သာနုသာမဏေရဝတ္ထုဂါထာ
၂၃-နာဂဝဂ်
၅-သာနုသာမဏေရဝတ္ထုအဋ္ဌကထာဂါထာ
ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ, အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတံ။
န တေဟိ ယက္ခာ ကီဠန္တိ, ဣတိ မေ အရဟတံ သုတံ၊
သာ ဒါနိ အဇ္ဇ ပဿာမိ, ယက္ခာ ကီဠန္တိ သာနုနာ။
ယေ၊ အကြင်သူတို့သည်။ ပက္ခဿ၊ လဆန်းပက္ခလဆုတ်ပက္ခ၏။ (လဆန်း ရက်ပိုင်း လဆုတ်ရက်ပိုင်း၏)။ စာတုဒ္ဒသိံ၊ ၁၄ရက်မြောက်ဥပုသ်နေ့ပတ်လုံးလည်းကောင်း။၁ ပဉ္စဒသိံ၊ ၁၅ရက်မြောက်ဥပုသ်နေ့ပတ်လုံးလည်းကောင်း။ ပက္ခဿ၊ ၏။ ယာ အဋ္ဌမီ၊ အကြင်၈ရက်မြောက်ဥပုသ်နေ့သည်။ (အတ္ထိ၊ ၏။ တံ အဋ္ဌမိံ) စ၊ ထို ၈ရက် မြောက်ဥပုသ်နေ့ပတ်လုံးလည်းကောင်း။ ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ၊ ဥပုသ်သီလကို အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် ကျင့်ဆောင်ရာ စာတုဒ္ဒသီပဉ္စဒသီအဋ္ဌမီဥပုသ်နေ့တို့၏ အကြိုအပိုစ သော ဥပုသ်နေ့အဖို့ပတ်လုံးလည်းကောင်း။၂ အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတံ၊ အင်္ဂါ၈-ပါးတို့ဖြင့် ကောင်းစွာ မိမိသန္တာန်သို့ ရောက်သော။ ဝါ၊ အင်္ဂါရှစ်ပါးတို့နှင့် ယှဉ်သော (ပြည့်စုံသော)။၁ ဥပေါသထံ၊ ဥပုသ်ကို။ ဥပဝသန္တိ၊ စောင့်သုံးကုန်၏။ ဗြဟ္မစရိယံ၊ မြတ်သောအကျင့်ကို။ စရန္တိ၊ ကျင့်ကုန်၏။ တေဟိ၊ ထိုသူတို့နှင့်အတူ။ ယက္ခာ၊ ဘီလူးတို့သည်။ န ကီဠန္တိ၊ ပူးဝင်၍ မကစားနိုင်ကုန်။၂ ဣတိ၊ ဤသို့။ မေ၊ ငါသည်။ အရဟတံ၊ ရဟန္တာတို့၏။ (ဝစနံ၊ စကား ကို။) သုတံ၊ ကြားအပ်ဖူးပါပြီ။ သာ (အဟံ)၊ ထိုငါသည်။ အဇ္ဇ၊ ယနေ့။ ပဿာမိ၊ တွေ့မြင် နေရ၏။၃ ယက္ခာ၊ တို့သည်။ သာနုနာ၊ သာနုနှင့်အတူ။ ကီဠန္တိ၊ ကုန်၏။ (ဋ္ဌ-၂၄၅၊ ၂၄၆)
၁။ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ။ ။ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိန္တိ စတုဒ္ဒသန္နံ ပူရဏီ စာတုဒ္ဒသီ, ပဉ္စဒသန္နံ ပူရဏီ ပဉ္စဒသီ၊ တံ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ စ၊ ပက္ခဿာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ၊-ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၃၉။ [ “စာတုဒ္ဒသိံ-၌လည်းကောင်း”ဟု သတ္တမီအနက်လည်း ပေးကြ၏၊-ဓမ္မယော-၈၀၊ မနိ၊၂၊၂၄၆။]
