شیرین و خوسرەو/109

by خانای قوبادی

←108

شیرین و خوسرەو  (1735)  by خانای قوبادی 109. آشکار نمودن شیرو راز خود را به کیشکچیان در باب قتل خسرو و رضا دادن به رضای او

110→

یاران شنەفتن واتەی غەزەبناک	یەکسان بە یەکبار کەفتن نە ڕووی خاک
واتن فیداتیم، قۆچ قوربانیم	بە فەرمان تۆ بەندە فەرمانیم
ئیختیار بە تۆن هەرچی هەن سەڵات	جە فەرمان تۆ نییەن دەسەڵات
فەرمان بەرداریم هەرچی ڕەزات بۆ	کەس سەرپێچ نییەن جە فەرمان تۆ
بەڵێ سەفیلیم جەی سەودای ستەم	نمەز چۆن کەریم نە گەرداب غەم
خوسرەو ئیعتیار بە ئێمەن کەردەن	سەر و سیرەتش پێمان سپەردەن
دارات دەوڵەت وێش بە ئەمانەت	چۆن مبۆن کەرین خەتا و خەیانەت
نۆکەریم، نیعمەت ناڵش منۆشیم	بە سەفای ساڵان بەرگش مپۆشیم
یەک سەگێ سفڵە نە ئاستانێ	پاسەبانیشەن ڕۆژێ بە نانێ
ئێمە مەر سفڵە و جە سەگ کەمتەریم	دەست حەرامی بە حەرەم بەریم
چۆن بنیم بینای کار بەدنامی	بنۆشیم نمەک شا بە حەرامی
نانش بوەریم، سفرەش پارە کەیم	نمەکدان و خوان ئەو ئاوارە کەیم
نۆبەچی واتن ئێمە چێش کەریم	چۆن فتوا با قەتڵ خوسرەو بدەریم
واتن فیداتیم فکر و خەیاڵ کەر	بوغز شەیتانی جە دڵ بەتاڵ کەر
دڵ باوەر بە هۆش، مەر شێرۆ شێتەن	بێگانە نییەن، یە باب وێتەن
فروزەندە ئادەم کێ دی جەی وەرتەر	قەسد پودەر کەرد، زینا بە مادەر
یە خەیاڵ نییەن، فکرێ هەنی کەر	وەسوەسەی شەیتان جە دڵبەری کەر
عەقڵ و فامت بۆ، مهکەر خەیاڵان	سیلسیلەی بابۆت مەدەر بە تاڵان
دمای کەیخوسرەو شای کەمەر لاڵان	تۆ مبی وە پەند پەی واتەی ساڵان
مبۆ ئێمە گشت قەتڵ و عام کەری	ئەوسا دەس نە پەی ئەی سەودا بەری
ها کەردیم یهک یەک عەرزمان تەمام	ئیختیار بە تۆن باقی «والسلام»
شێرۆ ئێد ئەژنی، سیا بی چون قیر	تۆفیا چون تۆف وەخت زەمهەریر
زەهر ئاوەرد وە نێش چون مار و گەژدوم	قەوس زمستان بە وێنەی زقوم
توند و تەڵخ و ترش، گێڵیا جە ڕەنگ	نێششدا نە جەرگ چون ژار فەرەنگ
واتش: ئەی یاران بێ ڕای بێ مروەت	زار و زەبوون گیر نە ڕای بێ نەسرەت
