قصہ ہیر و رانجھا
گپھتگو-اے-ہیر-با-مادرو
(ہیر دا ماں نال وارتالاپ)
حمد خداوند کھالک نوں،
کن تھیں کیتا عالم چا ۔
جو کنزن سی مخفی آہا،
عشقوں ظاہر ہویا آ ۔
حسن نصیب ناز اضل نے،
نیاز لئی گل عشقے پا ۔
عاشق دے دل کیہا اندیشہ،
دتا دینہ تے راتیں لا ۔
جری ملامت کرے ن طوبیٰ،
منہ تھیں بولے ناہیں ہا ۔
حیدر آکھ سناواں ذرا
واری کنّ رکھیں میں دا ۔1۔
کلام-مادر با دکھتر
(ماں دی دھی نال گل بات)
نال ملامت دیندی تا'نے،
ہیرے نوں بہ پچھے ماں ۔
غم تیرے تھوں ڈھل گئی دیہی،
کم ن سانوں سجھے کا ۔
چھپے ن ہوئی ٹالا ٹولی،
بھیت تیرے سبھ بجھے چا ۔
سمی مار ن ہورن حیدر،
دل تیرے تے گجھے گھا ۔2۔
ایضًا
(اوہی)
آکھ ویکھاں کیوں سہیں الاہمے،
نیہں نداناں لا کے دھی ۔
شرم گوائیو عقل ن آئیو،
ملکیں دھماں پا کے دھی ۔
سنیں نصیحت منی کہیا،
چاکے تھیں چت چا کے دھی ۔
'ال اشکن نارن' پڑھی ناہیں،
رکھی جان بچا کے دھی ۔3۔
کلام-اے-دختر با مادر
(دھی دی ماں نال گل بات)
جان بچا کے باہجوں چاکے
رکھیں کیونکر ہوئی ماں ۔
'یہرکُ ما سوا ال مہبوب'
رہیا غیر ن کوئی ماں ۔
دل وچ آکھے ویکھ تماشے،
ہے ہے اوتھے ڈھوئی ماں ۔
من ہو مقناطیس حیدر،
اوسے دی کھچّ رکھیؤئی ماں ۔4۔
ماں
کھچّ دلے دی عشقوں تینوں
پھلواکے میں جاتی دھی ۔
ساک گوائیو چاک سہائیو
لائیو داغ کیوں ذاتی دھی ۔
ماہی نال نوالا پیالہ،
بھلی ن سمجھ پچھاتی دھی ۔
حیدر متیں دے دے تھکے
مانے دینہ تے راتیں دھی ۔5۔
دھی
میں تے رنگ ماہی دے رتی،
میں تے متّ ن آوے ماں ۔
کیا 'محب پھیشمیمن'
کون ایہہ راز سناوے ماں ۔
'الہبُ ی اﷲ' رانجھے باہجوں
ہور ن نظریں آوے ماں ۔
'من یہد اﷲ ہو' حیدر
اس نوں راہوں کون بھلاوے ماں ۔6۔
ماں
راہوں بھلّ پئیؤں جا اوجھڑ
بھلی ہدایت پائی دھی ۔
سینہ چاک پئیوئی چاکوں
اجے بھی متّ ن آئی دھی ۔
جھلن جھلّ چریندی وتیں
جھلی جھڑک لوکائی دھی ۔
بے سر ہو کے باز ن آویں،
برہوں دل بھلائی دھی ۔
درد تیرے نت دینہ تے راتیں،
دیہی رتّ سکائی دھی ۔
حیدر چا چھڈّ چال اولی
آ کیوں شامت چائی دھی ۔7۔
دھی
شامت وسے تیری اکھیں
سانوں این سعادت ماں ۔
'قان لم یک منِ ہو شئیئن'
تدھ کی ایہہ کرامت ماں ۔
'پھازا تسبہ' خدا فرمایا،
ذاتوں نہیں شرافت ماں ۔
'فخر المر بپھزل ہی' ادائے
