قصہ سیف الملوک/65

by میاں محمد بخش

65. شخنِ چند در خاتمء کتاب وا مناجات
ب-درگاہ باری تآلا مے گوئد
(کتاب دے خاتمے تے چند گلاں تے مناجات)

شکر الحمد خداوند تائیں، اندر ایس زمانے
تمّ ہویا ایہ قصہّ روشن، ورتی وچ جہانے

قافیاں دے فکر اندر سی، دل چنتا وچ جھُردا
کم لما تے پتہ نہ کوئی ،موت نقارہ گھُردا

تاول تھیں کم سادہ کیتا، چھڈیاں بہت رسوُماں
چِت اُداس جمعیت تھوڑی، نالے کول ہجوماں

والی والی چار دوالی ،عالی چڑھدی آہی
اوہ کمتالی فکر اندیشہ، نالے سی کجھ واہی

وزن برابر بیت بنائے، کنڈے چاڑھ عقل دے
ردے ردیفاں قافیاں سنگ ،جاسن ملدے رلدے

صنعت بھی کجھ تھوڑی بہتی، ہوسی نال طریقاں
لذت سوز نہیں وس میرے، صاحب نوں توفیقاں

کاٹھی گھوڑے رب دے بخشے، آہا اک طویلہ
وارو واری ڈاک چلاواں ،چاڑھ گھلاں ہک چیلا

ہک چیلا کشمیر بہایا ،کردا ہک سواری
پھیرے اُپر پھیرا پاوے، حکم منے سرکاری

پل پل اندر ہندوستانوں، جاندا سی کشمیرے
گھوڑے تھک ترُٹے بہتے، لیٹ رہے ہو دھیرے

ہرن ہیرا کستورا مینوں، پیر استاد پھڑایا
سوہنی چال چلاکی والا، لبھدا پھیر کھڑایا

پانی پیو تتاروں نکلے ،جا کشمیرے چڑھدا
خوشبوئیں تے کھوج کھلارے، مغز معطر کردا

اوہ بی رج رہیا اس چریوں، چین اندر ونج سویا
جاگ اُٹھے گا اللہ بھاوے، حکم جدوں پھر ہویا

منہ پر پلاّ لیا دواتے، چھٹی ورق پرتوں
وانگ گُلاں ہک کاٹھی ہوسی، اندر بھریا پتوں

شالہ وانگ گلاں دے اس وچ ،سدا رہے خوشبوئی
سچیاں مرداں دی سنگ برکت، عیب نہ لگوس کوئی

ناز نیاز تے سفر عاشق دا، ایس قصےّ وچ آیا
سفر العشق محمدبخشا، نام دلیلوں پایا

واہ وا باغ ارم دا بنیا ،دیوس رب بہاراں
ٹھنڈی تتی واء نہ لگوس، رونق رہے ہزاراں

ہر دستان بغیچہ کِھڑیا ،دستے دئے گُلاں دے
جیوں شاخاں وچ شاخاں گُندیاں، تیوں معنے دکھلاندے

خط کالا تے کاغذ چٹا ،ائیوں دکھلائی دیندا
چاننیاں وچ چھاؤں چمن دی، چمکاں نور مریندا

چشمے دار حرف وچ جیہڑے، معنیوں چشمے وگدے
لیکاں نہراں صاف محمد، پانی پکھے لگدے

اس کٹھے پر کٹھے ہوکے، آن لتھے جو راہی
نہاتے دھوتے خوشئیں ہوئے، میل غماں دی لاہی

جس ویلے دل لہریں آوے، کرونگاہ شرم دی
میں عاجز ترہائے کارن، منگو بوند کرم دی

جاں باغوں پھُل چُن چُن سُنگھو، کلغی ہار بناؤ
جس لایا ایہ باغ اوہنوں بی، یاد دِلوں فرماؤ

اس باغے دے سیر تسانوں، جم جم سدا سُکھاون
دیو دُعا اسانوں دلبر، خوش ہو مُکھ وکھاون

