Cian bolfin

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Cian bolfin  (1912)  by Hugo de Rossi
ladin Brach
grafia moderna

Cian bolfin


N chel an da chela gran nevères che la levines vegnìa jù de ogni vers, nesciugn no se fidèa più jir fora per chela monts perchè no i podea passer nió. Zacan l'é vegnù d'aisciuda ence n chel an, che la neif sin jìa e i rèves vegnìa gregn. Chi da Cianacei e Gries no n'aea pèster de la feides e nesciugn no volea jir perché no n'era beches e i peèa massa pech. A forza de domanèr l'un e l'auter un tous de Cianacei l'à dit che l va ben co la feides, ma che i cogn injignèr un bon bech e ge dèr tant che l posse viver e vadagnèr velch. E cosci i é resté d'acort, e pec dis dò l'à lascià jir la feides.

Chest pester l'era proprio valent, che la feides vegnìa de dì en dì più beles, e la jent l'aea a cher fora de mesura perché l'era un bel tous e valent.

Descheche l'era la usanza i etres egn, che de messèl i pèstres se n jìa col pestùjum te Lasties, coscì l'é se n jit ence l paster da chel an. E te sot i Cougoi l se stajea belebon. L menèa la feides ogni dì su per la Lèstes, sun Pèla de Mez e sun Pèla de Micel olache la feides jìa sot l'erba. El content, podea pussèr e vardèr stroz, che la feides no se moea de se entorn. Fra na dì e l'autra, canche l vardèa coscita stroz e che l jìa mìngol fora per chi coi l vedea che via sas de Pordoi l'era na tousa o fémena che metea fora semper roba a sièr. L'aea tegnù osservà che canche no n'era fora nia, n curt temp vegnìa la pievia. E l se pissaa: che mostregnol sarà po mai colavìa. Fosse ben curious de jir via e me rifèr su per chele crepes a veder chi che l'é. L'à proà più outes ma no l'era bon de se embater apede.

Na dì fra le autre l ge é ruà e l'à vedù apontin olache chesta tousa o fémena (t. o f.) la é se n jita ite per na sfessa de la crepa. L'é jit via dò e l s'à striesà ite per sta sfessa e l'’é ruà ite te na bela sala. Canche l'à vedù l'é restà incantà e a n vers ence sperdù, che l se pissèa olà mostegno saré mo mai ruà. Intant che l'era aló mez gram e mez sperdù vegn fora per usc na bela tousa e la ge disc: "Che volede po vo chio?"

"L'é jà n trat de temp che vedee semper che metaède fora roba a sièr e son stat tant curious de vegnir a veder chi che l'é chiò."

La disc ela: "Va ben, va ben ma se Dona Chenina saessa, no sé coche la ve jissa." - "O per chel no é po nia paura, anzi la volesse po veder bolentiera, che se la é tan bela che vo, dapò me n vae bolentiera content." "Auter che! Dona Chenina la é auter più bela che gé" la disc. "Mo fosse proprio curious de la veder dapò." Sta tousa la é endò se n jita ite per chist usc e n moment dò ven fora Dona Chenina. L'é restà più che maraveà a veder coscì na bela fémena, che n vita sia no l n'aea mai vedù na più bela. N pech i se à vardà e dò i scomenzèa a se parlèr. Ela la l'à domanà fora de dut. E dò che l ge à contà che l'era l paster de la feides e che l'é ruà per azident caìte, la l'à domanà se no l volessa nia stèr apede ela. Perché l’era ence n bel tous, ros e bianch desche n pom e san desche n pesc.

- Gé stajesse ben bolentiera l disc, ma alincontra cogne jir a vardèr de la feides che in cajo canche les vegn jù de Pèla de Mez a beiver, no les me saute jun ruf o ju per chi fogn e dapò cogne ence vardèr, che l'ègua no me leve i agnìe, perché la jent la é bona e valenta, coscita cogne ence gé osserver de mia feides.

"Se te ves stèr apede me, no te ès brea de te cruziar per la feides che gé mane fora mia mascèra e chela les pera dutes ja Cianacei zenza che n mence una, e la disc che la les à troèdes zenza pèster, e che la se à pissà che chesta feides cogn esser de Cianacei o Gries, coscita i se les rencure che les no ge vegne mencèdes."

"Se son segur de chel dapò stae ben apede vo."

