Jump to content

Page:An-El-Filibusterismo-ni-Jose-Rizal-1961.pdf/347

From Wikisource
This page has been validated.


337


han Guardia Civil, nga, tungod kay kapiritan nga pananakpon nira an mga tulisán, kauróg say nira gindadakóp an siyahan nga igkita ngan dayon pagduduyagi hin diri sadang mailob nga kastigo. An gobyerno, tungod kay waray sadáng mahimo, nagpapakita hin kamaygahóm. didá han mga tawo nga iya gintatahapan basi, dará han kabangis, diri an mga bungto kumita han iya kamaluya, han iya kahadlok pagpasugót.

Usa kakutáy hini nga mga waray palad nga mga tinahapan, uunóm kun pipitó ba katawo, mga binaklid ngan ginapos bagá an tinuhog nga karne, namamagkalakat ha usá kaligás didá hin dalan nga nagliligid hin bukid, igindudulong hin nanapulo o nanapulo ba kagduhá nga mga sibíl nga mga pusilan. Naghihingalangagá an sirak. An mga bayoneta namamag-idlap didá han adlaw, an kanyon han mga pusil nababangga ngan an dahon han gabón nga ihinahaklop ha bawbaw han mga kapasete sakuri nga nakakaiban han makamaratay nga kapasó han adlaw ha Mayo.

Diri magpakagamit han mga butkon kay gindurugkot gud haros, dará han kakulang hin pisi, an mga dinakóp namamagkinalakát ngatanán waray kalo ngan waráy sapín; an bagá mauruupáy ha ira in kamutangan, may panyo nga ibinubotók ha ulo. Namamaghagngak, magpakapapaid, putós hin taputapó nga nahihimo nga lutak tungód han balhas, nangangabat nga natutunaw an ira utok, nanlulutáw in mga bukatbukat ha walog, ngan mga dum-it nga pulá ha kahanginan. An kakapoy ngan han kahulop nahababadlis ha ira mga bayhon; an pagturaw, an kahangít, an usá nga butáng nga diri matukib; paniplat hin naghihingutás nga nananampalas, hin tawo nga natalikód han kinabuhi, natalikód ha iya ngahaw, nga nasupil sa Dios... An may adá mga karig-on natungok han ulo, ipinapahid an kahimó dida han mahugaw nga bungkok han nahauuná basi mapahiran han balhas nga nakakatabon han mga matá; damo an namamag-ingka. Kun in usa, ha kapuklid, nakakabalaong han paglakát, binabati in buyayaw, ngan nadaop in usá nga sundalo may bitbit nga sangá nga binanggi ha kahoy, ngan pagpapabuhatón, pagpupuspusán hin waray kaluoy. An tuhog nadalagan gindadanas an napukan nga nagpupulilíd ha tuna ngan nagsisiniyabaw nga patayon na la hiyá: danay hanabó nga nahihimo in pakatukdaw, ngan dayon