Jv/Kakawin Nītiśāstra/Pupuh 4

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
please do not remove empty parameters (see the template documentation).
Kakawin Nītiśāstra by [[Author:{{{author}}}|{{{author}}}]]
Pupuh 4

Pupuh IV – ragakusuma

1.

  • sang hyang candra tarāngganā pinaka dīpa mamaḍangi ri kālaning wĕngi
  • sang hyang surya sĕḍĕng prabhāsa maka dīpa mamaḍangi ri bhūmi maṇḍala
  • widyā śāstra sudharma dīpanikang tribhuwana sumĕn prabhāswara
  • yān ing putra suputra sādhu guṇawān mamaḍangi kula wandhu wandhawa

2.

  • sang śūrāmĕnanging raṇānggana mamukti suka wibhawa bhoga wīryawān
  • sang śūrāpĕjahing raṇāngga mangusir surapada siniwi ng surāpsari
  • yan bhīru n mawĕdi ng raṇānggana pĕjah yama-bala manikĕp mamīḍana
  • yan tan māti tininda ring parajanĕnirang-irang inañang sinorakĕn

3.

  • haywāgyāngaku śūra paṇḍita widagdha ri harĕpani sang maharddhika
  • sang yodheng raṇa sora denika satus wilangika sira tosni sang wani
  • sakwehing wwang apakṣa paṇḍita sahasra pupulakĕna sora denika
  • yekin paṇḍita nāma yogya guruning sabhuwana sira tosni sang wiku

4.

  • mangke wwang pulungĕn salakṣa paḍa pakṣa bisa kalaha ring wināyaka
  • yekin wāgmi ngaranya nīti naya wit paḍa paḍa kalawan wŗhaspati
  • sangsiptanya kaniṣṭaning mangaku, tan gawayakĕna tĕkap mahājana
  • yekin mānawa tantra yogya pituhun tĕkapira sang inuttameng praja

5.

  • haywa ng wang cumacad samasta jana nora tan ana cacadanya ring prajā
  • hyang towin sira sang hyang Indra bahu-locana wŗṣaṇanireki tan gĕnĕp
  • sang hyang candra cinihnaning śaśa bhaṭāra rawi sira mahoṣṇikaprabhā
  • sang hyang śangkara nīlakaṇṭa paśupāla cacadira bhaṭāra keśawa

6.

  • wwang dīnātithi yogya yan sungana dāna tĕkapira sang uttameng prajā
  • mwang dewa-sthana tan winurṣita rubuh wangunĕn ika paharja sĕmbahĕn
  • dīna preta sangaskaran-ta pahayun lĕpasakĕna tĕkeng śmaśāna ya
  • byaktā lābhaning aśwamedha-kŗtu lābhanira siniwi ring surālaya

7.

  • singgih yan tĕkaning yugānta kali tan hana lĕwiha sakeng mahādhana
  • tan wāktan guṇa śūra paṇḍita widagdha paḍa mangayap ing dhaneśwara
  • sakwehning rinahasya sang wiku hilang, kula ratu paḍa hīnakāsyasih
  • putrādwe pita ninda ring bapa si śūdra baṇija wara wīrya paṇḍita

8.

  • menggung rāt bhuwanāṇḍhakāra ratu hīna-dana dinananing dhaneśwara
  • sang widw angga wana-praweśana sa-mudra gati manut i lāmpahing kali
  • śūdrāsampay i weśya, weśya mawalepa ri sira naranātha nindita
  • rājāsampay i sang dwija, dwija sirālĕmĕh angulahakĕn śīwārcana

9.

  • nirwa hyang pŗthiwī tang oṣadhilatāhilang i guṇanirāmŗteng jagat
  • wipra-kṣatriya-weśya-śūdra paḍa sangkara sama-sama pakṣa paṇḍita
  • sāmpunyān maka-weśa paṇḍita wiśeṣa kaharĕpika nora sangśaya
  • nindeng śāstra samādhi yoga japa, tungga tanunika paniṇḍa śūnyatā

10.

  • pangdening kali mūrkaning jana wimoha matukar arĕbut kawīryawān
  • tan wring rātnya makol lawan bhratara wandhawa, ripu kinayuh pakāśrayan
  • dewa-dṛwya wināśa dharma rinurah kabuyutan inilan paḍāsĕpi
  • wyartha ng śāpatha su-praśāsti linĕbur tĕkaping adhama mūrka ring jagat

11.

  • wwang mahyun ri kawehaning dana darīdra, krĕpaṇa dumadak dhaneśwara
  • wwang dūrātmaka dirgha-jiwita, sirang sujana dumadak alpakāmrĕta
  • wwang duśśīla suśīla, durṇaya wiweka, kujana sujanāwibhāgana
  • sang rājāsiwiteng suṣena ta ya, sang madum-amilih ulah wiparyana

12.

  • rug tang campaka cūta candana wungū bakula surabhi nāgapuṣpita
  • sakwehnyān winadung tinor tinutuhan pinagĕrakĕn i pung lawan pilang
  • bhrāṣṭa ng hangsa mayūra kokila hiningsa pangariwuwu kāka len bango
  • tuṣṭekāng śŗgaleniwö winarĕgan rudhira dagingikang warāngganā

13.