- Ben, la disc, dime che che te ès inom. -

Zenza se pissèr trop (l'aea un pìcol cian che l'era coscita bon de jir dò la feides e chist l'aea inom Bolfin) L disc: Gio é inom cian Bolfin. E vo che aede inom? l disc. "Gé é inom Dona Chenina". E dapò la se l'à ciapà per la man e la l'à menà te n'autra cambra delaìte che l'era amò n toch più bela che la pruma. Ades la disc stajon chiò. "E se tu ti es valent, te arès dut che che te ves." E la se à utà dintorn e la disc a la mascèra.

pagina:63 "Va fora e tol chela feides e meneles jù a Canacei e di che te ès troà sta feides zenza pèster." Ela l'à fat che che Dona Chenina ge à ensegnà. Chesta jent i era grames e sperdui. Che che n sarà vegnù de chist paster, che l'era n tous tan valent. Mo ic i se à rencurà la feides e del pèster nesciugn no à più sapù sapia. Cian Bolfin e Dona Chenina i se vivea sorì te so palaz. La mascèra i servìa de dut che che i durèa, e l temp passèa che no i saea co. A Cian Bolfin ge parea ben che fossa n gran pez che l'era ló e l disc na uta a Dona Chenina: "L'é n bon temp che son chiò e sé ben che no me mencia nia, fosse impò curious de jir n'outa a cèsa a veder che che fèsc mia jent. - Mi bon Cian Bolfin se tu te ves te lasce ben jir, mo de tia jent gé cree che no te troarès più nesciugn. Perché l'é jà n muie de egn che ti es chiò. - E gé volesse jir proprio bolintentiera. - Ben se tu te ves jir, scouta. Chiò te dae chist anel e canche te ès chest anel apede te, te troarès ogni strèda che te ves. Mo recordete de vegnir indò, senó la te va mèl." Na dì a duta bonora la ge à injignà ite na bela tascia de roba e la l'à compagnà fora scin forinsom scèla. E aló i se à tocià la man e i se à dat un bos e l'é se n jit ju per Lasties e fora a Cianacei. Canche l'era ruà a cèsa da chel prum molin e che l va te stua l veit che l'é dut de autra jent. I ge à domanà che che l vel. Mo el disc gé son chiò de cèsa. Chisc à scomenzà a grignèr a sentir che n forestier che nesciugn no l cognoscea vel esser chiò de cèsa. L'é jit ju per la vila a domaner l'un e l'auter ma nesciugn no ge saea dir de chela jent che l domanaa dò. Zacan l'à troà sul cianton de Bertol doi veies che se recordèa zeche, che chi egn i contèa che l'é jit n pèster perdù. Mo che de chela jent e parentela i é jà morc fora duc. Canche l'à sentù coscì l'é jit dal curat a preèr chel vardasse dò tel liber del bateisem. - E apontin l'à troà che l'era notà ite che chest tous l'é jit perdù da n gran pez in ca. Canche l'à vedù, che no l'à più parenc, ne amisc e che l se troa soul desche n pèl te n pra, l se à pissà per me l'é miec che me n vae indò apede Dona Chenina, che per me no l'é più nia.

L'era giusta l meis de Aost, che la jent jìa sa mont a seèr e le pagina:64 se n jit ence el con chisc. Canche i é rué sa Mortic i à chiamà aló da l'ost e l'era tropa jent ló; omegn e fenc e touse. Chi parlèa de na sort e chi de l'autra, chi del temp e chi del lurèr. Candenó sauta fora un e l disc: "Chel un él che à la più bela fémena de nos etres?"

Un l disc la più bela fémena l'é la mia e l'auter la mia la é po più bela. E coscì un do l'auter ogni un volea aer la più bela. Ches Cian Bolfin che l'era te n piz tedò desch l se grignèa a sentir che chisc volea aer coscì de bela fémenes. L disc la più bela fémena de duc la é po ampò gé. Un l disc gé no cree nia, mo meton pegn aldò trei pazeides de vin, ge vel ence toleres apede no demò vin. Chisc scomenza a meter pegn e a manèr a tor la fémenes. Sora n pech les à scomenzà a vegnir e l'era proprio de bela fémenes beles e torones. Cian Bolfin l'é jit de fora l se à tout fora l'anel del deit e l l'à tirà dò la strada su e l disc: "Va di che Dona Chenina vegne subit."