جے رب سچے رحمت کیتی، رہسی باغ اُجالا
مرکے خاک ہوئے گا عاجز، باغ بناون والا

تسیں پھرو نت باغاں اندر ،خوشیاں عیش مرادوں
خاک ہویاں پر رحمت بھیجو، دور نہ سُٹو یادوں

سیر کرو خوشبوئیں مانو، پھُل مباح تسانوں
شاخاں رُکھ تروڑو ناہیں، بھلی صلاح تسانوں

شاخاں لفظ اتے رُکھ معنے، کرو زیان نہ دوہاں
منت کرکے کہے مصنف ،پیش نہیں کجھ روہاں

چھوڑ نکمیّ گل محمد، چترائیوں ہٹ رہو کھاں
منہ شرمندہ نال گناہاں، ہادی دے در ڈھؤ کھاں

کے کھٹیا کے وٹیا اگے، نہ کجھ ہتھ نہ پلےّ
بُوہا منگ کریم سچے دا ،رکھ جھولی کجھ گھلے

ہور کسے کجھ عمل ہوئے گا ،بدعملی ہتھ میرے
ہے مسکین نواز خدایا، کرم نیارے تیرے

جگ توں باہرے پاپ کمائے، لاء فقردے جامے
توں سچا میں جھوٹھا ربّا، کیا لیکھا کیا نامے

فضل کریں تاں ڈھوئی سائنیا!، عدلوں نہ چھٹکارے
کرم تیرے دی ہِکھی اُتے، پاپ کمائے بھارے

جو کیتا سو بھُلیاں کیتا، سر پر میں تقصیری
بد بختاں دے کم کمائے، کرکے ویس فقیری

توں سبھ عیب چھپائی رکھے، پردہ مول نہ چایا
عزّت رزق بدن وچ میرے، کجھ نقصان نہ پایا

نعمت بہت دتی تدھ ایتھے، باہر لطف حسابوں
اوسے لطف ہِلایا مینوں، لگی آس جنابوں

جس گھر منگتے آدر ہووے، دان بہوں ہتھ آوے
جاں لا چار پوے کوئی اس نوں، پھیر اوسے در دھاوے

میرا بھی تدھ آدر کیتا، دِتے دان گھنیرے
اگوں بھی ہر اوکھے ویلے، آس رکھاں در تیرے

سر تے پنڈ گناہاں والی، قدر میرے تھیں بھاری
خونی ندی اجل دی اگے، نہ میں تُلانہ تاری

نہ اشنائی نال ملاحاں، پلےّ نہیں مزوری
کون لنگھائے پار بندے نوں ،جانا کم ضروری

عملاں والے لنگھ لنگھ جاندے، کون چڑھاوے مینوں
پار چڑھاں جے رحمت تیری، ہتھ پھڑاوے مینوں

ہکنا عشق پیالے پیتے، ہکنا زُہد عبادت
ہکناں کھُوہ تلاء مسیتاں، ہکنا دان سخاوت

میں عیباں وچ عمر کھڑائی، کر کر کاغذ کالے
پھر امید نہ تروڑی رباّ، ویکھ کرم دے چالے

ہر اک دی میں آس تروڑی، جو آسا کر آیا
پھر بھی آس تیرے در مینوں، ہر گز نہ شرمایا

راہ پدھا نو ٹکن مکانے، رات پوے گھر جس دے
سخی ہوئے تاں پُچھے یارو، خرچ پلے کس کس دے؟

جیہناں خرچ دلیری تنہاں، کڈھ کڈھ دیندے آٹا
خالی ہتھ حیران بے چارہ ،بہے ہیٹھاں سُٹ گاٹا

شرم پوے گھر والے تائیں، اس اگے بھی دھردا
میں بھی خالی ہتھ مسافر، تکیہ تیرے گھر دا

ہک کوئی شخص شرابی ہویا، مسجد اندر آیا
رب سچے ول عرضاں کردا ،بخش بہشت خدایا

مُلاں پکڑ کھدیڑن لگا، باہر جا پلیتا
نیک بہشتی بنیا لوڑیں، کے عمل تدھ کیتا

مستانے فرمایا حضرت، جاں رحمت ول تکاں
یاد گناہ نہ رہندا کوئی ،نہ مُونہوں کہہ سکاّں