کر نہیں بہت ملامت ماں ۔
'جپھ الکلم بماہو کا ان'
ن کر ایڈ ملامت ماں ۔
'نہن کسمن' قسمت حیدر،
موڑن ناہیں عادت ماں ۔8۔
ماں
قسمت میرے کدوں پچھاتیا،
عادت پئی بھلیری دھی ۔
اج توڑی اساں توڑ نباہی،
جو کجھ خواہش تیری دھی ۔
اجے ہے ویلا ہوش سمھالیں،
سن کوئی متّ چنگیری دھی ۔
حیدر بھاہ بجھاویں تھوڑی،
مچی ن بھڑک ودھیری دھی ۔9۔
دھی
بھڑکی بھاہ برہوں دی دل وچ
ہر دم کرے اشارہ ماں ۔
پائیں پانی مچن المبے،
پیش ن جاندا چارہ ماں ۔
ویکھ امانت کہ 'پھابینا ان یہا ملنہا'
پھڑیا اساں کنارہ ماں ۔10۔
ماں
ظالم جاہل ہو کے ہیرے،
کیوں ایہہ بھار اٹھایا دھی ۔
'انا اشیتنا وچ قرآن'
آپ خدا فرمایا دھی ۔
'مر بل پھہشا' ن سمجھیؤ،
آپے کم گوایا دھی ۔
اوڑک ایسے ویری تینوں،
پندھوں اوجھڑ لایا دھی ۔
گیا نسور جگر وچ تینوں،
تینوں درد سوایا دھی ۔
عشقَ ماہی دے حیدر تینوں،
جادو پا بھرمایا دھی ۔11۔
دھی
بھرم ن مینوں ن کوئی جادو،
پڑھ لاحول زبانوں ماں ۔
'قلوب المومن بیعت اﷲ' ہے ۔
ایتھے غیر ن جانوں ماں ۔
ماہی تے میں چاہد واصل
آ مڑ ایس دھیانوں ماں ۔
لیس سواہُ اسا ہو وچ
ہیر بہانہ آنو ماں ۔
حیدر میں تے ماہی اکارے،
ن گلّ اکھانوں ماں ۔12۔
ماں
گلاں تیریاں گلیئیں ٹریاں،
چائیا چال اپٹھی دھی ۔
نال دلیلاں کی تمسیلا،
سچی ہوویں جھوٹھی دھی ۔
کوک رہی کر شور ککارا،
بھؤندی ناہیں مٹھی دھی ۔
حیدر ایہہ دکھ دیکھن آہے،
جمدیاں ن توں کٹھی دھی ۔13۔
دھی
کٹھی خنجر عشقَ ماہی دے،
کیتوس تن من گھائل ماں ۔
چنگل میرا دامن اسدا،
اوسے دے ول مائل ماں ۔
نکس محبت رانجھے والا،
ن دھوتیاں ہووے زائل ماں ۔
'مائی گیرہُ پھلل کونین
چھڈّ دے سب لا تائل ماں ۔
'لمن الملک الیوما'
دہاڑے ایسے اتے قایل ماں ۔
حیدر لوک بہشت منگیسن،
میں ماہی دی سائل ماں ۔14۔
ماں
مفت بہشت ن ملسی لوکاں،
نال بھلیاں کرداراں دھی ۔
'اپھلہ من زکہا' باہجوں
کد ہوسن چھٹکاراں دھی ۔
'وحی ال نپھیر' پچھیا
دنیاں کر رہی نت پکاراں دھی ۔
'سجن المومن' جنہاں مانی،
مانک سو گلزاراں دھی ۔
باغ بہشت پچھانوں دنیاں،
کر رہی نت پکاراں دھی ۔
پئی ایں جا وچ غرب غباراں،
گئی ایں توڑ مہاراں دھی ۔
مانیا ہے 'لا تکتلوا تپھتلوآہ' مینوں،
نہیں تے مار نتاراں دھی ۔
حیدر کیوں ایہہ عمر اکارتھ،