N pech dò zachei aur l'usc e vegn ite la mascèra e la va via apede Cian Bolfin e la ge dèsc l'anel e la disc: "Dona Chenina à dit che vegnide sobito a cèsa."

E l disc: che la voi veder chiò, perché aon metù pegn.

Canche duc chi che l'era aló i é resté co la bocia averta e ognun à cognù dir che chesta l’é la più bela. Cian Bolfin l disc chesta l'é demò la mascèra, ma cò vedede la fémena dapò podede po parlèr de bel.

Duta chela fémenes che l'era aló les zachèa da la ira perché ogni una aessa volù esser la più bela e che so om aessa vent l pegn. N moment dò se aur l'usc e vegn ite Dona Chenina. Nlouta prest ge restèa fora a duc l fià a veder la beleza de sta fémena. Mo ela no à parlà nia e la é jita via apede Cian Bolfin e la disc:

Coscì te fès tu e te chela la l'à ciapà per la man e la ge à tout l'anel fora del deit e fora da usc fora.

Cian Bolfin l'aea ben vent l pegn ma no l'aea più l'anel e no l troèa più la strèda. L'é jit de fora e l'à vardà dintorn e l'é restà dut gram e sperdù e zenza dir nia a nesciugn l'é pontà su per Pecedac desche n cian bagnà. E su e su per chest bosch in su e in via e in ca zenza saer olache l rua e l'era gram perché l'era scur. Candenó zacan l'é ruà apede de gregn pecei, l sent che de sot inlengia un cougol l'é zachei che pèrla. L se tira apede chisc e l veit che i é de trei che dombra scioldi apede fech.

L disc bona sera. Candenó se dreza sù n de chisc: Che veste po tu chiò? - O, l disc: Speta che fajon sobito; dapò l disc: Che volede po fèr co me, che son n pere cos soul che va fora per n bosch zenza saer olache l rua.

I l'à domanà fora da olache l vegn e olache l va. Ma el ge dajea respostes che no l sà nia da olache l vegn e olache l va. L volessa demò ciaper lurier apede valgugn per poder se vadagnèr vèelch. Chisc i à vedù che l'é n bel tous gran e gros e i se pissèa fra de ic: Chest magari podessane aer.

Un l disc: "Tu te cognes saer che nos sion trei lères, e chi che rua sot a noscia mans la no ge va ben.

- Dapò l disc: la pel jir coche la vel: più che morir da fam no é nience a jir intorn chisc bosć.

- Un l disc: Se te ves te pes ben stèr apede nos mo vèlch outa aon trop da lurèr e trop da rischièr.

- Chel me é l'istesc. De lurèr son bon e paura no n'é. Mo fosse coscì famà, volesse ve preèr vèlch da magnèr.

- Un l'é jit doi trei vèresc de là e l'à portà n sach e l disc: Chiò te ès cern e ardel e pan e èga de vita. Beif e magna e dapò se parlaron".

L'à vardà olache l’é mìngol de post sconet per se sentèr jù. E canche l'à vardà l'era inlèngia n burt mantel. L disc che berdon él po chiò? No me tire po massa da vejin, che me ciape sù poies.

- Auter che berdon chel aló, disc un de chisc lères. Chel l'é n mantel che l’à na grandiscima virtù. Cò un se fèsc laìte e che l disc: Ui aló o ui aló te n moment l'é te chel post che l vel. E l sgola n toch più svelt che l'ègua.

- O chest no no l cree, che con n tel berdon se n podesse fèr na tèla".

- Ben se no te crees te proarès canche l'é chisc dis che vegn.

E i se à tan parlà che i l'à lascià se fèr ite a proèr se l'é bon de se uzèr. Ma i disc che l vae demò mìngol soul per aria e che no l stae po a jir dalonc.

- Po, na na l disc; e olà volede po che vae gé? Gé son content de star apede vo etres.