၂။ ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ။ ။ “ပဋိ ပဋိ (အဖန်ဖန်အထပ်ထပ်)+ဟရိတဗ္ဗော ပဝတ္တေ- တဗ္ဗောတိ ပဋိဟာရိယော၊ [ပဋိ+ဟရ+ဏျ၊] ပဋိဟာရိယော ဧဝ+ပါဋိဟာရိယော၊ ပါဋိဟာရိယော+ ပက္ခော ပါဋိဟာရိယပက္ခော”ဟု ပြု၊ အဖန်ဖန်အထပ်ထပ် ကျင့်ဆောင်အပ်, ဖြစ်စေအပ်သော ဥပုသ်သီလအစုကို မုချအားဖြင့် ယူ၍ ထိုဥပုသ်သီလကိုကျင့်သုံးရာ(စာတုဒ္ဒသီပဉ္စဒသီအဋ္ဌမီတို့ ၏) အကြို အပိုစသော ရက်ပိုင်း လပိုင်းတို့ကို ဌာနျူပစာရအားဖြင့်ယူ။
တစ်နည်း။ ။ “ပဋိ ပဋိ ဟရန္တိ ပဝတ္တေန္တိ ဧတ္ထာတိ ပဋိဟာရိယော-ဥပုသ်သီလကို အဖန်ဖန်အထပ်ထပ်ဖြစ်စေရာ (စာတုဒ္ဒသီပဉ္စဒသီအဋ္ဌမီတို့၏) အကြိုအပိုစသောရက်ပိုင်း”ဟု ကြံ(အံ၊ဋီ၊၂၊၁၈၈)၊ “ပါဋိဟာရိယဿ+ပက္ခော ပါဋိဟာရိယပက္ခော(အဖန်ဖန်အထပ်ထပ် ဖြစ်စေ အပ်သော ဥပုသ်သီလ၏ ရက်အဖို့အစု)”ဟုလည်း ကြံကြ၏၊ မ၊ဋီ၊၃၊၁၄၇၌ “ပစ္စုဂ္ဂမနနိဂ္ဂမန- ဝသေန ပဋိဟရဏံ ပါဋိဟာရိယော”ဟု ဘာဝသာဓ်ပြု၏၊ ထိုအလို ကျင့်ဆောင်ခြင်းကြိယာကို မုချအားဖြင့် ယူ၍ ကျင့်ဆောင်ရာရက်ပိုင်းကို ဌာနျူပစာရအားဖြင့် ယူရာ၏။
အဖွင့်တစ်မျိုး။ ။ ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စာတိ စာတုဒ္ဒသီပဉ္စဒသီအဋ္ဌမီနံ ယထာက္ကမံ အာဒိတော အန္တတော အာဒိအန္တတော စ ပဝေသနနိက္ခမနဝသေန ဥပေါသထသီလဿ ပဋိ ပဋိ အဘိမုခံ ပစ္စာဝဟိတဗ္ဗပက္ခဉ္စ၊-သံ၊ဋီ၊၁၊၃၁၂၊ ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၆၄၊ ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၃၉။ ဤတွင် “ဥပေါသထသီလဿ ပဋိ ပဋိ အဘိမုခံ ပစ္စာဝဟိတဗ္ဗပက္ခံ”ကို ကြည့်၍ “ပဋိ ပဋိ အဘိမုခံ ပစ္ဆာ ဟရန္တိ ဧတ္ထာတိ ပဋိဟာရိယော-ဥပုသ်သီလကို အဖန်ဖန်အထပ်ထပ် ရှေ့ရှု နောက်၌ ကျင့်ဆောင်ရာ (စာတုဒ္ဒသီပဉ္စဒသီအဋ္ဌမီတို့၏) အကြိုအပိုစသောရက်ပိုင်း” ဟု ပြုကာ ရှေ့နည်းအတိုင်း ဆက်တွဲရာ၏။
ချဲ့ဥုးအံ့-ပဋိ ပဋိဖြင့် ပတိသဒ္ဒါ ဝိစ္ဆာ(ပုနပ္ပုန)အနက်, အဘိမုခံဖြင့် ပတိသဒ္ဒါ အဘိမုခ အနက်, ပစ္စဖြင့် ပတိသဒ္ဒါ ပစ္ဆာအနက်ဟောကြောင်းကို တန္တနည်း, သိလေသနည်းဖြင့် ပြသည်၊ အာဝဟိတဗ္ဗဖြင့် ဟရဓာတ် ဟရဏ(ဆောင်ခြင်း)အနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်၊ ဥပေါသထသီလဿဖြင့် အဓိကရဏသာဓနဖြစ်ကြောင်းကို ပြသည်၊ ထိုကြောင့် စာတုဒ္ဒသီအတွက် အာဒိတောနှင့် အဘိမုခံ(အကြိုလဆန်းလဆုတ် ၁၃ရက်), ပဉ္စဒသီအတွက် အန္တတောနှင့် ပစ္စ(အပို လဆန်းလဆုတ်၁ရက်), အဋ္ဌမီအတွက် အာဒိအန္တတောနှင့် ပဋိ ပဋိ(အကြိုလဆန်းလဆုတ် ၇ရက်, အပို ၉ရက်)ဟု ယထာက္ကမနည်းပစ္စာသတ္တိနည်းယထာလာဘနည်းအရ တွဲယူရာ၏။
