Il chapè a trais pizs/04

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Il chapè a trais pizs.
Novella da Don P. A. de Alarcon.
Versiun dal spagnöl da Flor. Grand.
 (1893)  by Pedro Antonio de Alarcón
Üna duonna in sia appariziun externa
[ 7 ]

IV.

Üna duonna in sia appariziun externa.

L'ultima e forsa la pü ferma radschun cha la Signuria della citted avaiva per frequenter il zieva mezdi il mulin da barba Lucas eira, cha taunt spirituels cu seculers, cumanzand dal Sigr. Uvas-ch e dal Sigr. Corregidor (chi's degnaivan ammenduos da'l visiter) podaiven contempler allò üna dellas ovras las pü bellas, cha sajan mê sortidas dal maun da Dieu. — numneda Esser Suprem da Jovellanos e da tuots ils adherents della scoula francesa.

Quaist' ouvra eira Duonna Frasquita.

Eau vögl remarcher già da principi, cha Duonna Frasquita, legitima muglier da barba Lucas, eira üna duonna da bain, contschainta per tela da tuots ils illusters tramagliuzs del mulin. Eau aggiundsch auncha, ch'üngün d'els non faiva mot da la guarder cun ögls impürs, ne cun intenziun pecaminusa. Els l'admiraivan, schi, e la tentaivan eir dallas voutas (natürelmaing in presenza da sieu marid), e que taunt ils preirs cu'ls cavalliers, taunt ils canonics cu'ls uffiziants, scu ün miracul da bellezza chi faiv' onur a sieu creatur e scu üna stria da putenza e da coquetteria chi faiva ster alleger ils anims ils pü melanconics. — «Ell' ais üna bella creatüra» solaiva dir il virtuusissem prelat. «L'ais üna statua dell' antiquited hellenica», observa ün avvocat fich erudit, correspondent [ 8 ]dell' academia istorica. «L'ais la veritabla copcha dad Eva», l'interrumpaiva il prior dels Franciscans. «L'ais üna pumpa d'üna matta», exclamaiva il colonel della milizia. «Üna serp, üna sirena, ün dimuni», aggiundschaiva il Corregidor. «Ell' ais però üna buna muglier, ün aungel, ün infaunt da quatter ans», glivraivan per dir tuots al retuorn dal mulin, sadulos d'üjas e da nuschs ed instrados vers lur solitas melanconicas baitas.

L'infaunt da quatter ans, nempe Duonna Frasquita, compliva il trenta, avaiva üna statura da pü da tschinch peis otezza ed eira proporziuneda, forse ün po pü corpulenta da que cha sia superbia ligüra comportaiva. Ell' eira sumgiaunta ad üna Niobe colossela ü, nun aviand üngüns infaunts, ad ün Herkules feminin, ad üna matrona romana, scu ch'ün and vezza exemplers nel Travestere. Però il pü remarcabel vi ad ella eira la movibilited, la ligerezza, la vivacited, la grazia da sieu rispettabel corp. Per esser üna statua, sco chi pretendaiva il member dell' academia, la manchaiva la tranquilited monumentela. Ell' as plajaiva scu üna percha, giraiva scu üna bindera, sutaiva scu üna pierla. Sia vista, auncha pü movibla e perque main adatteda per il sculptur eira imbellida da tschinch foppinas: duos sün üna massella, üna sün l'otra, üna quarta pü pitschna all' uniun sneistra da sieus riaints leivs e l'ultima pü granda in mez sieu arduond mintun. Aggiundschè auncha ils petulants gests, il grazius gö dels ögls, ils varios movimaints del cho, chi vivilichaivan sia conversaziun, schi averos ün'idea quella surabundanza [ 9 ]da brio e da bellezza plaina d'sandet e d'allgria.

Ne Duonna Frasquita, ne barba Lucas non eiran d'Andalusia: Ell' eira navarraisa ed el murcian. Da 45 ans eir' el ieu alla citted da ... scu mez page u mez servitur del uvais-ch predecessur da quel chi guvernaiv' allura la baselgia. Sieu protectur l'educhet scu preir e forsa cun quaista mira e per cha nu'l mauncha la prevenda, al relaschet el in sieu testamaint quel mulin. Ma barba Lucas, chi alla mort del Reverendissem eira ordino be scu minor büttet dvart il vstieu da preir e's fet sudo, aviand pü paschiun da vair il muond e da cuorrer aventüras, cu da ler la messa u da moller graun. Nel 1793 fet el la campagna dellas Pireneas occidentelas scu ordonanza del valorus generel Don Ventura Caro, assistit dal assalto del chastè Pinou e restet lung temp nellas provincias del Nord, innua el pigliet finelmaing il cumgio absolut. In Estella fet el la cognuschientscha da Duonna Frasquita, ch'ün nomnaiv' allura be Frasquita, s'inamuret in ella, la spuset e la mnet in Andalusia in tschercha da quel mulin, chi'ls dovaiva render taunt tranquils e fortünos pel rimanent da lur pelegrinaziun in quaista val da larmas e da risattas.

Duonna Frasquita, dimena, transplanteda da Navarra in quella solitudine, non avaiv' adopto üngüns costüms andalisiauns e's disferenziaiva zuond dallas contadinas dels contuorns. Ell' as vestiva cun pü simplicited, pü liberted e pü eleganza cu ellas, as lavaiva da pü e permettaiva al solagl ed al ajer da charezzer sia bratscha nüda e sieu [ 10 ]culöz scuvert. Ella solaiva s'vestir, fin ad ün tschert gro, scu las signuras da quel temp, nempe scu las duonnas da Goya, scu la regina Maria Luisa; portaiv' üna schocha cuorta chi laschaiva vair sieus bels peisins e'l grazius movimaint dellas chammas; ün pitschen culerin intuorn culöz alla moda da Madrid, inua ella as tratgnet duos mais con sieu Lucas passand da Navarra ad Andalusia: ils chavels petnos süsom il cho, fand resortir taunt pü bain la bellezza da sieu cho e da sieu culöz; bels urachins in sias pitschnas uraglias e bgers anels nella stiglia daunta da sieus gruogls, ma bels maunins. E finelmaing, la vusch da Duonna Frasquita avaiva tuots ils tuns d'ün extais e melodius instrumaint e sia risatta eira taunt allegra ed argentina, ch'ella paraiva be üna surasencha.

Fain uossa il retrat da barba Lucas.