رحمت تھیں نامید نہ ہوساں، نال گُناہاں بھریا
بُریائیاں دی حد نہ رکھی، بھلا نہیں کُجھ سریا

نسّن چھپّن کتے نہ ہوندا، سر منہ اگے دھریا
قہر کریں تاں کوئی نہ چارہ، رحم کریں تاں تریا

اَن ہِلیاں نوں تدھ ہِلایا ،دے دے وافر چیزاں
نام حبیب سچےّ دے پچھے، رکھیں وانگ عزیزاں

قدر اپنے تھیں باہری منگی، گل وڈی مُنہ نِکاّ
گِن گِن بہت سناواں کاہنوں، لکھاں دی ایہہ ہکاّ

آتش بخش محبت والی، ساڑے غیر بنبُولاں
پیرا شاہ قلندر اگے، ہواں اندر مقبوُلاں

ماپے تے استاد مربیّ ،میں پر حق جیہناں دے
رحمت بخشش مہر اللہ دی، ہوے حق تنہاں دے

ہوئے نصیب نبی دا کلمہ، دین قبول محمد
لَا اِلٰہَ اِلَّا اللّٰہُ ،سچ رسول محمد


تَمّ الکَلَام بنَام سَیَّدِالْانام عَلَیہِ اَفْضَلَ الصَّلٰوٰۃ وَ السَّلَام وَعَلیٰ اٰلِہ وَاولَادِہ وَ اَصْحَابِہ وَاَھْلِ بَیْتِہ وَسَلَّمَ

اَشْھَدُ اَنْ لَّآ اِِلٰہَ اِلّاَ اللّٰہُ وَحْدَہ'، باجھ شریکوں
وَ اَشْھَدُ اَنَّ بنی محمَّد، پیغمبر نزدیکوں
وَ صَلَّی اللّٰہ ُ تَعَالٰی عَلٰی حَبِیْبِ خَیْرِ خَلْقِہ مُحَمَّدٍ وَّآلِہ وَاَصْحَابِہ وَاَوْلَادِہ وَذُرِّیَّاتِہ وَمُرْشَدَیْنِ وَسَلَّمَ ٥

اوّل حمد خداوند تائیں، بخشنہار گُناہاں
ظلم بے ادبی جو میں کیتی، بخشش اس تھیں چاہاں

لاکھ صلٰوۃ سلام نبی تے، جو شفیع اساہاں
جرم سزاؤں اس دے پچھے، ربّا بخش پناہاں

شہر لاہور مبارک اندر، صحت کیتی بہ کے
مولوی عبداللہ جیودے ،خانے اندر رہ کے

جس صاحب انواع بنائی، سُورج وانگ نورانی
ہر اک تائیں فیض پُچاوے، اندر مسلمانی

عجب لگائیوس باغ فقہ دا، دائم وچ بہاراں
اس گلشن دے سیر کنندے، پاون خیر ہزاراں

شہر شریعت دے وچ جس نے، خُوب بزار بنایا
ہر مسائل دینی والا، سودا بہت پوایا

عاماں خاصاں اُس بزاروں، جو خواہش سو پایا
دھن محمد شیخ عبداللہ ،جس ایہ فیض کِھنڈایا

عالم عامل فاضل کامل، حافظ سر حقانی
زاہد صوفی متقی صائم، راہبر مسلمانی

حضرت جی دی سنت اُتے، قائم رہے ہمیشہ
روون درد محبت کنوں ،سدا ایہناں دا پیشہ

ہانس مَلک وچ رہندے آہے، اوّل وقت جوانی
اوہو وطن پیارا کہندے، جیونکر رسم جہانی

پڑھیا علم ہوئے سن عالم ،اجڑ چارن جاندے
فخر ریا نہ آہا مولے، کسبوں نہ شرماندے

اجڑ چارن کم مبارک، بہت نبیاں کیتا
نبی ولی دے کم وچ حکمت، ویکھیں بیٹھ چُپیتا

اجڑ چار دیاں نوں ہک دن، روز مبارک آیا
سرور عالم دی اسواری، اپنا آپ وکھایا

کہن سَلام علیک عبداللہ، پچھُن لگے سواراں
کون کوئی ایہ شاہ شہاں دا ،کون ایہ فوج قطاراں