ပါဋိဟာရိယဥပုသ်နေ့။ ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၁၌ (၁) အဋ္ဌမီဥပုသ်နေ့၏ အကြိုလဆန်း လ ဆုတ်၇ရက်, အပိုလဆန်းလဆုတ်၉ရက်၊ (၂) စာတုဒ္ဒသီဥပုသ်နေ့၏ အကြိုဖြစ်သော လဆန်း လဆုတ်၁၃ရက်၊ (၃) ပန္နရသီဥပုသ်နေ့၏ အပိုဖြစ်သော လဆန်းလဆုတ် ၁ရက်၊ (၄) သီတင်း ကျွတ်လပြည့်ကျော်၁ရက်နေ့မှ သီတင်းကျွတ်လကွယ်နေ့ထိ ၁၅ရက်တို့ကို “ပါဋိဟာရိယဥပုသ် နေ့”ဟု ဆို၏။ [ဤဂါထာများသည် သံ၊၁၊၂၁၀၌လာသဖြင့် ဤ၌ ဤအတိုင်းယူပါ။]
အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၃။ ။ ထို၌ (၁) ဝါတွင်းသုံးလ၊ (၂) သီတင်းကျွတ်လပြည့်ကျော်၁ရက်မှ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်ထိ ၁လ၊ (၃) သီတင်းကျွတ်လပြည့်ကျော်၁ရက်မှ သီတင်းကျွတ်လကွယ် ထိ ၁၅ရက်တို့ကို “ပါဋိဟာရိယဥပုသ်နေ့”ဟု ဆို၏။
သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၈။ ။ ထို၌ (၁) ဝါဆိုလဆန်း၁ရက်မှ တန်ဆောင်မုန်းလကွယ်ထိ ၅လ၊ (၂)ဝါဆို, တန်ဆောင်မုန်း, တပေါင်းအားဖြင့် ၃လတို့ကို “ပါဋိဟာရိယဥပုသ်နေ့”ဟု ဆို၏။
၁။ အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတန္တိ အဋ္ဌင်္ဂေဟိ သုဋ္ဌု သမာဂတံ၊ သမ္ပယုတ္တန္တိ အတ္ထော(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၁)။ သုဋ္ဌု သမာဂတန္တိ သုပရိသုဒ္ဓံ သမ္ပန္နံ ကတွာ အတ္တနော သန္တာနံ အာဂတံ၊ တံ ပန အတ္တနော စိတ္တေန သမံ ပကာရေဟိ ယုတ္တံ ဟောတီတိ အာဟ“သမ္ပယုတ္တ” န္တိ(သံ၊ဋီ၊၁၊၃၁၂)။
၂။ န တေဟိ။ ။ “န တေ ဟိ ယက္ခာ ကီဠန္တီတိ န တေ ဂဟေတွာ ယက္ခာ ကိလမေန္တိ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၁)”အဖွင့်အလို “တေ+ဟိ”ဟု ၂ပုဒ်ယူ၍ “ယက္ခာ-တို့သည်၊ တေ-ထိုသူတို့ကို၊ (ဂဟေတွာ-ဖမ်းယူ၍၊) န ကီဠန္တိ”ဟု ပေး၊ ဟိကား အနက်မဲ့၊ “တေဟိ”ဟု တစ်ပုဒ်တည်းယူရာ ၌လည်း ဤအဖွင့်မှီး၍ တတိယာကို ကံအနက်ယူကာ “တေဟိ-တို့ကို၊ (ဂဟေတွာ) န ကီဠန္တိ”ဟု တစ်နည်းပေးနိုင်သည်၊ သာနုနာ၌လည်း နည်းတူပင်။
၃။ သာ ဒါနိ အဇ္ဇ ပဿာမိ။ ။ ဒါနိနိပါတ် အနက်မဲ့တည်း၊ (တစ်နည်း) ကာလနက် ဟော အဇ္ဇပုဒ်ရှိနေသောကြောင့် ဒါနိနိပါတ် ပနအနက်တည်း၊ ပန၏အနက်တွင်လည်း ရှေးက ကြားဖူးသည်မှထူးသော ယခုဖြစ်ဟန်ကို ပြသောကြောင့် ဝိသေသအနက်တည်း၊ နောက်နည်းအလို “အဇ္ဇ ဒါနိ-ယနေ့၌ကား”ဟု ပေး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၈၂၊ ဝိမတိ၊၁၊၁၀၂၊ မအူနိ၊၃၊၆၄၊ ပါဂံသစ်၊၂၊၄၃၇) [“ယက္ခာ သာနုနာ (ယံ) ကီဠန္တိ-အကြင်ကစားကုန်၏၊ သာ အဟံ အဇ္ဇ (တံ-ထိုကစား ခြင်းကို၊) ပဿာမိ”ဟု ပဿာမိ၏ကံထည့်၍ ပေးနိုင်သည်၊ ဓမ္မယော-၈၀၌ “တံ ယက္ခိနိံ”ဟု ထည့်၏၊ ဘီလူးမကို မြင်ခြင်းမဟုတ်၊ ပူးဝင်ကစားခြင်းကိုသာ မြင်သောကြောင့် မကောင်းပါ။]
