433
in katigayunan. Dad’a ta ngadto ha higdaan; hala, pakaisog! lini ako ha imo tambong pati an kinaadman hadton mga kadaan . . . Tumawag hin usa nga mediko; ngan yana
ngahaw, patod, makadto ka ha Kapitan Heneral, dad’an mo hin bisan la ano nga hatag, kadenilya nga bulawan, sing sing . . . Dadivae quebrantant penas(20) sidnga nga pinaskuhan ha imo. Sadhi an mga tangbuan, an mga purtahan,
ngan bisan hino nga magpakiana kan patod sidngon nga masakit. Susunugon ko inin iya mga surat, mga papel ug mga basahan basi mawaray hiagian nga bisan ano sugad
han binuhat ni D. Crisostomo. Script testes sunt! Quod medicamenta non sanat, ferrum sanat; quod ferrum non sanat, ignis sanat.(21)
—Oo, iya patod; sunuga ngatananj— ngani Kapitana Tintsang;—iini an mga yawi, aadi an mga surat ni Kapitan Tiyago, sunuga! Waray mahasalin mausa nga pahayagan nga tikang ha Europa kay amo an labi nga kataragman, lini an mga ihap han The Times nga akon gintitipigan nga ipurutos hin sabon ngan hin mga panapton. Aadi an mga basahan.
—Pakadto na. patod, ha Kapitan Heneral, — ngani D. Primitive; — bayai na la ako dinhi. In extremis extrema.(22) Tagi ako hin gahom hin sugad hin kanan Direktor ha Roma ngan kikitaon mo kun diri ba tubson ko an Iroy nga Tuna . . . karuyag ko sidngon hi patod.
Ngan dagos paglarang ngan magsugo han bisan kanay, nanhukbot hin mga sang-atan nan-gisi hin mga papel, mga basahan, surat ug iba pa. Waray kaiha maglaga in usa nga tap ong ha pangaralayuan; nagparakol hin mga eskopeta; naghulog ha kasilyas hin mga tauyon nga rebolber; an suruguon nga babayi nga nagtago hin usa nga kanyon kay hirimuon nga tayhop, nakamulo:
— Conservare etiam sperasti, perfida?(23) Ha kalayo.
Ngan igpadayon an iya mga tinuuhan.
Nakakita hin usa nga kadaan nga sinurat ha anit ngan nakabasa han hintutungdan: “Revoluciones de los globes celestes(24) ni Copernico”
—Pwi! Ite maledicte in ignem kalanis(25)— nagsiring ngan ilabog ngadto ha kalayo. —Mga kagubot ngan Co pernico! Sala nga nagtuturutungbaw! Kun waray ko hiusisahi layon. . . “La Libertad en Filipinas.” Ta, ta, ta! nga mga basahan I Ha kalayo!
Ngan sinuritan in kadam'an nga basahan nga waray