کہیا علیک سلام اوہناں نے، پھیر بشارت کر دے
ایہ سرور سردار نبیاں، سارے جس دے بردے

جاملے عبداللہ ہوریں، نال ادب تسلیماں
حضرت بہت نوازش کر کے، کیتیاں سر مہیماں

ظاہر باطن روشن ہویا، کھُلے علم تمامی
پُختہ کار ہوئے عبداللہ، دور ہوئی سبھ خامی

کیتا امر نبی نے جاؤ، شہر لاہور مبارک
نام اللہ دے علم پڑھاویں ،کدے نہ ہوویں تارک

تاں تشریف لاہور لیائے، آ بیٹھے ہک تھاویں
مرد کرن گلزار زمیں نوں، کلّر ہووے بھاویں

حسن محمد سی ہک تیلی، بندہ خاص سائیں دا
اس دے آن بنے ہمسائے، نام نہ یاد جائیں دا

چکی پیسن کرن مزوری، کسب حلالوں کھاون
نام اللہ دے علم شریعت، ہر اک کان پڑھاون

شاگرداں نوں کرن نصیحت، نالے سبھناں یاراں
نا محرم ول ویکھو ناہیں، اندر لیل نہاراں

ہک دن سنے شاگرداں ،آہے ٹردے جاندے رستے
اگے نار آہی ہک بیٹھی، خوب سُندر بند بستے

زیور تے پوشاک عجائب ،صورت بہت صفائی
رنگ گلابی انگ حسابی، جوبن جوت جگائی

شیخ عبداللہ چلدے چلدے، جاں اس جائی پہتے
رستے اُتے چپّ چپاتے، رہے کھلوتے بہتے

ویکھ حیران ہوئے ہمراہی ،جاں پھر آئے ڈیرے
کیتی عرض شاگرداں، حضرت ایہ نہیں کم تیرے

آپ اسانوں مُڑ مُڑ ورجو، بہت کرو تاکیداں
نا محرم نوں ویکھو ناہیں، ایہ ہے کم بے دیداں

آپ اج رستے وچ کھلوکے، ویکھدیاں جھٹ لایا
عامل آپ شریعت اُتے، اج کے ویلا آیا؟

آپ ہوریں فرماون لگے، سمجھ نہ آئی تساں
میں اس عورت ول نہ ڈٹھا ،رمز نہ پائی تُساں

ہے خمیر میرا اس تھاویں، قبر ہوئیگی اُتھے
تاں اوہ جا کھلوکے ویکھی، تسیں نہ جاؤ گھُتھےّ

ہر اک تائیں وطن پیارا ،جو انسان وفائی
تاں مینوں اوہ جا پیاری، رہیا کھلو اس جائی

جاں رحلت فرمائی ایتھوں، اوتھے قبر ہوئی سی
ایہ کرامت ظاہر دیکھی، لوکاں خبر ہوئی سی

ہور ایہناں دی ہمت ویکھو، نالے بے ریائی
ہک کوئی شخص کتاب وڈیری، چاہے جلد لکھائی

ہور کسے تھیں ہو نہ سکدی، صحت نالے جلدی
پاس ایہناں دے لایا کاغذ، دس پیؤس اس گل دی

تھوڑے دن دا عرصہ کر کے، شیخ عبداللہ لیتی
پھر اوہ آیا شخص گِھنن نوں ،جس دن دینی کیتی