Ches Cian Bolfin se fèsc ite te chest mantel e scomenza a jir in su e scomenza a se uzèr e l jìa scialdi più aut e più aut. Inlouta chisc lères à ben scomenzà a cridèr: Gei jù, gei jù! Ma l se pissèa gé ve la é fata a voetres musciac vardame dò. E canche l'é stat tan aut che chisc no lo vedea più l disc "ui fin sas de Pordoi". E chest mantel sauta n via e te n moment l'é stat fin al Sas de Pordoi. Crepèa giusta l'elba che l scomenzèa a veder mìngol stroz e l se peissa ades de che vers me auze? E l va via e via per chest sas. Candenó l rua apede na centa che jìa per meza la crepa, e l'é jit n via e n via e zacan l'é ruà apede n pìcol usc. L va ite per chest usc e rua te na cèsa da fech, olache l'era na fémena co na fana sora fech. L disc: "bondì a vo". Chesta auza sù l cef e la ge vèrda e la disc: "Mi pere tous olà este mai ruà.

- Perché po no coscì?

- Te cognes saer che chiò l'é la cèsa del vent e canche chel vegn chi che rua chiò va duc in ruina.

- O gé per chel no é mìngol de paura. E ve pree lasciame stèr te n piz e dajeme vèlch da magnèr, che me contente cochemai e canche vegn l vent, prearé ben che no l me bute ju per sta crepa".

Ma la disc se no te ès paura te pes ben restèr, ma sarà ben difìzile che l (patron) te tole, perché l vel esser soul chiò ntorn. Intant l'é vegnù da sera e l'é jit fora forin usc e l vardèa via per l Sas de Salei e giusta che fiorìa soreie e l'era dut tant Dio cet. Candenó scouta mìngol e l sent bugolar e inlouta la disc ela sciàmpetene pur da ite ve, che cò l rua, se ti es aria sun chi bujes, e l'é se n sciampà da ite te n piz dedò n armer.

Candenó l vegn ches vent con tant i gregn tomulc che l parea che la crepes tremassa. Vegn ite da usc ite da n piz n l'auter e l disc, chi èste po chiò? Po la disc no l'é nia. E l disc e gio é sentù da pez che l’é zeche chiò, voi veder chi che l’é. Ches Cian Bolfin l stajea inculà te so mantel tedò l'armer e l se pissèa se te me ves scarèr fora. A ben, che son miec de sgolèr che tu. Candenó l rua apede: - Che fèste po tu chiò? l disc.

"Po l disc vae a chierir lurier, se me volassade uré, gé stajesse bolentiera apede vo.

- Mol disc, te ès bel dir tu stèr apede me. A ster apede me un [cogn] esser bon de sgolèr e amò mior de lurèr.

- Gé son bon de fèr un e l'auter che che l'é, e gé ge la ndesfide a duc.

- Ben dapò volon proèr, doman son vin Pecedac a derejèr dotrei pecei a chi da Gries che i à semper na bega.

Canche l'é stat indoman bonora i se à partì e via. Cian Bolfin s'à fat ite te so mantel e l'à dit: ui fin Pecedac e te n moment l'é stat ló. Demò che l dijea su la ponta e ui jabas e coscì l jìa da n pecel a l'auter che l polver sutèa. Candenó l sent bugolèr. Vegnìa ence l vent.

Canche l'é rua l disc, ma per amor de Dio che èste fat chiò. Lascia pur ve che senó à po tant de bestiem[èr] chi da Gries che l'é noscia ruina".

E l'à vardà n pech stroz a veder chisc pecei duc n crousc e reversé un sora l'auter e l disc, tu t'es auter mior e più svelto che gé a fér chis lurier. Ben se n jon.

Cian Bolfin l'à dit ui a cèsa e l'é stat sobito aló. Canche l'é stat da sera l disc ades cognon pussèr doi o trei dis, perché é indò n gran lurier da fèr".

- Che fossa po chest? l’à domanà Cian Bolfin

- L disc: Dona Chenina à da jir in curt te let, e dapò cogne jir a ge scoar fora l palaz perchè l'é demò ela e la mascèra soules e les no scoa mai, in dut l'an.

- Dapò lasciame pur vegnir con vo, che volesse coscì ence gé jir aló.

- Ela me à racomanà tant de no ge dir a nesciugn canche vae a scoèr da ela, e che vegne soul.

Cian Bolfin l'à tant preà e fat e dit, finamai che l vent l'à dit che l lo lascia jir con el. Mo l disc recordete che te staes tedò de me e de aer gran riguardo che no te ge ruines e te ge reverses vèlch.

