قصہ سیف الملوک/09
| ←08 | قصہ سیف الملوک by |
10→ |
9. حکایت حسن میمندی کہ قصہ عزو پیدا ہویدا شدہ
(حسن میمندی دی وارتا جس توں قصے دا مڈھ بجھا)
سنو حسن میمندی والی دساں کھولھ حکایت
جتھوں ایس قصے دی اول ظاہر ہوئی روایت
خبراں گھن کتاباں وچوں قصہ جوڑ سنایا
'وئلا-ائلم' اوس زمانے کیوں کر حالَ وہایا
راوی لوک روایت والے پچھلے جگّ دے دانے
ایہہ سببّ کسے دا دسدے "اندر ہکس زمانے
غزنی شہر اندر ہکّ آہا والی شاہ شاہاں دا
نیکو-کارو بہادر سوہنا عادل سخی کہاندا
یوسف شکل سکندر شوکت نوشیرواں عدالت
خاتم حکم سلیماں نالوں حاتم نال سخاوت
خاصہ مرد عبادت اندر افسر سر سلطاناں
شاہ محمود اوہدا سی نانواں روشن وچ جہاناں
مرد کمال علم دا فاضل قدر شناس ہنر دا
قدر-ب-کدری ہر ہکّ تائیں دیئ روزینہ زر دا
شاعر کاتب حافظ عالم زاہد صوفی سارے
کھان انعام معاش جگیراں نردھن لوک نکارے
ہر جائی پنّ دان شہانہ ہر جائی بخشیشاں
خادم مخلص اتے فقیراں علماواں درویشاں
شاعر مرد سخن در-دانے پاس اوہدے نت رہندے
شعر؎ کلام اجائب قصے رہن ہمیشہ کہندے
سخن کلام سنن دا دائم رکھدا شوق شاہزادہ
مجلس اندر شغل علم دا روزوں روز زیادہ
سیر-سلوک حکایت قصے سندا نال طلب دے
مٹھے چرب نوالے شاعر دیون شعر؎ عجب دے
قصے تے اخبار حکایت جہڑے بادشاہانے
کردا سیر کتاباں اندر سندا سخن یگانے
'مجمء-ال-حکایت' آہی ہکّ کتاب وڈیری
ہکّ دن سیر اوسے دا کردے رغبت نال گھنیری
پڑھدے پڑھدے گئے اگیرے اسدی کول کچہری
ہے ہکّ باغ ارم دا کدھرے شرستان سنہری
روئے زمیں تے دیس اجائب ہور نہیں اس جیہا
پریاں دا اوہ ملک قدیمی آدم کدی نہ رہا
شاہ شاہپال اوتھے کوئی ہویا افسر بادشاہاں دا
نبی سلیماں جی دی جائی رہا راج کماندا
اس گھر اندر بیٹی ہوئی جوبن دے رنگ رنگی
جے لکھ صفت زبانی کہیئے پھر بھی اس تھیں چنگی
یوسف ثانی روئے زمیں تے اس بن کوئی نہ ہویا
صورتَ ویکھ نہ چلدا پانی رہندا وہن کھلویا
روپ اوہدے پر عاشق ہویا ہکّ سلطان مصر دا
راج حکومت چھوڑ ملک دی چائیوسُ پندھ سفر دا
رنج مصیبت دکھ قضیے جھاگ بلا قہاری
اوڑک ونجھ سجن نوں ملیا ہوئی دوہاں دی یاری
صیف ملوک اوہدا سی نانواں شاہ عاصم دا جایا
لے کے نال پری نوں آیا تاں مڑ راج کمایا
جاں محمود سنی گلّ اتنی شوق اندر وچ دھانا
کویں سبھ حقیقت سنیئے جیوں جیوں حالَ وہانا
ایسا شوق پیا دل شاہے بھلّ گیا سبھ کاراں
اٹھے پہر ایہو دل خواہش ذکر ایہو وچ یاراں
میر وزیر عمرہ بلائے شاعر عالم فاضل
سبھناں نوں فرمایا شاہے سنیوں ہر ہر عاقل
یارو صیف ملوک جنے دا قصہ عجب نیارا
اول تھیں لے آخر توڑی آکھ سناؤ سارا
جاں جاں ایہہ کہانی مینوں ساری نظر نہ آوے