در پر آن آوازہ کیتوس، سُن کے باہر آئے
داڑھی اُتے آٹا ڈُلھّا، ظاہر پیا دکھائے

ویکھدیاں اس کہیا حضرت، ایہ کے حال تساڈا
آکھن لگے چکی پیسن ،ہے نت کم اساڈا

کراں مزوری چھڈ مغروری، ایویں ہوئے گزارا
کھائے حلال عیال اساڈا ،مت پائے چھٹکارا

اوس شخص نے کہیا حضرت، ایڈے رنج نہ پاؤ
یاد مینوں اک حرف اجیہا، اس دا ورد کماؤ

سجدے پے کے تھوڑی واری، روزی کارن پڑھنا
دو روپیہ روز ہوئیگا، نت لے کے گھر وڑنا

بیٹے ایہ گل سندے آہے، بہت دلوں خوش ہوئے
ہن گذران فراخ ہووے گی، کھاساں بیٹھے سوئے

جاں کوئی روز گذشتہ ہویا، آمد کجھ نہ آئی
اوہو حال رہیا سی سارا، وادھا ہور نہ کائی

بابا جی ایہ کے کُجھ ہوی،ا بیٹیاں عرض گزاری
یا اوہ عمل تُساں نہیں کیتا، یا اوہ ہویا نہ جاری

کہن لگے عبداللہ ہوریں، سنوں میرے دلبندو!
مینوں شرم ربے تھیں آیا، پڑھیا نہ فرزندو

اتنی عمر گذشتہ ہوئی، روزی رہیا پُچاندا
روزی کارن کراں نہ سجدے، ایہ ریا ہو جاندا

خالق رازق آپ الہٰی، نت دیندا بِن منگے
روزی کارن سجدے کرنے، نہیں اسانوں چنگے

ایسے مرد اخلاصی آہے، اج اجیہے کِتھے
غرض نہیں نفسانی اوتھے، شوق الٰہی جتھے

ایسی بے ریا عبادت، خوشبو دار اخلاصوں
عاماں دا کے قدر محمد، ہوندی مردوں خاصوں

بیٹا اس دا نور محمد، کہن مدقق جَیں نوں
بہت مناقب اس دے لیکن، یاد نہیں اوہ میں نُوں

بہت کتاباں اُتے اس نے، حاشیہ شرح لگائی
لقب مدقق حضرت دتا، ویکھ اوہدی دانائی

اگے بیٹے دو ایہناں دے، زاہد صوفی بھارے
نقی محمد تقی محمد، رب دے خاص پیارے

ہک گیا لاولدانہاں تھیں، منّ رضاء خدائی
دوجے نوں رب بیٹا دتا، صاحِب صدق صفائی

جیں نوں کہن محمد عاشق، لقب مبارک پایا
وچ لہور لوہاری منڈی، اوس نشان لگایا

پشت بہ پشت بزرگ ہوئے، جیو ایہ گھر وڈا قدیمی
اساں غریباں کرن تواضع ،بولن نال حلیمی

جتھے چشمہ مٹھا ہووے، ہر کوء اُت ول جاوے
پردیسی دی خدمت جتھے، اوتھے ڈیرا لاوے

دوہاں سبباں تھیں اس بندے، اس گھر ڈیرا لایا
ہک پیراں دی پیروی نوں، دوجا حُبّ پھسایا

حجرے والے پِیر اساڈے، اس گھر رہے اُتردے
کہن استاداں دا گھر اس نوں، ادب اس دا بی کردے

اسے کارن بندہ عاجز، اوسے گھر اُتردا
نالے خِذمت عزّت الفت، کردا صاحِب گھردا

سوہنا مرد لیاقت والا، جس نوں بخش خدائی
بزرگ زادہ مثل شزادہ، خادم ہے فقرائی

ہچھی حُبّ کیتی اس میری، نال چڑھا لیایا
وچ چوبارے نال پیارے، رکھیا اوس بہایا

اگے ہک داماد انہاں دا، اہل چراغ اندرونہ
نام محمد الدین اوہ حافظ، خوش درویش نمونہ

وڈا صاحب جُیودے مدرس، جو صاحب سجادہ
ایہ محمد الدین اوہناں دا ،بیٹا نیک ارادہ

نال فقیراں ادب محبت، رکھدا بہت اشنائی
ترئیے مہینے خدمت میری ،تاں اس رکھی چائی

مرشد دا احسان میرے تے، سار لئے محتاجاں
اوہ رکھوالا سدا محمد، اوسے نوں سبھ لاجاں