384
ngis na pagnaran ni Balat, kinatatakutan kan mga banwaan, huli ta sa saiyang panghimalos dugé asin kalayo an namamantéag saen man. Su ngohod na pinagkaogdan kan Katalagahan nin sarong ptsong mabansay, nagsipabaya sa saiyang kapaladan asin ka- sopganan sa kaibahan kan saiyang in4; iyong saindang ipinagbubthay kun anong saindang natutuklasan sa kadlagan, an saindang pinaggugtbing su mga dugnit na linaapon sainda kan mga nagbabaraklay, nawara nya su saiyang pagngaran, namimidbid na sana sya kan mga bansag na delincuenta, puyo, binanog sya na- mimidbid lamang sa pagapod na aki kan saiyang ina, huli ta dahelan sa hamis kan saiyang ugalé, dai sya inakalang aki kan parasold, huli ta gabés makakapag- borongborong kan mabansay na pagngungugalé kan mga indio. Sa katapusan su barétang si Balat nahdlog sarong aldaw sa kamot kan mga may kapangyarihan, asin hindgadan sya nin mahigpit na kabilangan kan saiyang mga pakalapas, asin sya na dai naghinguha na makapagtokd6 saiya kan marahay; asin sarong aga, kan panighahénap kan hagbayon su saiyang ind na nanghanap nin tubéd, asin ta dai pa minapuli, nasom- pongan ito na nanghohotay-ang sa daga, sa gilid kan da- lan sa sirong nin kéhoy na gapas, tigaya, burarat su mata, napopotitok, koyompos su mga mord, rolobong sa daga, na may mga dugd. Naisipan kan hagbayon na sosogon su napupunta kan paghiling kan bangkay, asin ta igwang nakita na kararaw na nabibitay sa sanga, asin sa 0g kan kardraw itoon su madugong payo kan tt- gang!
“Dios ko!” an hagayhay ni Ibarra.
“Tyan an ikinahagayhay kan sakong ama” an ma- lipot na pagdagos nin pagtaram ni Elias. ‘“Pinag-apat kan mga tawo su parabagat asin ilinobong su lawas, su mga kalamias asin su mga lapi iwinarak asin bi- niritay sa manlaenlaen na banwaan. Kun mapaagi ka sa Santo Tomas halé sa Calamba, may maaagihan ka pang sarong hagiwhiwon na kdhoy na lomboy na bini- tayan asin nalapadn nin sarong lapi kan isinum- pang ito kan Katalagahan asin su kahoy dai na nag- tulubé asin dai nagbubungé. Siring man an ginibo sa ibang mga kabtang, alagad su payo, su payo na iyo an orog “karahay sa tawo, na madaleng mamidbiran, binitay ito sa kahampang kan kamélig kan ina!”