دقّ طبع دل تنگ رہے گا جان آرام نہ پاوے
جو کجھ اس جنے پر گزری راحتَ رنج مصیبت
جمن مرن اوہدے تکّ ساری دسو کھولھ حقیقت
ہچھی طرحاں اندیشہ پائیؤسُ میر وزیر دیواناں
جے ایہہ بات سناؤ ناہیں ہوساں مست دیوانہ
ایس کہانی دا دل اندر لگا عشقَ اساں نوں
جلدی پیدا کرو کداہوں کیتا حکم تساں نوں
دقّ ہوئے سبھ عالم فاضل شاعر بند زبانوں
لگی چپّ امیراں تائیں فکر پیا دل جانوں
فیلا بند کیتا شاہ ساڈا اس بازی دے داعوے
ہو حیران سٹ رخ اگے کجھ نہ آوے جاوے
کدھرے دس قصے دی ناہیں پئے بڑے وچ بندی
ہکّ وزیر وڈیرا آہا نام حسن میمندی
دانشمند وزیر اکابر افسر وچ وزیراں
اوس نے عرض گزاری شاہا محلت دیہو امیراں
آپو اپنی دانش اتے کرسن سبھ تدبیراں
مت ایہہ قصہ پیدا ہووے شاد کرے دلگیراں
برس دہاں دی موہلت لے کے ٹریا حسن اکابر
نال لیا سو ہور سیانا حکموں ہوئے نہ نابر
شاہنشاہ دی خدمت وچوں رخصت ہو سدھائے
خرچ خزانے برس دہاں دے نال اسباب لدائے
تحفے ہدیئے تے نذرانے ڈالیؤں اتے سوگاتوں
بادشاہاں دی خاتر پائے ہر کسموں ہر ذاتوں
اٹھ حسن میمندی ٹریا غزنی چھوڑ خراساں
نہ دسّ بجھ مقام کسے دی فضل اتے رکھ آساں
چھوڑ وطن پردیسیں ٹردے ہر ہر شہر ولایت
ہر در سوں ہر مکتب پچھدے کوئی نہ کہے حکایت
بہتے ملک ولایت پھر پھر برس رہا جد تھوڑا
پہتے روم شہر وچ آ کے چڑھے کسے دا توڑا
تحفے ہدیئے لے نذرانے چیزاں وستاں نادر
اس نگری دے والی تائیں ملیا حسن اکابر
مجلس بہن لگا اس شاہ دی امدے سخن الاوے
بہت پسند اوہناں نوں آیا شاہ اس کول بہاوے
بہت حسن دی خاطرداری شاہ لگا فرماون
موتی ہار پروئے سخنوں ہر اک دے دل بھاون
جدوں حسن میمندی ہویا محرم وچ دربارے
مطلب اپنے دی شاہ اگے عرض تمام گزارے
شاہے بہت مدارا کرکے کیہا سن توں بھائی
ایس قصے دی دسّ اسانوں اگے کسے نہ پائی
مجلس میری وچ نہ ہویا اس دا ذکر کداہیں
نہ پڑھیا نہ سنیا ڈٹھا قبض میرے وچ ناہیں
پر ہکّ بڈھا خضر نمونہ عمراں دا سیلانی
صاحب یمن کرامت والا چہرہ خوب نورانی
سبھ ملکاں وچ سیر کریندا ملک میرے ہن آیا
جھگی پا کنارے بیٹھا ربّ ولّ چتّ لگایا
آمد رفت خلق دی کولوں بیٹھا ہے چھپ لک کے
کرے عبادت دن تے راتیں نال ارادة جھک کے
متے مراد کریگا حاصل خدمت اس دی جاؤ
حالَ حقیقت مطلب والی اس نوں آکھ سناؤ
سن کے حسن زبانی شاہ دی لے رخصت اٹھ دھایا
اس بزرگ دے ڈیرے آیا ادبوں سیس جھکایا
اگے رکھ نیاز شیرینی نیوں کے ہویا سلامی
پیر ترٹھا آکھن لگا مطلب دس تمامی
گلّ حسن میمندی اپنی ساری کھولھ سنائی
اوکھے ویلے بہڑ او پیرا تیری دھنّ کمائی
اندر تیرا شیشہ روشن سبھ جگ تائیں ویکھے
حلّ کرو ایہہ مشکل میری جیوں جانو ہر لیکھے
ہادی راہ-نما اسانوں کر اج راہ نمائی