دکھاں وچ گزاراں دھی ۔15۔
دھی
دکھ رانجھن دے سکھ کر جاتے،
توں کیوں حالَ پکاریں ماں ۔
شکر ونڈ کریں شکرانا،
خیریں وقت گزاریں ماں ۔
عشقَ تنور جگر وچ جاری،
گھاؤ ودھیرا ماریں ماں ۔
کھیڈ کھلار کریں منصوبہ،
بازی کدے ن ہاریں ماں ۔
کھیڑیاں دی کر صفت زیادہ،
کوٹ پہاڑ اساریں ماں ۔
پر خاک برابر عشقَ ن چھڈے،
توں روویں چا چاہڑھیں ماں ۔
کھیڑیوں چا نکھیڑیں مینوں،
جے توں بھلا سواریں ماں ۔
حیدر ہیرا اسیر ماہی دی،
کھیڑیں کس نوں واڑیں ماں ۔16۔
ماں
کھیڑیاں ول ٹوریساں سر پر،
ماہی نوں کر راہی دھی ۔
چاہ ماہی دی سٹّ وچ چاہے،
چوچک نوں پا چاہی دھی ۔
ماں پیوں تھیں جے آک ن ہووے،
ہووے فضل الٰہی دھی ۔
'تہتو اکدامُ ہنتو' جانی،
لے کے سچ گواہی دھی ۔
سن 'من رغب' حدیث نبی دی،
چھڈّ دیہہ ایہہ گمراہی دھی ۔
مار جنجال مکاندی جندوں،
پر ایہہ تکّ ن آہی دھی ۔
حیدر سمجھ کداہی ہیرے،
سدا نہ سمجھے ماہی دھی ۔17۔
دھی
عشقَ ماہی دے گھر وچ مٹھی،
باجھوں دھاراں بھیڑے ماں ۔
پئی تڑپھاں ماہی وانگوں
برہوں کیتے بیرے ماں ۔
سمجھ 'وجود یومیزا'
کیوں دیں ہن درد ودھیرے ماں ۔
ماہی تے میں وتھّ ن کائی،
شہرگ کولوں نیڑے ماں ۔
'نہن اکربُ' جان سمجھیویں،
دور ہوون سب جھیڑے ماں ۔
عشقَ عمیق سمندر اندر،
جتھے گھمن گھیرے ماں ۔
'بسملا مجریہا' پڑھکے،
ٹھلے دل دے بیڑے ماں ۔
حیدر مڑکے ملاں کداہیں
کیونکر ملاں نکھیڑے ماں ۔18۔
ماں
موت قبول کیوں کریئے ہیرے،
اتنی پئی کی مشکل دھی ۔
لا یگلک بابو طوبیٰ
ہوئی کیوں ہن عاقل دھی ۔
حق کہیا 'لا تلک وابدی کفر'
پڑھ لے ن ہو غافل دھی ۔
کم ن کریئے ٹھاکن جتھے،
عاقل بالغ کامل دھی ۔
واگاں ہتھ سواراں ہوون،
پہنچن تد کسے منزل دھی ۔
حیدر راہ پیا وچ گل(تھل) دے،
سمجھ چلائیں محمل دھی ۔19۔
دھی
واگ دلے دی ہتھ ن میرے،
محمل کیونکر ٹھلاں ماں ۔
جت ول عشقَ اٹھائیاں واگاں،
ہو بے-عذری چلاں ماں ۔
کدے وچ جنگل بیلے برور،
کدے وچ اوجھڑ جھلاں ماں ۔
اس تھیں ایہہ تھلکا مینوں،
کردا عشقَ اولاّ ماں ۔
'انی فی ہب مہبوب'
کیوں دے ہن جھڑک دھڑلاں ماں ۔
میں تے رانجھن عہد سچاواں،
جھوٹھیاں چھڈّ دیہہ گلاں ماں ۔
'تشہد عر جلہم' جاں ہوسی،
مونہوں ہوسن گلاں ماں ۔
قیامت صفت اشاکاں والی،
انشا اﷲ ملاں ماں ۔
چاکر چاک ہزارے دے وچ،
