीक तात्पुरतें थीरपण फाव जाता, अदीवेकसित आनी उपनिवेशी प्रदेश हो भांडवलशायेचो सगळ्यांत कच्चो दुवो आसता ह्या कच्चा दुव्याचेर आघात करून भांडवलशाहीच्या उच्चाटनाक गती दिवं येता. तेखातीर फुडारिल्ल्या भांडवलशाही देशांमदल्या वर्गलडयावांगडा सांगड घालपाक जाय. वसाहतींतल्या शेतकरी कामगारवर्गाच्या वर्गीय संघटनांचेर आनी वर्गलडयांच्या लेनिनान भर दिली. साम्राज्यवादांतलयानूच असमान विकास जातां. हातुंतल्यानूच जागतिक झुजां उद्भवतात अशा झुजांनी जागतिक भांडवलशाय अस्थिर जावन क्रांतिक पोशाक वातावरण नीर्माण जाता.

पक्षचो क्रांतिकाराक कृतींमदलो फुडाकार, निव्वळ कामगारवर्गापरस शेतकार आनी कामगारांच्या-कश्टक-यांच्या क्रांतिकारक भूमिकेचेर आशिल्लो भर, फुडारिल्ली भांडवलशाय देशांवांगडाच अर्दविकसीत देशांमदल्या वर्गलडयांक दिल्लें म्हत्व आनी भांडवलशाय राज्याच्या उद्घाटनाखातीर कामगारवर्गाच्या हुकूमशाय सत्तेचो फाटपुरावो हीं लेनिनवादाचीं खास वैशिश्ट्यां आसा.

जागतिक साम्यवादी चळवळीचेर मार्क्स- एंगेल्स हांच्याखालोखाल लेनिनाच्या विचारांचो आनी व्यक्तिमत्वाचो सगळयांत चड प्रभाव पडिल्लो दिसता. ताकालागुनूच ताणें सांगिल्ल्या मार्क्सवादाचें विश्लेशण 'लेनिनवाद' म्हणून वळखूपाक लागले. जायतो काळामेरेन जायत्या देशांतल्या साम्यवादी चळवींनी लेनिनवाद शिरोघार्य मानून त्या त्या देशांतल्या वर्गलड्याची आंखणी केली. लेनिनवाद चड करुन पक्षाचें स्थान कामगारवर्गाची हुकूमशाय, तातुंतली कल्पना मूळ मार्क्सवादाकडेन सुसंगत आसा काय ना हो मार्क्सवादी विचारवंतांमदिं आनी मार्क्सवादाच्या टीकाकारांमदींय वादाचो विशय आसलो तरी जागतिक मार्क्सवादि विचारांमदीं आनी चळवळिंत लेनिनाचें स्थान वादांतलें आसा.


लेनार्ट, फीलिप एडूआर्ट आंतोन फोन: [जल्मई ७ जून १८६२, प्रेसबर्ग- हंगेरी [सद्या चेकोस्लोव्हाकियांतलें ब्रात्यिस्लाव्हा]; मरण: २० मे १९४७, मेसेलहाउझेन] जर्मन भौतिकीविन्य . ऋण किणविशीम केल्लें संशधन आनी तांच्या गुणगर्मासंबंदी लायिल्ले सोद ह्या कार्याखातीर ताका १९०५ वर्साच्या भौतिकिच्या नोबॅल पुरस्काराचो भोमान मेळ्ळो.