  • sang hyang prāṇa lawasnirā niyata sātus iwu tahun i kālaning kŗta
  • ring tretā pwa ya sangsaya kṣaya ḍatĕng sapuluh iwu tahun sirerika
  • seww ing dwāpara ring yugānta śata warṣa tĕmahika sahasra candramā
  • yan ring sandhyanikāng yugānta tahuning yuṣa cataliṣa hīnganing hurip

14.

  • sang hyang prāṇa yan ing kŗteka tahulan kahananira ri māja nityaśa
  • ring tretāsthi sirān pratiṣṭha rumakĕt kahanani huriping jagt kabeh
  • yan ring dwāpara mangsa len snayu lawan rudhira kahananing hurip sthiti
  • yan ring kāli haneng kulit wulu-puhun kahanira ring anna bojana

15.

  • ring strī sangkanikang wirodha ring asit, kŗta yuga sira dewi reṇukā
  • ring tretātiśayeng prang ādbhuta nimittaning alaga ta dewi jānaki
  • ngūni dwāpra bhāratāyudha sirang drupada-parama-putrikāngdani
  • sakwehning waniteng yugānta kaharĕpnya maka karaṇaning prang ādbhuta

16.

  • lwirning tan rĕju ring jagat tri gaṇitanya tan abĕnĕr ulahnya kawruhi
  • strī odwad kalawan lwah ārĕju wilut lakunika paḍa tan wĕnang tutĕn
  • yan wwantĕn kumudācukul saka rikang watu, mabĕnĕr ulahning angganā
  • sangsiptanya wuwusku yatna sira sang sujana siniwi ring wadhū-jana

17.

  • yan wāgmika wināyakāṣṭa-guṇanĕn ng anak-ĕbi tĕkaping mahājana
  • ring bhuktinya tikāṣṭabhāga tĕkaping puruṣa kĕlarikāṣṭabhāganĕn
  • yan ring sanggama sang mahāpuruṣa kāṣṭaguṇa tĕkapikang wadhū-jana
  • ring strī tan kahanan warĕg puruṣa” ling drupada-parama-putri-kāngucap

18.

  • ring wwang haywa manūt i budhhinikanang parajana matĕmah wināśa ya
  • yan strī buddhi tinūtakĕn pati tĕmahnya hinirang-iranging param-para
  • yapwan sātmaka buddhi tuṣṭa tĕmahanya mangangĕn-angĕneka pūrwaka
  • byaktā manggihakĕn wiśeṣa kita yan lumĕkasakĕna buddhining guru

19.

  • lwirning mangdadi mādaning jana surūpa dhana kula-kulina yowana
  • lāwan tang sura len kaśūran agawe wĕrĕh i manahikāng sarāt kabeh
  • yan wwantĕn sira sang dhaneśwara surūpa guṇa dhana kulina yowana
  • yan tan māda maharddhikeka pangaranya sira putusi sang pinaṇḍita

20.

  • tingkahning sutaśāsaneka kadi rāja-tanaya ri sĕḍĕng limang tahun
  • sapta ng warṣa warā hulun sapuluhing tahun ika wurukĕn ring akṣara
  • yapwan ṣoḍaśawarṣa tulya wara mitra tinaha-taha denta miḍana
  • yan wus putra suputra tinghalana solahika wurukĕn ing nayenggita

21.

  • haywānglālana putra sang sujana doṣa tĕmahika wimarga tan wurung
  • akweh sang sujanātilar swa-tanayanya pisaningu tikang warāngganā
  • yapwan dīkṣita tāḍanenulahakĕn tĕmahan ika suśīla śāstrawān
  • nityenarcana ring wadhūjana sirang wara sujana lulut mangastuti

22.

  • haywāweh guṇa śakti ring kujana bhangga, sujana juga yogya sanmatān
  • ton hyang bahni hinungsining wĕsi hinogha tanunika winor sinanmata
  • sāmpun tang wĕsi māwak agni ya mabāng lumĕwihi panasing mahānala
  • paścat ring wĕkasan dinaṇḍa wĕsi punggĕl ing awakira dina duhkita

23.

  • wrĕkṣā candana tulya sang sujana, sarpa mamilĕting i sor mangāśraya
  • ring pāng wānara, munggu hing śikara pakṣi, kusumanika bhrĕngga mangrubung
  • yan pinrang winadung sugandha pamalĕsnika mĕlĕk ing irung nirāntara
  • mangkā tingkahi sang mahāmuni maropahita satata citta nirmala

24.

  • yan lajjerang ikāng wadhu gaṇita weśya kajaliranikātĕmah hilang
  • nirlajjerang ikāng wadhūttama tĕmahnya mari hinaranan warāngganā
  • nissantoṣa sirang pinaṇḍita hilang, tĕmahanika pinucca ring sarāt
  • yan santoṣa sirang nareśwara hilang jajahanira pinet mareng musuh

]]