ملکاں ملک مہلاں ماں ۔
چاکے دی ہیر چاکر حیدر،
مونہوں گواہی گھلاں ماں ۔20۔
ماں
چاکے دی توں چاکر ہیرے،
متیں سبھ بھلائیاں دھی ۔
اکھیں نیند کدی ن لائیاں،
نجّ سڑیاں تدھ لائیاں دھی ۔
ساک شریکاں تے نزدیکاں،
ساریاں لیکاں لائیاں دھی ۔
حیدر خاک قبول کیوں کریئے،
ہوندیاں پاس تلائیاں دھی ۔21۔
دھی
خاک قدم دلبر دی ظاہر،
کجل جواہر جاتی ماں ۔
جو کجھ ماہی سو میں آہی،
شرم ن رہیا ذاتی ماں ۔
عشقَ شہادت کارن میرے،
کوٹھے دی لط چھاتی ماں ۔
ذات گواہی تاں وچ ماہی،
وہد ذات پچھاتی ماں ۔
پائی جاں میں مار جلائی،
پا جھروکیوں جھاتی ماں ۔
حیدر جام وصال ماہی دا،
پیئے ہوئی مدھماتی ماں ۔22۔
ماں
ہتی نت پلتی ہوئی ایں،
رتی عقل ن آیا دھی ۔
ایسے عشقَ اولے تیرے،
گل وچ قضیہ پایا دھی ۔
جھلیں جا کے جھلیں جھڑکاں
جھلی ناؤں دھرایا دھی ۔
حیدر منّ اساڈیاں متاں
آ کیوں چتّ چایا دھی ۔23۔
دھی
مت ملامت کار ن مینوں،
عشقَ لئیاں پھڑ واگاں ماں ۔
ہوش جے ہووے قایم میری،
کد ایہہ تانا جھاگاں ماں ۔
'جائد اللیل لباسن' سمجھاں،
تاں کیوں راتیں جاگاں ماں ۔
رتی رنگ ماہی دے حیدر،
جھاگ برہوں دیاں لاگاں ماں ۔24۔
ماں
چڑھ کے رنگن ماہی والی،
داغ سیالیں لایا دھی ۔
عزت دا تدھ جوڑا خاصہ،
سہج ن انگ ہنڈھایا دھی ۔
شرم ہیا دا شیشہ نازک،
پتھر سنگ رلایا دھی ۔
نت الاہمیاں تیریاں بے شک،
سانوں بہت ستایا دھی ۔
اکثر سہوں برا نتیجہ،
منّ خود فرمایا دھی ۔
'حلّ جزا ال-احسان الاّ الیئ ہسان'،
توں کیوں برا منایا دھی ۔
حیدر ماپیاں دوس ن کوئی،
جو لکھیا سو پایا دھی ۔25۔
دھی
لکھیا لیکھ اضل دا آہا،
درد رنجھیٹے والا ماں ۔
تینوں زہر پیالہ پیون،
لوکاں عشقَ سکھالا ماں ۔
اکسے واری لئی جت بازی،
ویکھ برہیں دا چالا ماں ۔
حیدر ولیں کھیڈن کیہا،
ہار منی کر مالا ماں ۔26۔
ماں
ٹالا تدھ سکھالا جاتا،
بھاہ مچی من میرے دھی ۔
غیرت کھچّ کٹار غضب دی،
کیتوس دل بیرے دھی ۔
"ال سیپھن کاتے' جاں گزریا ویلا،
ہوندی خبر اگیرے دھی ۔
حیدر سندی کیوں ایہہ گلاں،
ویکھدے ن دکھ تیرے دھی ۔27۔
This work was published before January 1, 1929, and is in the public domain worldwide because the author died at least 100 years ago.
Public domainPublic domainfalsefalse