سەبەب جە ئێدەن نەداران تاوان	نەشەی نێش دەرد پێتان نەیاوان
یە قەدیم بیەن نە ڕۆژ ئارۆ	کەس جە دەرد کەس خەبەر نەدارۆ
کێ حاڵزان کێ، کی فکر کێشەن؟	هەرکەس خەبەردار جە دەرد وێشەن
یاران بێهۆش سەنگ بارۆ لێتان	یا من دەرد وێم واتم پەرێتان
ناعیلاجەنان، یە ڕوو ڕەشیمەن	دەسەڵات نییەن، نەک جە وەشیمەن
دەردم کاریەن جە پەردەی دەروون	نووک سەرنێشم ها نە ئەندەروون
نییەن دەوای ڕەنگ زەعیف زەردم	مەر مەردەن کەرۆ عیلاج دەردم
من واتم بەڵکم دەردم دەوا کەن	یا چەنیم تەدبیر حاجەت ڕەوا کەن
ڕاستش هەر ئێدەن مواچوون پێتان	ڕاگەی ڕاستی نیام نە ڕێتان
ئەووەڵ بە ڕەزا مواچوو بە لاڵ	دووەم مدەون گەنج زەڕ و زیب و ماڵ
ئەر دان فرسەتم دەردم بەردەن چاو	هەرتا زیندە بوون نە ڕووی ڕۆزگار
ئەگەر نەکەردن دەوا بە دەردم	خوسرەو غەرق هوون شێر پەنجەم کەردم
سەوگەند بەو سەنەم بتخانان پاک	گشتتان بە تێغ مڕێزوون نە خاک
ئانە ڕاستشەن واتم پەرێتان	وێتان بزانان وە بەخت وێتان
شەرت شێرۆ بۆ کارێ بسازوون	یەکێ جت ئێوە بە زیندە نازوون
«والحاصل» واتم من ئێدەن ڕەزام	فکر وێتان کەن باقی «وَالسَّلام»
یاران جە هەیبەت شێرۆی تاڵە تەرز	چون بی نە ڕووی ئاو لەرزیان بە لەرز
جە واتەی شێرۆ سەرئەفگەندە بین	جە سەودای گەردوون ئەرامەندە بین
سەودای سیاسەت کەفت نە دلێشان	کەردن مەشوەرەت با ڕوتبەی وێشان
تەرسان جە شێرۆ، تەن بە قەزا دان	پەی قەتڵ خوسرەو ناچار ڕەزا دان
یاران جت هەیبەت شێرۆی شەرمەسار	نمەکدان وە باد، دیندان وە دینار
واتن بە شێرۆ قەسد قەزاییم	بە فەرمان تۆ ئێمە ڕەزاییم
ئێمە کزمەچی، پاسەبانەتیم	بەندەی پارەی بەرگ، لوقمە نانەنیم
ئێمە هەر نۆکەر کەمەر لاڵانیم	هەرکەسێ خەر بۆ ئێمە پاڵانیم
ئێمە هەر دوعا بە خاسمانەن	چەنی داوەران چ باسمانەن؟
هەرتا خوسرەو بۆ ئێمە نۆکەریم	ئەر تۆ بی بە شا باز هەم چاکیریم
چ لازم لێمان سیاسەت بەرین	بە بابۆت بکەر هەرچی مکەرین
هەرچی بۆ بە وێت کەردەنت ستەم	خوسرەو بابۆی تۆن، بە ئێمە چ غەم!