ताणें बुडापेस्ट, व्हिएन्ना, बर्लिन आनी हायडलबर्ग हांगा रोबेर्ट बनरसन, हेर्मान हेल्महि्ल्टस, लेआो कनिरव्सबर्ग आनी गेआो रर्व विव्हंग्के हांच्या मार्गदर्शनाकहाल भौतिकिचें शिक्षण घेतलें. १८८६त तानें हायडलबर्ग विद्यापीठची पीए्च.डी. पदवी घेतली. त्याच विद्यापिठांत विव्हंग्के हांचो साहायय्यक म्हणून ताणें तीन वर्सां काम केलें आनी १८९२ वर्सासावन बाॅन विद्यापीठांत तो अध्यापक आनी हाइन्रिरव हर्टझ हांचो साहाय्यक आशिल्लो. तेउपरांत तो ब्रेस्लाॅ १८९४, आरवेन १८९५, हायडलबर्ग १९९६, आनी कील १८९८ ह्या विद्यापिठांनी भौतिकीचो प्राद्यापक म्हणीन परतून गेलो आनी थंयच १९३१ वर्सा सेवानिव्रत जायमेरेन ताणें काम केलें.१९०९ वर्सा ताची त्याच विद्यापिठाच्या रेडिआॅलाॅजिकल लॅबोरेटरीच्या संचालक पदाचेर नेमणूक जाली.

सुरवेक ताणें संदीप्ति म्हळ्यार इलेक्र्टाॅनांचो भडिमार, विगुत चुंबकीय प्रारण-तरंगरुपी ऊर्जा, विगुत क्षेत्र ह्या उतेजक उदगमांक लागून जावपी प्रकाशाचें उतेजक उदगम काडून उडयतकच लेगीत जायत रावपी संदीप्ति हेसंबंदीं संशोधन केलें हें संशोधन केलें आनी हें शंशोधन ताणें १८ वर्सा चालू दारलें. ताणें जंबुपार प्रारण आनी ज्योतींची विधुत संवाहकता ह्या विशय़ांचेरुय विस्तारान संशोधन केलें. १८८८ वर्सा ताणें ऋण किर्ण घातूच्या पातळ पत्र्यांतल्यान पार वचूंक शकतात असो सोद लायतकच ताणें १८९८ वर्सा अॅल्युमिनियमाच्या पातळ पत्र्याचें जनेल(लेनार्ट जनेल) आशिल्ली ऋण किर्ण नळी तयार केली. उपरांत ताणें हर्टझ हाच्या प्रकाशविघुत परिणामासंबंदींच्या कार्याचो विस्तार केलो. ताणें वायूंतल्यान वचपी इलेक्टाॅनांत विशिश्ट किमान ऊर्जा आसल्याबगर तो वायूचें आयनीकरण करूंक शकना अशें १९०२ वर्सा दाखयलें. १९०३ वर्सा ताणें अणूचे संरचनेसंबंदींची आपली संकल्पना उजवाडायली. अणूच्या फकत एक हजार दसलक्षांश इतकेंच घन द्रव्य पुराय अणूच्या फकत एक हजार दशलक्षांश इतकेंच आसता , हो म्हत्वाचो विचार लेनार्ट हाणें पयलेच खेप मांडलो. ते उपरांच्या काळांत ताणें वर्णपट रशंचें स्वरुप आनी उगम हेसंबंदीं संशोधन केलें.

नोबॅल पुरस्काराभायर ताका क्रिस्तियाना(सद्या आॅस्लो)-१९११, उेझ्डेन-१९२२ आनी प्रेसबर्ग -१९४२ ह्या विध्यापिठांच्यो डॅाक्टरेट पदव्यो मेळ्ळो. तशेंच लंडनचे राॅयल सोसायटीचीं रम्फर्ड आनि र्फॅक्लिन पदका आनी र्फॅक्लिन पदकां आनि जर्मन राईशचें(साम्राज्याचें) ईगल शिल्ड हे सम्मान मेळ्ळे. हिटलराच्या नॅशनल सोशंलिस्ट पक्षन ताची 'आर्यन वा जर्मन भौतिकी'च्या मुखेलपदाचेर नेमणूक केली। ताणें हर्टझ हाच्या मरण उपरांत ताच्या prinzien der mechnanik ह्या ग्रंथाचें संपादन करुन तो उजवाडायलो। लेनार्टान ऋण किरण, सापेक्षता सिध्दांत आनी संबंदीत विशयांचेर बरयल्लया ग्रंथांत ueber kathodenstrahlen(1903), ueber ather und materie (1910), quantitatives ueber kathodenstrahlen (1918), ueber