ပါဋိဟာရိယပက္ခဉ္စ, အဋ္ဌင်္ဂသုသမာဂတံ။
န တေဟိ ယက္ခာ ကီဠန္တိ, သာဟု တေ အရဟတံ သုတံ။
ယေ၊ တို့သည်။ ပေ။ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကို။ စရန္တိ၊ ကုန်၏။ တေဟိ၊ တူ။ ယက္ခာ၊ တို့ သည်။ န ကီဠန္တိ၊ ကုန်။ (ဣတိ၊ ဤသို့။) တေ၊ သင်၏။ ဝါ၊ သည်။ သုတံ၊ ကြားအပ်ဖူးသော။ အရဟတံ၊ တို့၏။ (ဝစနံ၊ သည်။) သာဟု၊ ကောင်း၏။ (ဋ္ဌ-၂၄၇၊ ၂၄၈)
မာကာသိ ပါပကံ ကမ္မံ, အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော။
ပဗုဒ္ဓံ၊ နိုးလာသော။ (သတိရလာသော)။ သာနုံ၊ သာနုကို။ ယက္ခာနံ၊ ဘီလူးတို့ ၏။ ဣဒံ ဝစနံ၊ ဤစကားကို။ ဝဇ္ဇာသိ၊ ပြောလိုက်ပါလော။ (ကိံ၊ အဘယ်သို့ ပြောရ မည်နည်း?) အာဝိ ဝါ၊ မျက်မှောက်၌သော်လည်းကောင်း။ ယဒိ၊ သို့မဟုတ်။ ရဟော ဝါ၊ မျက်ကွယ်၌သော်လည်းကောင်း။၁ ပါပကံ၊ မိမိကိန်းရာ, သတ္တဝါကို, အပါယ်လေးရွာ သို့ ရောက်စေတတ်သော။ ဝါ၊ ယုတ်ညံ့သော။ ကမ္မံ၊ အကုသိုလ်ကံကို။ မာ အကာသိ၊ မပြုပါနှင့်။ (ဋ္ဌ-၂၄၉)
၁။အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော။ ။ “အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟောတိ ကဿစိ သမ္မုခေ ဝါ ပရမ္မုခေ ဝါ(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၁)”ဟူသော အဖွင့်နှင့်အညီ အထက်၌ ပေးသည်၊ ပေတ၊ဋ္ဌ၊၉၈အလို အာဝိ ရဟောတို့ကို ကမ္မံ၏ ဝိသေသနဟုယူ၍ “အာဝိ ဝါ-(ပါဏာတိပါတ မုသာဝါဒစသော ကာယပယောဂ ဝစီပယောဂ၏ အစွမ်းဖြင့်) ထင်ရှားသည်မူလည်းဖြစ်သော၊ ယဒိ၊ ရဟော ဝါ- (အဘိဇ္ဈာစသည်၏အစွမ်းဖြင့်) မျက်ကွယ်မူလည်းဖြစ်သော၊ ပါပကံ-သော၊ ကမ္မံ-ကို၊ မာ အကာသိ”ဟုပေး။
န တေ ဒုက္ခာ ပမုတျတ္ထိ, ဥပ္ပစ္စာပိ ပလာယတောတိ။
ပါပကံ၊ သော။ ကမ္မံ၊ ကို။ သစေ စ ကရိဿသိ၊ အကယ်၍ နောင်မူလည်း ပြုအံ့။ သစေ ကရောသိ ဝါ၊ အကယ်၍ ယခုမူလည်း ပြုအံ့။ (ဧဝံ သတိ၊ သော်။) ဥပ္ပစ္စ၊ ကောင်းကင်ပျံတက်၍။ ပလာယတော အပိ၊ ပြေးပါသော်လည်း။ တေ၊ သင်၏။ ဒုက္ခာ၊ ဆင်းရဲခြင်းမှ။ ပမုတ္တိ၊ လွတ်မြောက်ခြင်းသည်။ န အတ္ထိ၊ မရှိ။ ဣတိ၊ ဤသို့ ပြောပါ လော။ (ဋ္ဌ-၂၅၀) [“သစေ စ”နေရာ၌ “သစေ တံ (ခု၊၂၊၁၅၂) , သစေ တွံ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၃) ”ဟုလည်း ရှိ၏။]
ဇီဝန္တံ အမ္မ ပဿန္တီ, ကသ္မာ မံ အမ္မ ရောဒသိ။