یاران جیفەی ماڵ کەردن بە خەیاڵ	ڕەزا بین بە قەتڵ خوسرەو کەمەر لاڵ
واتن بە شێرۆ فاریغ بەر جە غەم	بشنەو جە ئێمە خاتر بکەم جەم
وەخت فرسەتەن کار دەر سەرئەنجام	بیاوین بە کام باقی «والسلام»
بەڵێ بە شەرتێ جە جولووس جۆش	ئێمە جە ئیقرار نەکەی فەرامۆش
شێرۆ جەشادیی ئەو بەرگوزیدەش	هەر دوو دەس نیا وەبان دیدەش
کەفت نە تەدارەک ب ڕۆژ و بە شەو	تا ئاوەرد فرسەت بە قەتڵ خوسرەو
شەوێ شام شووم ئاما بە دیار	خورشید شی نە پشت پەرداخ پێوار
مونەووەر مەعزوور ڕێزا باڵ و پەڕ	هۆرپێچا پەردەی بادبان زەڕ
بەیزای بەیزەوار سیمش بی زەبوون	نیهان بی بە نوقم قەعر نیلگوون
تایین بی نە تار خورشید خۆش ڕەنگ	خێزا و خورووج کەرد سوپای سیا ڕەنگ
سوپای سەوادی سەر دا نە باڵا	ڕەنگ ڕۆشنیی ڕۆژش ڕواڵا
قەڵاخیش نە ڕووی کافووری کاڵا	شەفاف مەندەی نور خۆر ماڵا
تیپ تەنتەنەی تاری بی تەیار	هۆردا بادبان زەنگی جە دەوار
پۆشا سەر بیسات پەردەی ڕەنگ ڕەش	ساماندا بیسات زەنگی جە حەبەش
داش نە تەپڵ ڕەزم پۆشا بەرگ جەنگ	زێباش فرۆ بەرد زەنگی چون نەهەنگ
دا نە دەبدەبەی دەهۆڵ دەیجوور	خورۆشا زەنگی، بڕیا نەقش توور
خێزا و خورۆش کەرد تاریی تەم ئەنگێز	قەندیل قودرەت کریا سەراوێز
سوپای سیاهیش قەرار دا بە فەڕ	کەردەو قاپیی یانەی خەیر و شەڕ
تەڵەب کەردش فەرد نە فریشتان فەرش	مەشق موقبیلان فەزای قەعر عەرش
جەم بین جەم ئارای مونیشان عەرش	کاتبان کەیل دەفتەر کەردن پەخش
تەفسیلدان فەرمان فتوای مەرگ و فەوت	سیوا کەردن سیبت زایندە جە مەوت
جیا کەردن جەمع جایزەی مەمات	زیاد کەردن ڕەمز زایندەی حەیات
دانان فەرد فەوت شومارندەی شەو	گەردش سەرەنجام یاوا بە خوسرەو
دیان بە فەردش دین مۆڵەق مەندەن	حەیاتش نە فەرد حەیات نەمەندەن
زاد زیندەگیش نییەن بە لاوە	پایەدار نییەن پایەش بە پاوە
مونشیان مەوت مەندن بە خەجڵ	کێشان پەی پەروێز ئاهـ سەرد نە دڵ
دین فەرد فەوتش تەیارەن تاقی	کەیل حیسابش نەمەندەن باقی
بەڵگش نە درەخت زایف و زەردەن	ڕۆحش ئەلوەدای ئاداب دەردەن
قەترەی قەترانی ئاب ئەجەل نۆش	بە ڕووی بەڵگ بەخت خوسرەو مدا جۆش
زاناشان ئیمشەو خار و خەریکەن	نیشانەی نیزام نەزعش نزیکەن
دەردەم ئاسەفان موستەوفیی مەمات	مونیشان مەوت وەیشوومەی وەفات
فریشتان فەرش جە فەوتش فامان	کێشان جایزەی نامش جە نامان
نویسشان نامەی نەزعش بە قاریز	سیبتش سەبت کەردن بە قەبز قابیز
عومر و زیندەگیی ڕازش کەردن کەم	ڕزق ڕەززاقش قەت بی نە قەڵەم
کۆتا بی جە کەیل شومارەی نەفەس	مورغش مەلوول بی جە قەریەی قەفەس