Chi doi dis l vent à pussà deldut, ma Cian Bolfin inveze l fajea menes de jir de fora e dapò con so mantel l'era ora chiò ora ló fora per chisc spic. Che l cherdea de cogner veder olache l'é la sfessa te la crepa per jir ite da Dona Chenina Ma no l'é mai stat bon de veder nia, perché ge mencèa l'anel.

Canche l'é stat l terz dì che i se à metù per strèda, i se à partì e i é jic. Apena che i é rué apede la sfessa chest vent à scomenzà a bugolèr e les é vegnudes sobito fora a ge orir. L disc adesc orime duc i ujes e duta la fenestres e armeres, perché ciape da cef e vae dò e dò. La mascèra l'à é in ùltima stata verteèda.

Chest vent scomenza a sofièr e bugolèr e da una sala (cambra) a l'autra, e daperdut olache l'era passà no restèa più mìngol de polver. Cian Bolfin se à fat ite polito te so mantel che nesciugn no l'aesse podù cognoscer el scialdi indò e olache va l vent l jìa ence el aló scialdi.

Perfinamai che l'é ruà te l'ultima sala che la era duta luscio e Dona Chenina te let. Canche l'à vedù coche la é e che no l’era più da scoèr, l'é se n jit te sot letiera per no aer più brea de se lascèr veder e l se à inculà laìte zenza se mever.

L vent l'é se n jit fora e a cèsa, e canche l'é ruà no l veit più Cian Bolfin.

- L me l'à mpò fata chest berichin, ma me la podee ben pissèr che no la va coscita. Magari perde ence l post da Dona Chenina de jir a scoèr, ades, che l'era l mior post che aee.

Cian Bolfin te sot letiera ge saea l temp lonch e l se pissèa coche l podessa dormir. L s’à fat ite bel pian tel mantel e l disc: ui me ndromenzèr, e l'à scomenzà a dormir. Cotant de temp che l'à dormì l no saea instes.

Canche l se à descedà l vèrda fora da nascousc fora de sot letiera fat te anter l mantel e l veit che la mascèra jìa ite e fora scialdi de sbalz a ge portèr ora chest ora chel auter a Dona Chenina. E sora n pech l'à sentù che zachei vaa. L'era l pìcol de Dona Chenina che s'à descedà. E candenó vegn la mascèra con n gran piat de bela fortaes e la ge les porta a Dona Chenina, che la n'à tout fora per ge n dèr al pìcol, Dona Chenina dò che ela e l pìcol i se n'à magnà teis, la se à sentà jù e l'à dit:

"Vèrda cotanta bela fortaes che é amò chiò, se ge n podesse demò dèr una a Cian Bolfin. Per esser son ben stata cativa percheche l me à dejubidì na uta soula ge tor l'anel. Cotant bel me saesse mai a mi e ence a Cian Bolfin ades che l'aessa tant n bel pìcol e pere l'é el, e podassane goder e se devertir chiò. O mi caro Cian Bolfin olà saraste mai.".

Cian Bolfin te sot letiera l'aea sentù dut e no l'era bon de dormir e l sentìa che la fam ge batea e candenó crepa fora e l disc:

"O mia cara Dona Chenina gé fosse ben chiò se te me volesses dèr na fortaa dassegn."

Dona Chenina da la contenteza la se à sentà jù te let:

- Ma olà este, Cian Bolfin

- Po son chiò te sot letiera!"

- Po gei pur fora lascete veder mben.

Ches Cian Bolfin l'é vegnù fora e l ge à tocà la man a Dona Chenina e i à scomenzà a se bossèr e bracèr che l'era bel n spetacol. Dò i se à contà un e l'auter coche la ge é jita fra chisc tempes e i à fat contrat de restèr insema e no se spartir più. Dona Chenina ge à dat l'anel da nef e l'à lascià che l fae l patron de cèsa aut e bas. Cian Bolfin se godea mez mondo, l jìa ite e fora da sia scèles e l jìa a spas can e olà che l volea. Na outa fra lautra l'é indo ruà apede Micel olache l'era i pèstres de la feides de Cianacei e Gries e a chisc l ge l'à contada duta la storia coche la ge é jita. E dò da inlouta nesciugn no à più sentù dir nia de Cian Bolfin.

Se l'é po semper stat a cèsa o se l'é se n jit e se chela sfessa de sas de Pordoi la é amò o no, de chel no sé gé.