296
asin satong kinakawatan an mga kabuhayan asin pakahiwas kan mga nagoorontok diyan; pinangakoan ninda nin budhaya (396) asin inoolang iyan nyato, ta natatakot kita na mangaghorot an mga iyan nin lalong bangsawan (397) an ada; pinanugaan sinda nin liwanag, asin sato sindang binobuta tanganing dai ninda makita an satong kapasloan asin kaburatan; nanuga sinda na totokdoan an mga iyan nin mga mabansay na gawe asin pinadadakula nyato an mga maraot na kaugalean asin, kapalit kan katiwasayan, kan kayamanan asin kan sandagan, naghahade an kahandalan, nagagadan an karakal asin an pagkadai-nang-paniwala nakakalakop sa mga tawo. Ibugtak nyato an satong sadiri sa bugtak kan mga filipino asin maghapot kita kun an satong gigibohon sa saindang caso! Ay! sa saimong dai pagkaalo nababasa ko an saindang katanosan na sinda makighimagsikan, asin kun dai mapakarhay an mga bagaybagay sarong aldaw makikihirimagsikan an mga iyan asin sa pagkatotoo an sandagan mamumugtak sa saindang gampi asin dara an kaaplingan nin gabos na mga tawong marhay an dangog, kan gabos na mga makibanwaan sa kinaban! Kun sa sarong banwaan isinosuhay an liwanag, an pagsadiri, an pagkatalingkas, sa sandagan, mga dai tibaad na kun dai an mga iyan dai mangyaring magkaigwa nin buhay asin iyo man an minabilog kan mana nin tawo, an banwaan na iyan igwa nin katanosan na an minahuba saiya nin siring ibilang nyang sarong mahabon na minabagat satuya sa dalan; daing halaga an mga paglalaen, an mga pagliliban, daing iba kundi sarong pangyari, sarong dai-tibaad, sarong paghomot asin an siisay man na tawong may dangog na dai omapil sa pinasasakitan, nagiging kasapakat asin dinidigtaan an sa saiyang conciencia. Oho, bako akong militar, asin an mga taon pinagpapalsok an kadikit na kalayo nin sakong dugo, alagad nin huli ta magsisipabaya akong rotangon tanganing makalasagan ko an kabilogan kan Espana laban sa dapleng tagapagsalakay o laban sa mga bakong matanos na mga pagliwatliwat kan saiyang mga lalawigan, siring man seneseguro ko saimo na ibubugtak ko an sakong sadiri sa gampi kan mga pina sasakitan na mga filipino, huli ta pinagmamarhay ko pang mapahamak ako huli sa mga pinagtirimaktimakan na mga katanosan kan kasangtawohan ki sa mag-