قابیز کەردش قەبز قەتع حیسابش	ساودان بە چنگاڵ چەنگ قولابش
«مللک للوت» مەرگ مەوتش بە تایین	مدرا بە قەسدش چون باز و شایین
ئەجەل جام مەرگ بادەش گرت بە چەنگ	ساقی دەور دوون مەجلیسدا بە ڕەنگ
مدرا نە کەمین جامش دۆ نە دەم	بنۆشۆ نەشئەی مەزەی نێش خەم
خاک ئادەم خوار چون ئەژدەر نە چەم	خورۆشا خوسرەو بگێرۆ نە دەم
سوپای سەنگ و گڵ بە جەخت نە زوڵمات	بەردش نە ڕاگەی ڕەفت و کەس نەهات
دەشنەی تازە ساو قیساس فەرهاد	هەردەم مکێشا زوبانەی زیاد
مدرا مونتەزیر مەودای کینەوار	غەنیم خوێن ڕێژ ژار ئالوودەی ژار
چون قەزای هوونین غەنیمش بە شەو	بستانۆ قیساس فەرهاد جە خوسرەو
شەیتان شی نە پۆست شێرۆی شەرمەسار	جە خاو غەفڵەت کەردش خەبەردار
جە هەر جەڵد خێزا ئاوەردش بە جۆش	پەی هوون خوسرەو خیشمشدا خورۆش
مەشوەرتش کەرد بە بونیاد بەد	شێرۆش شێونا، جە ڕا کەردش ڕەد
هۆشش بەرد نە سەر، عەقڵ و فامش سەند	نامش بەدنام کەرد تا هەزار و ئەند
شێونا شەیتان شێرۆی بەد ئەدەو	سا کەرد سیلسیلەی سامان خوسرەو
قابیز بە قەسدش کەمیندا با قەست	ئەجەلدا جەولان جام مەرگ بە دەست
یەک شەو موکەممەل مونتەزیر بە کین	پەی قەسد خوسرەو خێزا نە کەمین
شەیتان شێوناش نە خانەی خەیاڵ	بیناش کەرد بە قەسد قەتڵ کەمەر لاڵ
ڕەزا داش بە وێش ڕاگەش گرت نە وەر	بێزار بی جە وێش، جە باب و پودەر
شێرۆ شێت مبی جە شەوق شیرین	قەسد خوسرەو کەرد، بە ئەشک و ئەسرین
وێش بە وێش موات: ئەی شووم بەدبەخت	گیرۆدەی گەرداب سەودای سەنگ سەخت
هەنی جە نیشتەن چێشت خەیاڵەن	دنیا دڵ ئازار، شادیت بەتاڵەن
هۆرێزە هەی شووم فکر کارت کەر	دەردت دەوا کەر بە مەودای خەنجەر
شێرۆ شێونا سامانش جە سەر	بێ بەریت کەران جە باب و پودەر
مبۆ بووم وە پەند واتەی خاس و عام	زەنگ بەدنامیم بژنیۆ جە عام
هەی داد، هەی بێداد، سیا بەختمەن	بەرگەشتەی سەفیل ڕۆژ سەختمەن
تاس تاڵەی شووم شەرمەسارمەن	ڕووسیای ڕەنگ زەرد ڕۆزگارمەن
دەروێش دڵ ڕێش دوود دەردمەن	ناسەفای نەڕڕاد نەقش نەردمەن
ها ستارەی شووم شێرۆ کەرد وە پەند	ڕیسوا بی جە یام تا هەزار و ئەند
شێرۆ بەی دەستوور چەند شین و زاری	کەردش ڕەستاخێز ڕاگەی دیاری
پەی بەخت بەرگەشت سیای ڕەنجەڕۆش	جە ڕووسیاهیی قیساس بابۆش
دمای شۆر و شین شەیتان شێوناش	پەی قەزا و قەدەر فەند فریوناش
خێزا خەتاکار خورۆشا بە قەست	پەی قەتڵ خوسرەو کارد نە کەمەر بەست
پۆشا ئەسڵەحەی ئەسباب ئاهین	کەردش تەدارەک بە تاو و تایین
بە خوود و خەفتان جەوشەن کەرد نە وەر	پۆشا وە باڵاش جە پا تا وە سەر