مشکل حلّ مراداں حاصل کریئے شکر خدائی
بڈھے مرد پئی دل شفقت کہندا سن توں ہسنا
ڈھونڈ کرو تاں مطلب پاؤ خبر پتہ میں دسناں
میں ہکّ واری سیر کریندا شہر دمشق گیا ساں
باغ بازار مکان تکیندا بہتے روز رہا ساں
ونجھ بیٹھا ساں ہکس دہاڑے بادشاہی دربارے
اخباراں دے علم کلاموں ذکر کھلھے سرکارے
ایہو قصہ پڑھدے آہے صیف-ملوکے والا
حسن بدیع جمال پری دا عشقَ کمایا لالا
اس شاہے دی خدمت جاؤ تاں مت مطلب پاؤ
ہمت کرو محمد بخشا سفروں سود لے جاؤ
حسن ایہہ خبر مبارک سن کے بہت دلوں خوش ہویا
اوسے مرشد کامل اگے عرضاں کر کر رویا
رحم پیا دل پیر سچے دے ویکھ اوہدی مسکینی
مہر کرن دے لایق ڈٹھوسُ خاصہ مرد یقینی
ولی اﷲ دے بھانڈا تکّ کے پاندے خیر حضوروں
جہڑا پاک غروروں خالی سو پور کردے نوروں
جنہاں پیسہ پلے ناہیں خالی مڑن بازاروں
نقد نصیب محمد بخشا بن قسمت کی داروں
میٹ اکھیں فرمایا پیرے حسن بجا لیایا
ڈیرے سنے پلک وچ اس نوں شہر دمشق پچایا
مقولہ شاعر
ایہو ہمت مرداں والی ایہو کم کریندی
مرداں دے در ڈھہندے ناہیں شامت تد مریندی
جس جائی وچ مطلب ہووے مرد پچاون کھلیاں
ملن مراداں منگتیاں نوں مرداں دے در ملیاں
ہوندی بند خلاص شتابی مرد پون جد زامن
دھنّ نصیب اوہدے جس پھڑیا مرداں سندا دامن
مرد ملے تے درد نہ چھوڑے اوگن وی گن کردا
کامل لوک محمد بخشا لئل بنان پتھر دا
جدوں حسن میمندی ڈٹھا ڈیرہ وچ دمشکے
لگا کرن تلاش اسے دی آندا جسدے عشقے
ہر چارہ ہر ترلا کر کے ہمت دا کر حیلہ
بادشہانی مجلس پہتا لے کے نال وسیلہ
دو تنّ روز گیا وچ مجلس کرے سلام شہانے
ادب قواعد سخن سچاویں دسدا ہنر یگانے
جاں کوئی روز کچہری بیٹھا بادشاہاں دل پڑیا
سبھ وزیراں تے عمراواں نال اوہدے چتّ جڑیا
وچ حضور پسندی آوے جو گلّ کرے زبانوں
بہت نزیکی محرم ہویا نیک کلام بیانوں
ہکّ دن حالَ حقیقت اپنی اول آخر توڑی
گوش-گزار شاہ دے کیتی مطلب دی گلّ لوڑی
شاہ دمشکی نے فرمایا مطلب سمجھ حسن دا
ہے ایہہ قصہ پاس اساڈے ناہیں حکم دسن دا
'زبدا-طول-جوابے' اندر لکھی ایہہ کہانی
پر عاماں وچ پڑھنی ناہیں ایہو رسم پرانی
ماہ رمضان مبارک اندر کارن دل پرچائی
دو تن خاص اسیں رل بہندے پڑھدے نال ادائی
ہر ہکّ شاہ اساڈا وڈکا ایویں کردا آیا
پر ایہہ قصہ ظاہر کرنا منع اوہناں فرمایا
عاماں وچ نہ پڑھنا مولے نہ لکھنا لکھوانا
وہوٹی وانگ سطر وچ رکھنا ناہیں کسے وکھانا
ماہ رمضان اندر پڑھ آپے ٹھپّ کے پھیر چھپاندے
وڈیاں دی ایہہ سند قدیمی ناہیں اج گواندے
عرض حسن میمندی کیتی وچ حضور شہانے
یا حضرت میں شوق سنن دا پھریوسُ وچ جہانے
کیوں میں پڑدا ظاہر کرنا کاہنوں سطر اٹھانا
مہر کرو ہکّ وار سناؤ پھر وطن نوں جانا