အမ္မ၊ မယ်တော်! (ရောဒန္တာ နာမ၊ ငိုသူတို့မည်သည်။) မတံ ဝါ၊ သေသူကို သော်လည်း။ (ဥဒ္ဒိဿ၊ တသရည်စူး၍။) ရောဒန္တိ၊ ငိုကုန်၏။၂ ဇီဝံ (ဇီဝန္တော)၊ အသက် ရှင်နေသော။ ယော ဝါ၊ အကြင်သူကိုလည်း။ န ဒိဿတိ၊ (အရပ်တစ်ပါး, ထွက်ခွာ သွားသဖြင့်) မတွေ့မြင်အပ်။ (တံ) ဝါ၊ ထိုသူကိုသော်လည်း။ (ဥဒ္ဒိဿ၊ ၍။) ရောဒန္တိ၊ ကုန်၏။ အမ္မ၊ တော်! ဇီဝန္တံ၊ အသက်ရှင်နေသော။ မံ၊ ကျွန်ုပ်ကို။ ပဿန္တီ၊ တွေ့မြင်နေရ သည်။ (အသိ၊ ဖြစ်၏။) အမ္မ၊ တော်! ကသ္မာ၊ အဘယ်ကြောင့်။ မံ၊ ကို။ (ဥဒ္ဒိဿ၊ ၍။) ရောဒသိ၊ ငိုနေရသနည်း။ (ဋ္ဌ-၂၅၁) [ခု၊၂၊၂၂၉၌ “ဇီဝန္တံ မံ အမ္မ ပဿန္တီ”ဟု ရှိ၏။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၃၌ အမ္မတစ်ပုဒ်အနက်မဲ့ကြံလိုဟန်တူ၏။ ထိုအလို “အမ္မ ဇီဝန္တံ မံ၊ ကို။ ပဿန္တီ၊ လျက်။ ကသ္မာ၊ ကြောင့်။ ရောဒသိ၊ နည်း”ဟု ပေး။]
၂။ ရောဒန္တိ။ ။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၃အဖွင့်အတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ ရုဒဓာတ်သည် မူလက အကမ္မကဓာတ်ဖြစ်သော်လည်း တစ်စုံတစ်ရာကို ရည်စူး၍ ငိုခြင်းဖြစ်သောကြောင့် သကမ္မက ဓာတ်ဖြစ်နိုင်သည်၊ ထိုအလို မတံကို ရောဒန္တိ၌ စပ်၍ “မတံ ဝါ-ကိုလည်း၊ ရောဒန္တိ-တသ၍ ငို ကုန်၏”ဟု ပေး(ရူဘာ၊၂၊၃၀၆)။ [ဧဝံ သကမ္မကဝသေနေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န အဿုမုဉ္စနမတ္တေန၊ “မတံ ဝါ အမ္မ ရောဒန္တိ ၊ပေ၊ရောဒသီတိ”- အယေဉ္စတ္ထ ပယောဂေါ(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၂)။ ဧဝံ အတ္ထဝိသေသဝသေန အကမ္မကာပိ သကမ္မကာ ဟောန္တီတိ ဒဿေန္တော “န ပရိဒေဝါမိ န အနုတ္ထနာမီ”တိ အာဒိမာဟ၊- မ၊ဋီ၊၃၊၄၄။]
ယော စ ကာမေ စဇိတွာန, ပုန ရာဂစ္ဆတေ ဣဓ၊
တံ ဝါပိ ပုတ္တ ရောဒန္တိ, ပုန ဇီဝံ မတော ဟိ သော။
ပုတ္တ၊ ချစ်သား! (ရောဒန္တာ နာမ၊ သည်။) မတံ ဝါ၊ လည်း။ (ဥဒ္ဒိဿ၊ ၍။) ရောဒန္တိ၊ ကုန်၏။ ဇီဝံ (ဇီဝန္တော)၊ သော။ ယော ဝါ၊ ကိုလည်း။ န ဒိဿတိ၊ အပ်။ (တံ) ဝါလည်း။ (ဥဒ္ဒိဿ၊ ၍။) ရောဒန္တိ၊ ကုန်၏။ ယော စ၊ အကြင်သူသည်လည်း။ ကာမေ၊ ဝတ္ထုကိလေသာ နှစ်ဖြာသောကာမတို့ကို။ စဇိတွာန၊ စွန့်ပယ်ပြီး၍။ ဣဓ၊ ဤအိမ်၌။ ဝါ၊ သို့။ ပုန၊ တစ်ဖန်။ အာဂစ္ဆတေ၊ လူထွက်၍ ပြန်လာ၏။၁ ပုတ္တ၊ ချစ်သား! တံ ဝါပိ၊ ထိုရှင်လူထွက် ရဟန်းထွက်ကိုလည်း။ (ဥဒ္ဒိဿ၊ ၍။) ရောဒန္တိ၊ ၏။ (ကသ္မာ၊ ကြောင့်။ တံ ဝါပိ၊ လည်း။ (ဥဒ္ဒိဿ၊ ၍။) ရောဒန္တိ၊ နည်း။ ဟိ (ယသ္မာ)၊ အကြင်ကြောင့်။ သော၊ ထိုရှင်လူထွက် ရဟန်းထွက်သည်။ ပုန၊ (လူထွက်ပြီးနောက်) တစ်ဖန်။ ဇီဝံ (ဇီဝန္တော)၊ အသက်ရှင်ပါသော်လည်း။ မတော၊ ဂုဏ်အားဖြင့် သေသူသာတည်း။ (တသ္မာ၊ ထို ကြောင့်။ တံ ဝါပိ၊ လည်း။ (ဥဒ္ဒိဿ၊ ၍။) ရောဒန္တိ၊ ကုန်၏။ (ဋ္ဌ-၂၅၂)