قەرار دا نە قەد دەشنەی تێغ تێز	سا و سووکشدا پەی قەتڵ پەروێز
ڕەوان بی ڕاهی، جۆشا بەور بەد	چار چاک جەوشەن زەڕڕیشدا نە قەد
پێکا نە کەمەر دامانش بە دەو	ڕواڵا بە ڕەم پەی قەتڵ خوسرەو
خاتر جەم جە خۆف نۆبەدار شەو	کزمەچی خامۆش، کێشکچی نە خەو
سەدای حازر باش نەویش نە وەردا	لیحاف خامۆش کێشا بە سەردا
یاران نە قەسدش سەرمەست و مەدهۆش	خوسرەو بێ خەبەر، نە خاو خامۆش
شی بە شیتابان شێرۆی شەرمەسار	یاوا وە پای قەسر دیوار تالار
بە تاو و تەعجیل برووت بەردەوە	حەڵقەی تەنافش جە قەد کەردەوە
شاناش بە شیتاب کەمەند پڕ کین	چەنگ قولاپشدا نە ڕووی زەمین
تەناف دا نە دار، بەند کەرد نە دیوار	داخڵ بی بە سەر چون مورغ باڵدار
دەست پێچا بە تای خەیاتەی خامان	جە سەقف دیوار لوا بە دامان
خێزا و خۆرۆشا، ڕواڵا بە دەو	پا نیا بە قەسر تەلار خوسرەو
داخڵ بی بە قەسر تەلار پەروێز	ئەیوان و سەیوان هەم کۆشک جام ڕێز
کێشا نە جەدوەل ئاینەی بێ گەرد	جە توڕڕەی تەلار شیشەی لاجیوەرد
نە تەخت تەکیەی نەقش مونەققەش	عورووس زەڕکار زەڕتار تەرکەش
سەردا نە سەیوان سەرا پەردەی شا	گێڵا نە یاتاخ یاگەش جا بە جا
لاش نەکەردەوە جە دێبا و دەرم	خوسرەو پەیدا کەرد جە حوجرەی حەرەم
دیا بانوان هەر یەک جە لایێ	بێ هۆش بادەن هەر یەک جە لایێ
خواجە سەرایان نە خاو خامۆش	یەک یەک کەنیزان سەرمەست و مەدهۆش
نە خاو خامۆش بێ خەبەر جە کار	جە دام دۆڵاب فیتنەی ڕوزگار
دیش خوسرەو چەنی شیرین بە دڵواز	خەفتەن نە خەفتان پەڕ قووی تووک قاز
پشتانن بە هەم بە لەنجە و لارە	مدرەوشان نە تەرز ماهـ و ستارە
نە تۆی بەرگ بەژن جامەی عەبیرین	بێ شک نە ژێر سەر، دەم جە ناو دەم
دەست نە ژێر سەر، دەم جە ناو دەم	شەوق شۆڵەشان چون شەفاف شەم
زلفان چین چین پەخش و پەرێشان	چون کۆگای کڵاف تا نە دلێشان
ئالوودەی عەرەق جە عەتر و عەبیر	غەڵتان خارا جە واڵا و حەریر
مونتەکا و مەسنەد مەخمەڵ کار جام	لیحاف لێف نەرم خەیاتان خام
دێبای ڕەنگ زەڕ، زڕەی گۆشواران	مدرەوشان نە تەرح سۆمای ستاران
زەریفیی زوڵفان پەخش ماوی خاڵ	قەزای فەیرۆزش جە نگین لاڵ
کەمەند گێسوان زوڵف ئەشەد بۆ	چون کۆگای کوتوون کۆ بیەن وە کۆ
بەرقەی لیموان شەوق شەمامەش	مدرەوشا چون شەمع جە یەخە و جامەش
چون قوببەی قەندیل قەند قەندانی	مدا نەشەی شەم نوقرەی فەتاتی
جەمین جەم ئارای جام جەم ئاوەر	چون ماهـ مەهتاب خورشید خاوەر
بەدەن چون بلوور بەدەن نمای جەم	ساق سوراچیش مینای مەی بە دەم
چەند شەمع و فانۆز مەشمەل بە ئایین	چەند سۆزا جە سەر، چەنێ جە پایین
