29
ug diha-diha ang buaya nahimong bat6. Ang mga karaan nanagsugid nga sa ilang panahon maila pa kaayo kadtong dakung buaya
diha sa mga tipik sa pangpang nga nanghibilin; ako makapasalig kaninyo nga natino ko pa gayud pagtan-aw ang iyang ulo,
ug kon kini maoy atong hukman, dagway kadtong mananapa
daku gayud uyamut.
— Katingalahan, katingalahan kanang leyendaha! — nagkanayon si Ben Zayb — ug magpulos alang sa usa ka “articulo.” Ang hubit sa panagway sa mananap, ang kalisang sa insik, ang tubig sa suba, ang kawayanan . . . Ug magapulos usab aron pagtoon ug pagtanding sa mga tinuhoan sa kalibutan. Kay tanawa lamang, katingalahan gayung daku nga usa ka insik nga walay bunyag, taliwala sa labing dakung katalagman, mosangpit pagtuyo niadtong usa ka santos nga kaha ngalan da ang iyang hiilhan ug tingali wala ngani dagway siya motuo niadtong santosa . . . Dinhi dili magawi kadtong sanglitanang kinatsila nga nagaingon: labi pang maayo dautan nga hiilhan na kay sa usa ka butang maayo nga wala pa hiilhi. Ug kon mahiadto ako sa China ug hitaboan ako nianang kalisura, unahon ko pagsangpit kay kang Confucio kun kang Budha ang santos nga labing wala hiilhi nga nahimutang sa ilang almanake. Ang halawom nga pagtuon sa “antropologia” mao day takus makatino kon kining hitaboa mao bay usa ka kamatuoran sa pagkalabaw nga dili malalis sa tinuhoang katoliko kun sa pagkapakyas bang dili hitupngan sa panghunahuna sa mga utok sa mga tawo nga madalag ug panit (mga insik, mga haponanon, ugb.)
Ug si Ben Zayb, sa pagsulti niini, nanig-ingon sa mga lihok ug paningog sa usa ka magtutudlo, ug sa iyang tudlo sa kamot nagahimo sa kahanginan ug mga badlis nga malingin, nahitingala uyamut sa iyang kaugalingong hunahuna nga sa mga bu tang labing magagmay nakahimo pagpupog mga pasumbingay ug mga linundagan. Ug sanglit nakita niya si Simoun nga mihinoktok ug mituo siya nga nagapalandong sa tanan nga iyang gisulti, gipangutana niya kon unsay iyang gihunahuna.
— Nagpalandong ako sa duroha ka butang nga hinungdanon uyamut — mitubag si Simoun — duroha ka pangutana nga takus mo ikadugang sa imong “articulo.” Naha-una: unsa na lamang kaha intawon ang gidangat sa yawa diha nga sa wala lamang palandunga nahisulod siya sa usa ka bato? milusot ba siya? nag-
