سنڌ جي ادبي تاريخ/ڀاڱو پهريون/26
فقير فتح محمد، جنهن کي عام خواه خاص فتح فقير ڪري سڏيندا هئا، سو اصل ڪڪڙ تعلقه جي ڪنهن ڳوٺڙي جو ويٺل ڪلهوڙو هو، فقيريءَ خيال ۽ داڻي پاڻيءَ جي ڪشش ڪري، هو پنهنجو وطن ڇڏيو حيدرآباد سنڌ ۾ ڊومڻ واهه جي ڪناري تي شاهي اوتارو بڻائي اچي ويٺو، جو اڄ تائين فتح فقير جو اوتارو مشهور آهي.
حيدرآباد وارا مير صاحب شيعه فرقه جا هوندا هئا ۽ فتح فقير پڪو سنيهوندو هو ۽ وقت بہ وقت مير صاحب جن کي ڀري دربار م يارن سڳورن جي سب وشتم تان ڳالهائيندو هو، ته بہ مير صاحبن تي اهڙو سندس رعب ۽ اثر ويٺل هو، جو سڀڪجهه سهيو ويندا هئا ۽ فقير صاحب جي لنگر جي رسائيءَ ۾ ڪڏهن ناغو نہ وڌائون. هڪڙي ڀيري فتح فقير جا لفظ مير محمد نصير خان کي اهڙا ته ڏکيا لڳا، جو رات جو پنهنجا ماڻهو موڪليائين، ته فتح فير کي وڃي ڪهي اچو. آڌيءَ رات جو مير صاحب جا ماڻهو اوتاري ۾ اچن، ته فقير اڳيئي ڪٺو پيو آهي، سسي هڪڙي پاسي پيئي اٿس، ته ٻاهون ٽنگون ٻئي پاسي ته ڀڀري ٽئين پاسي. پئي اٿس، ماڻهن بروقت وڃي مير صاحب کي اطلاع ڏنو، ته فقير جو ڪم پورو ڪري آياسون. صبح جو فقير صاحب ٺڪاءُ اچي ڪيو درٻار ۾. تنهن تي مير صاحب توڙي سندس سپاهي حيران ٿي ويا ۽ ان کان پوءِ وري ڪڏهن بہ فقير تي غصو نہ ڪيو.
فقير صاحب شريعت جو پابند درويش هوندو هو ۽ سيد خير شاه پرديسيءَ جو خاص صحبتي هو. ننگر ٺٽي کان ويهارو ميل پري درياءَ جي ڪپ تي ڀاڏ ڳوٺ آهي، اتي جو هڪڙو درويش سيد قنبر علي شاه فتح فقير جو مرشد هو.
سنه 1843ع ۾ جڏهن انگريزن سنڌ ميرن کان کٽي ۽ مير نظر بند ٿي ويا، تڏهن فتح فقير جو لنگر بہ بند ٿي ويو ۽ فقير صاحب هليو ويو. پنهنجي مرشد وٽ ڀاڏ ۽ انهي سال ۾ اتي وڃي وفات ڪيائين. سندس تربت بہ اتيئي آهي. وفات وقت هو اسي کن ورهين جو پيرسن هو ۽ ساري ڄمار شادي ڪا نہ ڪئي هئائين. فتح فقير هڪ روشندل شاعر ٿي گذريو آهي. سندس مولود، مدحون ۽ ڪافيون ساري سنڌ ۾ مشهور آهن. مولودن جي ڇاپيل ”مجموعه مدحيات“ ۾ فقير صاحب جون ٻہ ٽي وڏيون محدون ڇاپيل آهن ۽ تعليم کاتي جي ڇاپيل ”چونڊ ڪافين“ ۾ سندس ڪافيون موجود آهن، تنهن کان سواءِ فقير صاحب ڪيترائي مولود، مدحون ۽ ڪافيون ڪيتريون ئي مولودين ۽ ڪافيارن کي بر زبان ياد آهن.
مدح بند نمبر 2
مرسل ماه صحابي تارا سونهن صحابي سٿ سونهارا
چارئي جگر وندا جهونجهارا چارئي وير ولايت وارا
چارئي قوت منجهه قرار عرش زمين سندن اوتارا
بغض رکين ڇوهيا هيچارا چارئي سرور ساڻ سنهن
چئن ئي جي رک محبت من
آخري بند:
چار والي چارئي وير چارئي عالم منجهه امير
چارئي آگي ڪيا اڪسير چئن ئي جا آهيون دامنگير
فضل ڪندا سان ”فتح فقير“ هينئڙي ڏيندا سي دلڌير
ڪلمو مٺئي محمد مير چارئي سرور سان سنهن
چئن ئي جي رک محبت من