دیا دی شیرین ئەو چەنی خوسرەو	بێ خەیاڵ و حەم خامۆش بی نە خەو
شێرۆ شەڕ دیا نە ڕووی کەمەر لاڵ	ئاداب ئەدەب ئاوەرد نە خەیاڵ
دیا بە دیدەی دین بابۆشدا	عەرەق خەجاڵەت ئاما بە ڕووشدا
جە شەرم بابۆش بەتاڵ بی جە کین	ئاب و عەرەقش سەرکەرد نە جەمین
ساتێ جە سەودا فکر و خەیاڵ کەرد	کین و کونیەتش جە دڵ بەتاڵ کەرد
سەر بەرد نە دەروون هەم بە حوجرەی عەقڵ	بوغز و برووتش بەر لوا جە دڵ
دیدەش دێویا، ئەسرش دا خورۆش	بەزەییش ئاما بە حاڵ بابۆش
واتش: هەی عاقڵ مەر شێرۆ شێتەن	بێگانە نییەن، یە باب وێتەن
بڕێزۆ دەست هەرزەی بێ کەماڵ	خەنجەر مشانی نە ڕووی کەمەر لاڵ
بابۆ تۆش بە ناز نیعمەت لاونان	تۆش بە بلووغەت شاهی یاونان
خوسرەو بابەتەن، شیرین بە مادەر	پەروەرشت دان بە شیر و شەکەر
چەند سزای ستەم چەنی تۆ بەردەن	تا تۆ بە هامشان کەی کەیان کەردەن
ئەبلەی بێ خەبەر دڵ باوەر بە هۆش	بویەر جەی خەتا جە هوون لاڵ پۆش
بەر کەر جە خاتر خامیی خەیاڵان	تەخت و بەخت وێت مەدەر بە تاڵان
دمای کەیخوسرەو شای کەمەر لاڵان	تۆ مبی وە پەند پەی واتەی ساڵان
ئینە ڕا نییەن، جە ڕا مەبەر ڕەد	بەتاڵ کەر نییات جە بونیاد بەد
دمای کەیخوسرەو بە هەوای خەیاڵ	سیلسیلەی شاهیی تۆ مبۆ بەتاڵ
خوسرەو مەکەر قەسد، وێت مەکەر وە پەند	سەرژانەن پەرێت تا هەزار و ئەند
شێرۆ بەتاڵ بی جە قەسد خوسرەو	دیا بە شیرین شەو چراغ شەو
نیگا کەرد بە شەوق شەفاف شیرین	پەی شەوق شیرین بەرلوا جە دین
دووبارە بە تیر موژگان دڵبەر	پێکاش نە دڵ هەم دەردش بی خەتەر
دێویا گڕەی دەروونش جە دەرد	کێشا جە دەروون هەناسان سەرد
بەتاڵ کەرد بیناش جە پەشیمانی	هەم شی نە جامەی ناموسوڵمانی
واتش: هەی نامەرد وەخت فرسەتەن	جە حاجەت بە ڕەنگ ڕەزا و ڕەغبەتەن
ماوەر بە خاتر جە پەشیمانی	مویەرۆ فرسەت جە پەشیمانی
فکر دەردت کەر، جەرگت بە تیرەن	ئەمجارە ئەمجار فرسەت بگیرەن
نیگا کەرد چەنی ستارەم چەفتەن	جە دەمای چەند ساڵ فرسەتم کەفتەن
چەند وەختەن دەروون بە چڵ مساوی	بە چەند سیاسەت بە فرسەت یاوی
بەر کەر جە خاتر خەیاڵان خام	زوو کەر فرمانت باوەر بە ئەنجام
جە حاسڵ بە وەخت وادە ویەردن	سەحەر هەم شێرۆ دەردش ئەو دەردەن
مشۆ مویەرۆ فرسەت جە دەستت	شیرین ماوەرۆ شوومیی شکەستت
بیاوی بە کام شیرین دڵبەر	نمەیۆ بە کار پەژارەی پودەر
باب و برادەر بە کار وێشەن	کێ حاڵ زان حاڵ، کی فکر کێشەن؟
پەی شەوق شیرین شۆر و شینمەن	شیرین نە یاگەی دنیا و دینمەن
هەنی نیم بە تەنگ پەژارەی پودەر	دەلیلم خارەن، جە خاران خەتەر