محمد رسول اللّٰہ صلي اللّٰہ عليہ وسلم/رايا
جنهن وقت کان “قرآن جو بنياد”نالي رسالو ڪرسچن سوسائٽيءَ جي هڪڙي سرگرم ميمبر جي طرفان سنڌ ۾ پڌرو ٿيو ۽ خدا جي هڪڙي سچي اولوالعزم پيغمبر جي به نسبت ناواقف طبيعتن ۾ شڪن پيدا ڪرڻ جي ڪوشش ڪرڻ ۾ آئي.تنهن وقت کان وٺي منهنجي خيال ۾ حڪمت الاهي جي ڪشش هيءَ هئي ته ان ختم الرسل جي صحيح صحيح مختصر سوانح عمري سليس سنڌي ۾ ڪنهن “غير مسلم”جي طرفان پڌري ٿئي.
مونکي ڏاڍي خوشي ٿي جڏهن “محمد رسول الله”نالي رسالي جو مسودو منهنجي نظر مان گذريو ۽ اڄ ان جي ڇپيل ڪاپي مون وٽ آهي،۽ يقين اٿم ته جيڪو صدمو اسان کي هڪڙي عيسائيءَ پهچايو هو ان جي هڪڙي حد تائين تلافي ٿي ويئي.لائق مصنف جو هندو ڌرم جو آهي ۽ پنهنجي ڌرم جو محقق آهي تنهن خاص انصاف پسنديءَ سان سچائي جي مدد ڪرڻ ۾ جيتري قدر محنت ڪئي آهي تنهن بابت ان جي شڪر گذاري ڪرڻ گهرجي،۽ ان جي پڌري ڪرڻ ۾ گهٽ کان گهٽ ايتري قدر جوش ته ضرور ظاهر ڪرڻ گهرجي جو مصنف اهو ڪتاب ايتري قيمت ۾ ڏيئي سگهي جنهن قيمت ۾ اهو عيسائي جو رسالو وڪامي ٿو.
8 اڪٽوبر 1911ع مولوي عبيدالله
ناظم
جميعته الانصار ديوبند و قاسم المعارف سنڌ
نوابشاهه
الحمد لله و ڪفيٰ وسلام عليٰ عباده الذين اصطفيٰ اما بعد :
منهنجي دوست مسٽر لالچند حضرت محمد رسول الله ﷺ جي مختصر سوانح عمري لکي آهي اهو ڪتاب منهنجي خيال ۾ نهايت قابل قدر آهي ۽ تواريخ جي مد نظر تي وڏي خبرداريءَ سان لکيو ويو آهي.تنهنڪري سڀ ڪنهن سنڌي خوانده مسلمان کي مناسب آهي جو اهو ڪتاب پاڻ به ضرور پڙهي ۽ پڻ پنهنجن دوستن کي ان جي پڙهڻ لاءِ همٿائي.منهنجي خيال ۾ هن ڪتاب جي پڙهڻ کان غير مسلم لوڪن کي به گهڻو فائدو ٿيندو.هڪ غير مسلم محقق سچن حقيقتن جو خزانو جو عام جي اڳيان نذر طور رکيو آهي تنهن ۾ هر هڪ عالم ۽ پڙهيل حقدار آهي.
مضمون نسبت ته ايترو گهڻو ٿيو عبارت نسبت به پڙهندڙن کي نيڪ روشن هجي ته مسٽر لالچند سنڌيءَ جو معقول مصنف آهي ۽ سنڌي علم جي واڌاري لاءِ گهڻو شائق آهي.
منهنجي هن ناچيز راءِ جي ضرورت هئي ته ڪانه ڇو ته استاذي المڪرم حضرت مولانا مولوي عبيد الله صاحب جن مدظله العالي ناظم قاسم المعارف سنڌ هن رسالي نسبت اڳيئي نيڪ رايو ڏيئي چڪا آهن.پر مسٽر لالچند جو چوڻ ٿيو ۽ مون نهايت خوشيءَ سان هي ٿورو ڪي لکيو آهي ڌڻي سڳورو هن ڪتاب کي علم فائدي لاءِ ڪارگر ڪري.
خاڪسار محمد علي شاهه
پرشن ٽيچر سنڌ مدرسه الاسلام ڪراچي.
*
حضرت رسول الله ﷺ جي حياتيءَ بابت جيڪو ڪتاب “محمد رسول الله” نالي مسٽر لالچند ماستر مدرسه الاسلام جوڙئو آهي سو سڄو مون مطالع ڪيو.اگرچه هو مختصر آهي پر انهيءَ اختصار هوندي هو گهڻين ڳالهين ضرورين جو حاوي آهي.مسٽر لالچند جو اهو ڪم بيشڪ آفرين جوڳو آهي،ڇو ته هن بحيثيت هندو ڌرم هئڻ جي جا تحقيقات ۽ انصاف پسندي ڪم ۾ آندي آهي سا بلا شڪ بي ڊپا ٿي هي ڪتاب وٺن ۽ چڱي طرح سان ان کي پڙهن ڇو ته اهو ڪتاب سچين تاريخن کان ورتل آهي.
10 اڪٽوبر 1911ع مولوي محمد عثمان
معلم الفقه مدرسه الاسلام ڪراچي.
بسم اللہ الرحمان الرحیم
الحمد للہ علیٰ ذوآلہ و صلی اللہ علی سید النبیین محمد وآلہ اما بعد مکرمی مسٹر لال چند امرڈنہ مل معلم مدرسۃ الاسلام کراچی نے کتاب مستطاب “محمد رسول اللہ “ جس میں حالات ہدایت سمات حضرت مولانا و مقتد انا و سیدنا افضل المرسلین محمد مصطفیٰ سندھی زبان میں نہایت متانت و سنجیدگی سے تحریرفرمائی ہے۔ پیغمبراسلام حسن انام کی سوانح عمری مکمل سندھی زبان میں لکھنا مسلمانان سندھ کا اول فرض تھا لیکن فی زمانا چونکہ مسلمان غیر مفید کاموں میں زیادہ سرگرم نظر آتے ہیں لہٰذا ان کو اتنا وقت کہاں جو مفید کتابیں “ہادیان مذہب”بڑرگان دین کی سوانح عمریاں لکھ کر قوم کے ہاتھ میں پھونچاریں البتہ غیر قوموں کو دیکھا جاتا ہے کہ وہ ہماری فرایض کی طرف متوجہ نظر آتی ہیں۔ کسی غیر مسلم مولف یا مصنف سے اسلامی تصنیف میں جس قدر امید ہو سکتی ہے اسی سے زیادہ اس کتاب میں ہم دیکھ رہے ہیں۔
خاتمتہ الکلام میںاپنے غیر مسلم احباب سے اس قدر عرض کرنا ضروری سمجھتا ہوں کہ اگر آپ حضرات اپنی تصنیف میں اسلامی لب و لہجہ و عنوان ادا کا لحاظ کرلیا کریں تو ہر دلعڑیڑی کا پہلو زیادہ نظر آسکتا ہےاور کتاب اپنی خاص حالت(پوزیشن) کے لحاظ سے ہر قوم میں باوقعت دکھلائی دیجا سکتی ہے۔
والسلام علی من انبع الھدیٰ
نمقہ خادم الاسلام
سید حسین علی منبر والے عفی عنہ
معلم فقہ شیعہ امامیہ سندھ مدرسہ کراچی
۳ آکتوبر سنہ ۱۹۱۱ع