၁။ ပုနရာဂစ္ဆတေ ဣဓ။ ။ ပုနရာဂစ္ဆတေ ဣဓာတိ ဣဓ ဂေဟေ ပုနဒေဝ အာဂစ္ဆတိ၊ ဟီနာယာဝတ္တနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ ဝိဗ္ဘမနတော ပစ္ဆာ...သော ဂုဏမရဏေန အတ္ထတော မတောယေဝ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၃)။ ပုနရာဂစ္ဆတေတိ ဝိဗ္ဘနဝသေန အာဂစ္ဆတိ(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၂)။
နရကာ ဥဗ္ဘတော တာတ, နရကံ ပတိတု မိစ္ဆသိ။
တာတ၊ ချစ်သား! ကုက္ကုဠာ၊ ပြာပူငရဲနှင့်တူသော အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ ဘောင်မှ။၁ ဥဗ္ဘတော၊ ထုတ်ဆောင်အပ်သည်။ (သမာနော၊ ဖြစ်ပါလျက်။) ကုက္ကုဠံပြာပူငရဲနှင့်တူသော အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်သို့။ ပတိတုံ၊ ကျရောက်ခြင်းငှာ။ ဣစ္ဆသိ၊ အလိုရှိနေ၏။ တာတ၊ ချစ်သား! နရကာ၊ ချောက်နှင့်တူသော အိမ်ရာတည် ထောင် လူ့ဘောင်မှ။၂ ဥဗ္ဘတော၊ သည်။ (သမာနော၊ လျက်။) နရကံ၊ ချောက်နှင့် တူ သော အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်သို့။ ပတိတုံ၊ ငှာ။ ဣစ္ဆသိ၊ ၏။ (ဋ္ဌ-၂၅၃)
၁။ ကုက္ကုဠာ။ ။ ကုစ္ဆိတံ+ကုဠန္တိ ကုက္ကုဠံ-စက်ဆုပ်ဖွယ်ပြာ၊[ကု+ကုဠ၊]ကုက္ကုဠံ ဝိယာတိ ကုက္ကုဠံ(သံ၊ဋီ၊၂၊၂၆၀)၊ ကုကျတိ ပါကကာရီဟိ အာဒီယတီတိ ကုက္ကုဠံ၊ [ကုက+ဠက်၊ ကုကနောင် ကုလာ၊-မောဂ်-၇၊၂၂၇။] ဥဏှတ္တာ ကုက္ကုံ ဟတ္ထံ ကုစ္ဆိတံ လာတီတိ ကုက္ကုဠော၊ [ကုက္ကု+လာ+အ၊] ကုက္ကုံ ဝါ ဟတ္ထံ ကုစ္ဆိတံ လုနာတိ ဆိန္ဒတိ ဒဟတီတိ ကုက္ကုဠော၊ [ကုက္ကု+လူ+အ၊-ဓာန်-ဋီ-၃၆။] ထိုနောက် “ကုက္ကုဠော(ဠံ) ဝိယာတိ ကုက္ကုဠော(ဠံ)”ဟု ပြု။ [အဟောရတ္တံ အာဒိတ္တံ ဝိယ ဟုတွာ ဍယှနဋ္ဌေန ကုက္ကုဠနိရယသဒိသတ္တာ ကုက္ကုဠာ ဂိဟိဘာဝါ၊-ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၄။]
အာဒိတ္တာ နီဟတံ ဘဏ္ဍံ, ပုန ဍယှိတုမိစ္ဆသိ။
အဘိဓာဝထ၊ လူအဖြစ်အကျိုးငှာ ရှေးရှုပြေးခဲ့ပါကုန်လော။ တေ၊ သင့်အား။ ဘဒ္ဒံ၊ ကောင်းခြင်းသည်။ (ဟောတု၊ ဖြစ်ပါစေ။) [သံ၊ဋီ၊၁၊၃၁၃အလို “တေ၊ အား။ ဘဒ္ဒံ၊ သည်။ ဟောတု၊ စေ။ (ဣတိ၊ သို့။ ဝတွာ၊ ပြောပြီး၍။) အဘိဓာဝထ၊ လော”ဟု ပေး။] (မယံ၊ တပည့်တော်တို့သည်။ ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ၊ ဤဖောက်ပြန်မှုကို။) ကဿ၊ အဘယ်သူ့ကို။ ဥဇ္ဈာပယာမသေ၊ အောက်တန်းစားဟု, အသိအမှတ်ပြုလျက်, ကြည့်ရှုစေကုန်ရအံ့ နည်း။ ဝါ၊ အယုတ်သဘော, ထုတ်မပြောဘဲ, တွေးတောကြံစည်စေကုန်ရအံ့နည်း။ ဝါ၊ တိုင်တမ်းပြောကြားရကုန်အံ့နည်း။ အာဒိတ္တာ၊ လွန်စွာမီးလောင်အပ်သော အိမ်မှ။ နီဟတံ၊ ထုတ်ဆောင်အပ်သော။ ဘဏ္ဍံ (ဝိယ)၊ ဥစ္စာကိုကဲ့သို့။ ဃရာ၊ အိမ်မှ။ (နီဟရိတွာ၊ ထုတ်ဆောင်၍။ ဝါ၊ ထွက်ခွာစေ၍။ ဗုဒ္ဓသာသနေ၊ ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်၌။ ပဗ္ဗဇိတော၊ ရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်နေသည်။ ဝါ၊ ရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်စေအပ်သည်။ သမာနော၊ ဖြစ်ပါလျက်။ ပုန၊ တစ်ဖန်။ ဃရာဝါသေ၊ အိမ်ဟူသော နေရာဌာန၌။) ဍယှိတုံ၊ ကိလေသာမီး ရှို့မြှိုက်ခြင်းငှာ။ (ကိလေသာမီးလောင်ခံခြင်းငှာ)။ ဣစ္ဆသိ၊ ၏။ (ဋ္ဌ-၂၅၄) [သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၁။ သံ၊ဋီ၊၁၊၁၃၁နှင့်အညီ ပေးသည်။]
၂။ နရကာ။ ။ နရန္တိ ပါပုဏန္တိ သတ္တာ ဧတ္ထာတိ နရကော၊ [နရ+အက၊-မောဂ်-၇၊၁၈။] အပုညေ နေတီတိ နရကော၊ [နီ+ဏွု၊-ဓာန်-ဋီ-၆၅၇။] နေတိ ကေ’သံ ပါပယတီတိ နရကော (ကောတ္ထုဘ)၊ နရကော ဝိယာတိ နရကော။
သာနုသာမဏေရဝတ္ထုပါဠိဂါထာ
တဒဇ္ဇဟံ နိဂ္ဂဟေဿာမိ ယောနိသော, ဟတ္ထိပ္ပဘိန္နံ ဝိယ အင်္ကုသဂ္ဂဟော။
ဣဒံ စိတ္တံ၊ ဤစိတ်သည်။ ပုရေ၊ ရှေး၌။ ယေနိစ္ဆကံ၊ အကြင်အကြင် အလိုရှိ တိုင်း။ ယတ္ထကာမံ၊ အကြင်အကြင်အာရုံ၌ အလိုရှိတိုင်း။ ယထာသုခံ၊ ချမ်းသာသည် အာလျော်စွာ။၁ စာရိကံ၊ လှည့်လည်ခြင်းကို။ ဝါ၊ လှည့်လည်ခြင်းအားဖြင့်။၂ အစရိ၊ လှည့် လည်ခဲ့ပြီ။ [ဆန်းကြောင့် ဒီဃပြု၍ ဂါထာ၌ “အစာရိ”ဟု ရှိသည်။] အင်္ကုသဂ္ဂဟော၊ ချွန်းကိုင် သော ဆင်ဥုးစီးသည်။ ဟတ္ထိပ္ပဘိန္နံ၊ သုံးပါးသော အပြားအားဖြင့် ပျက်နေသောဆင်ကို။ ဝါ၊ မုန်ယိုနေသော ဆင်ကို။၁ (အင်္ကုသေန၊ ချွန်းဖြင့်။ နိဂ္ဂဏှာတိ) ဝိယ၊ နှိပ်ကွပ်သကဲ့သို့။ (ဧဝံ၊ တူ။) အဟံ၊ ငါသည်။ အဇ္ဇ၊ ယနေ့။ တံ၊ ထိုစိတ်ကို။ ယောနိသော၊ သင့်သော အကြောင်း, ပညာကောင်းဖြင့်။၂ နိဂ္ဂဟေဿာမိ၊ နှိပ်ကွပ်အံ့။ (ပါ-၃၂၆)
၁။ ယေနိစ္ဆကံ ယတ္ထကာမံ ယထာသုခံ။ ။ ဤပုဒ်တို့ကို သမာသ်, ဝါကျ၂မျိုးယူနိုင်သည်၊ ကျက်မှတ်ရလွယ်ကူအောင် သမာသ်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ “ယော ယော+ကာမော ယေနကာမံ၊ ယတ္ထ ယတ္ထ+ကာမော ယတ္ထကာမံ၊ သုခဿ+အနုရူပံ ယထာသုခံ”ဟု ပြု။
ဝါကျယူပေးပုံ။ ။ “ယေန-အကြင်ရာဂစသော အကြောင်းဖြင့်၊(ရမိတုံ-မွေ့လျော်ခြင်း ငှာ၊ ဣစ္ဆတိ-အလိုရှိ၏၊ တေန-ထိုရာဂစသော အကြောင်းဖြင့်၊) ဣစ္ဆကံ-အလိုရှိတိုင်း၊ ယတ္ထ- အကြင်အာရုံ၌၊ (ကာမော-အလိုသည်၊ ဥပ္ပဇ္ဇတိ-ဖြစ်၏၊ တတ္ထ-ထိုအာရုံ၌၊) ကာမံ-အလိုရှိတိုင်း၊ ယထာ-အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့်၊ (စရန္တဿ-လှည့်လည်သောစိတ်၏၊ ဝါ-လှည့်လည်လသော်၊) သုခံ-သည်၊ (ဟောတိ၊ တထာ-ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်၊) သုခံ-စွာ၊ စာရိကံ-ကို၊အစရိ”ဟု ပေး။ (ဓမ္မဋ္ဌ၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၄၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇၄၊ သီဋီသစ်၊၂၊၁၁၃၊ ၁၂၈၊ သီဘာ၊၃၊၁၁၃)
၂။ စာရိကံ။ ။ စရဏံ စာရိကာ၊ [စရ+ဏျ၊ ဣလာ, ယကို ကပြု၊] (တစ်နည်း) စရဏံ စာရော၊ စာရော ဧဝ စာရိကာ၊ [စာရ+ဣက၊] စာရိကံအရ လှည့်လည်ခြင်းရ၍ အစရိအရလည်း လှည့်လည်ခြင်းကြိယာပင် ရသောကြောင့် အဘေဒဘေဒူပစာရ (ကံနှင့်ကြိယာ မပြားဘဲလျက် ပြားသကဲ့သို့ ခွဲ၍ဆိုအပ်သော)စကားဟု ယူ၍ ရှေ့နည်း၌ ကံအနက်ပေးသည်၊ [ “စရီယတေတိ စာရိကာ”ဟုပြုလျှင် လှည့်လည်အပ်သော အာရုံကို ရသောကြောင့် အစရိနှင့် အရမတူရကား အဘေဒဘေဒူပစာရကြံဖွယ်မလိုတော့။] နောက်နည်းအလို ကြိယာဝိသေသနအနက်တည်း။ (သီဋီ သစ်၊၁၊၂၀၃၊ သီဘာ၊၃၊၂၈၀)။
၁။ ဟတ္ထိပ္ပဘိန္နံ။ ။ ပကာရေဟိ(မျက်စိမှ မုန်ယိုခြင်း, နားမှ မုန်ယိုခြင်း, သိုအိမ်မှ မုန်ယိုခြင်းဟူသော သုံးပါးသော အပြားတို့ဖြင့်)+ဘိန္နော ပဘိန္နော(သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၁၈၇၊ သီဘာ- ၁, ၂၄၂)၊ ဟတ္ထီ စ+သော+ပဘိန္နော စာတိ ဟတ္ထိပ္ပဘိန္နော(ဝိသေသနပရပဒ)။
၂။ယောနိသော။ ။ “ယောနိသောတိ ဥပါယေန(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၅)”ဟူသော အဖွင့်အရ ယောနိသဒ္ဒါ ကာရဏအနက်တည်း၊ “ယဝတိ ဧတသ္မာ ဖလံ ပသဝတီတိ ယောနိ(သံ၊ဋီ၊၂၊၂၁၉)” ဟု ပြု၊ “ယောနိသောမနသိကာရေန”ဟူသော အဖွင့်ကြည့်၍ ယောနိသောအရ ယောနိသော မနသိကာရကိုယူ၊ ယောနိသောမနသိကာရအရ “(၁) ဉာဏ် (၂) အာဝဇ္ဇန်း (၃) မနောဒွါရိက ဇော”ဟု ၃မျိုးရှိရာ “ပဋိသင်္ခါနအင်္ကုသေန နိဂ္ဂဏှန္တော(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၄)”ဟူသော အဖွင့်အရ ဤ၌ ပညာကို ယူပါ။(နေတ္တိ-၈၊ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၆၊ ဒီ၊ဋီဝ၂, ၂၁၂၊ မဏိ၊၁၊၃၈၂၊ ပဒီ-၉၃)
ရုပ်ပြီးပုံ၂မျိုး။ ။ ယောနိ+နာ၊ သော ဝါသုတ်၌ ဝါသဒ္ဒါဖြင့် နာဝိဘတ်ကို သောပြု (ဝိဗော၊၅၄)၊ ဤအလို နာမ်ပုဒ်တည်း၊ (တစ်နည်း) ဝိဘာဂေဓာ စသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ကေဝလတတိယတ္ထ (ဝိဘာဂစသောအနက်တို့နှင့် မရောမယှက်သက်သက် တတိယာအနက်)၌ သော ပစ္စည်းသက်၊ လိင်္ဂတ္ထကို ထွန်းပြခြင်းငှာ သိဝိဘတ်သက်၊ ဤအလို အဗျယတဒ္ဓိတ်ပုဒ်တည်း။ (ကစ်ဘာ၊၂၊၂၃၅)။
သာနုသာမဏေရဝတ္ထုဂါထာနိဿယပြီးပြီ။