شاہ دمشکی نے فرمایا مٹھی نال زبانے
'زبدا-طول-جواب' کھلیگی اندر ماہ رمضانے
قصہ صیف ملوکے والا تدوں سناساں تینوں
چاہ مراد تیری جد پگسی دیئیں دوائیں مینوں
جاسی فکر اندیشہ تیرا لوں لوں خوشی سماسی
مشکل حلّ ہوسی جس کارن ملکیں پھریں اداسی
سن کے سخن صحیح شہانے لگی آس حسن نوں
ماہ رمضان تکے جیوں تکدے عیدی والے چن نوں
رکھ اڈیک نچلا بیٹھا جلد نویس سدائے
دولت خلعت بخش تمامی عزت نال ودھائے
سینکڑیاں تھیں دو چن کڈھے ماہر دھنی قلم دے
خوش خط بہت صحیح شتابی استاکار رقم دے
دے دولت وڈیائی خلعت ایہہ صلاحَ پکائے
جاں رمضان مبارک اندر شاہ کتاب سنائے
تساں دوہاں چھپ بہنا چوری خاتر ایسے گلّ دی
قصہ صیف ملوکے والا لکھ لینا کر جلدی
کانونگو تسلی دندے کانی پکڑ بہانگے
توڑے جلدی پڑھے کوئی کیسا لکھ صحیح لوانگے
جاں رمضان مبارک آیا حسن کیتا شکرانہ
کانونگو کیتے مڑ تکڑے دے کاغذ سمیانا
'زبدا-طول-جواب' کھلھائی ہویا حکم شہانہ
ہکّ حسن میمندی سدیا دو تنّ ہور دیواناں
کانونگو حسن نے چوری پڑدے وچ بہائے
آپ حضور شہانے بیٹھا وقت مبارک آئے
جاں سلطان دمشق شہر دا پڑھن لگا ایہہ قصہ
سن سن کمبے رکھ چمن دے لے حالت دا حصہ
ثابت ہوش رہے وچ پڑدے کانونگو کرارے
اول آخر تیک قصے دے حرف صحیح اتارے
جاں قصہ لکھوا حسن نے قابو کیتا چوری
رخصت لین لگا درباروں فوج وطن نوں ٹوری
اٹھ حسن نوں رخصت کیتا شاہ دمشق شہر دے
خلعت تحفے ہدیئے دتے جو کجھ آہے سردے
قصہ گھن وطن نوں ٹریا نال خوشی خوش حالی
محلت اجے نہ مکی آہی آن دتی اس ڈالی
بہت انعام دتے سلطانے خلعت ملک جاگیراں
حسن میمندی کیتا افسر وچ امیر وزیراں
ایس قصے دے پچھے ہویا رتبہ اس دا عالی
جے کوئی رنج مصیبت جھاگے کدی تکے خوش حالی
مقولہ شاعر
مردا ہمت ہار نہ مولے متّ کوئی کہے نہ مردا
ہمت نال لگے جس لوڑے پائے باجھ نہ مردا
جاں تکّ ساس نراس نہ ہوویں ساس ٹٹے مڑ آسا
ڈھونڈ کرن تھیں ہٹیں ناہیں ہٹ گؤں تاں ہاسہ
جھلّ جھلّ ہار نہ ہاریں ہمت ہک دن پھرسی پاسہ
بھکھا منگن چڑھے محمد اوڑک بھردا کاسہ
جاں مقصود میسر ہندا رنجوں راحتَ تھیندی
یاد نہ رہے قضیہ کوئی جدوں فراغت تھیندی
بہت پسند کیتا سلطانے ایہہ مبارک قصہ
جدوں فراغت کاروں ہندی پڑھ پڑھ لیندے حصہ
چھٹیؤسُ ہور کتاباں قصے ایسے دی مشغولی
نہ دل اکے جیبھ نہ تھکے ایہو کار قبولی
دائم ورد ہویا سلطانے پڑھدا سنے وزیراں
اس قصے وچ ہن اجائب دانش تے تدبیراں
جس دل اندر ہووے بھائی ہک رتی چنگاری
ایہہ قصہ پڑھ بھامبڑ بندا نال ربے دے یاری
جاں جاں تیک حیاتی آہی ایس عادل سلطانے
اس قصے نوں پڑھدا رہا خاصے نال دھیانے
اسے تھیں ایہہ ظاہر ہویا پڑھیا سبھ زمانے
شالہ درد محبت والے پڑھ سن ہون دیوانے