سنڌ جي ادبي تاريخ/ڀاڱو ٻيو/33
| ←32 | سنڌ جي ادبي تاريخ (1954) by 33. مولوي عبدالغفور همايوني (1844ع – 1918ع) |
34→ |
مولوي صاحب سنڌ جو هڪ مشهور عالم ٿي گذريو آهي جنهن جون 2 تصنيفون اسان جي هٿن ۾ پهچي ويون آهن. هڪ آهي فتاوى همايوني ۽ ٻيو آهي سندن ديوان. هي بزرگ 1261 هجري بمطابق 1844ع ۾ همايون ضلع جيڪب آباد ۾ پيدا ٿيو، سندن آباد و اجداد وڏا عالم ٿي گذريا آهن. جن وٽان ئي مولوي صاحب جن علم حاصل ڪيو هو. عالم هئڻ سان گڏ پيري مريديءَ جو سلسلو بہ قائم رکندا آيا. کين هڪ وڏو دارالعلوم هوندو هو. جنهن ۾ ناياب پارسي ۽ عربي ڪتاب هوندا هئا، جي اڄ تائين موجود آهن. سندن مدرسي ۾ پري پري جا شاگرد اچي علم حاصل ڪندا هئا ۽ درس ڏيندي ڪڏهن ڪڏهن سندن اهڙي حالت ٿيندي هئي جو ايزدي جوش محبت ۾ مٿن سڪون جاري ٿي ويندو هو، جنهن جي لاءِ پاڻ پنهنجي شعر ۾ هئن ٿو فرمائي.
1- باه ڀڙڪي بره جي دل تي اٿيا ڏاڍا اڌام،
اي اکيون پاڻي وجهو ڳوڙهن سندو تنهنتي مدام.
2- وصل جو وعدو ڏنو تو بت ٿيو آ باغ باغ،
ڏک مڙيئي ڏور ٿيا سک ڏنا ساري سلام،
منجهه وڇوڙي يار جي هو بت اسان جو بيقرار،
دل گهڻيون دانهون ڪيون ٿي ننڊ نيڻن جي حرام،
يار مفتون ڏي ڏسو مرڪي هميشہ دمبدم،
ڪانه ٿس ٻي هير محبت آ غلامن جو غلام.
سندن تخلص ”مفتون“ هو. سندن شعر جي رواني ۽ جوش الفت جي جدت هيٺئين مشهور شعر مان سج وانگر پيئي بکي.
1- تنهنجي زلف جي بند ڪمند وڌا،
زندان هزارين مان نہ رڳو.
2- تنهنجي جلوه جمال جي عشوه گري،
ٿيا ملڪ مطيع وسيع وري،
ڇا جن و ملائڪ حور پري،
دربان هزارين مان نہ رڳو.
3- ڪيئي گهايل تنهنجي گهور سندا،
مخمور غفور مسرور سندا،
تنهنجي نور حضور ظهور سندا،
نگران هزارين مان نہ رڳو.
4- ڪيئي ابرو تيغ شهيد ڪيا،
ڪيئي ناز مز مريد ڪيا،
ري ناڻي ديد خريد ڪيا،
سلطان هزارين مان نہ رڳو
5- ماه لقا محبوب مٺا،
تنهنجي ناز ادا تان جان فدا،
ٿيا دامن گير امير و گدا،
حيران هزارين مان نہ رڳو.
6- دلبر پيا نور نظر
مسرور عالم مفتون سير
ٿيا توتان تارا شمس و قمر
قربان هزارين مان نہ رڳو.
مٿيون غزل مرصع آهي جنهن جي تتبع تي ڪيترن ئي شاعرن ڪوششون ڪيون پر مفتون جي درجي تي اڃا ڪونه آيو آهي. هي ته آهي جوش ۽ جذبو جنهن جي اڌمي هي شعلو پيدا ڪيو آهي. ٻئي هنڌ پنهنجي حقيقي دوست جي وصف ۾ هڪ انوکو شعر چيو اٿس جنهن جهڙو اسان جي نظر تي اڃا ڪونه چڙهيو آهي. سنڌي ته بجاءِ خود پر اردو بہ اهڙي هام نہ هڻي سگهندو.
1- تنهنجي صورت گل گلاب چوان،
يا ملڪ سندو مهتاب چوان
تنهنجي منهن مٺي کي ماه چوان
يا مسجد جو محراب چوان
تنهنجي قد سڌي کي ڪان چوان
يا لفظ الف ايران چوان
يا سرو شهي جي شان چوان
تنهنجي لعل لبن کي لال چوان
يا عقيق يمن جي مثال چوان
يا قند چوان يا سرخ رنگين عناب چوان
دل مفتون جي کي مست چوان
مست سو روز الست چوان
يا باز بره جي دست چوان
يا شوق سندءِ ۾ ڪباب چوان.
هي شعر بيدل جو تتبعو آهي. بيدل جو سوز گداز ۽ رقت يگانگي درجي تي آهي مگر مفتون بہ ساڳي طرز تي درد جو اظهار ڪيو آهي.
مولوي صاحب جي تصنيفات مان ”فتاوى همايوني“ هڪ مشهور معروف ڪتاب آهي جو سند طور ڪم ايندو آهي، جنهن مان سندس علم ۽ فضائل جي روشني سنڌ کي مالا مال ڪري ٿي. سندس ٻيو ڪتاب ديوان مفتون آهي جو اڳ ۾ ڇاپيو آهي پر هن وقت ناياب ٿيندو ٿو وڃي.
مولوي صاحب 1336 هجري مطابق 1918ع ۾ وفات ڪئي ۽ سنڌ جو هڪ ادبي چراغ گل ٿي ويو.