سنڌ جي ادبي تاريخ/ڀاڱو ٻيو/12
| ←11 | سنڌ جي ادبي تاريخ (1954) by 12. واڌو مل چنديرام ٽلٽي وارو |
13→ |
ٽلٽيءَ جي ديوانن مان واڌو مل هڪ مشهور نثر نويس ٿي گذريو آهي جنهن جي تاريخ انگلستان ڇاپي ۾ موجود آهي.
منتخب تاريخ انگلستان
ڪتاب جي حقيقت: هن کان اڳ مسٽر پرڀداس انندرام جي ترجمو ڪيل انگلنڊ جي تاريخ جي ٻن جلدن جو بيان ڏنو ويو آهي؛ اهي انگلنڊ جون مفصل تاريخون آهن، پر سر بارٽل فريئر صاحب ڪمشنر جي حڪم موجب ”انگلنڊ جي تاريخ“ جي انگريزي ۾ لکيل انتخاب جو هي ترجمو مسٽر واڌو مل ڪيو آهي، جنهن جو نالو آهي ”منتخب تاريخ انگلستان“
جئن اوائلي زماني جا مصنف پهريائين ڌڻي سڳوري جي تعريف ڪري پوءِ ڪتاب بابت حال حقيقت لکندا هئا، مسٽر واڌو مل صاحب بہ انهيءَ طرح ڪتاب جو ديباچو لکيو آهي. ديوان صاحب جا هم عصر مصنف جن جي تصنيفات جو بيان هن کان اڳ لکيو ويو آهي. يا هن کان پوءِ لکيو ويندو تن مان ڪنهن بہ مصنف انهيءَ ريت ديباچو نہ لکيو آهي. هن صاحب هن طرح ديباچو شروع ڪيو آهي:
ديباچو تواريخ جو
”وڏي وڏائي ڌڻيءَ جي جنهن پنهن جي ڀال ۽ ڀلائيءَ ساڻ انسان کي اپائي پروڙ (جنهنڪري قدرت ڌڻيءَ جي پسڻ ۾ اچي ٿي) ڏنانس. لک شڪرانا ۽ ٿورا ڌڻيءَ جا جنهن پنهنجي ٻاجهه ساڻ ڪيترن ڏينهن کون واڳ وڏي ڀاڱي ملڪ هندستان جي هٿ حاڪم انگريز بهادر نياءَ واري جي ڏني ۽ ويتر هلائيندڙ حڪومت سنڌ جو حاڪم عادل جناب سر بارٽل فريئر ڪي، ٽي، بي ڪمشنر بهادر ( جنهن جي حڪومت ۾ اهڙو نياءُ آهي، جو شينهن ٻڪريءَ تي گڏ پاڻي پيئندي ڪي پئي نٿو سگهي). آءٌ ڇا چوان، سڀڪو چوندو ته ماڻهو هن ڏيهه جا سڀيئي گهڻي سرهائيءَ ساڻ دعا ڪندڙ وڏائي حضور مٿئين جا آهن ۽ جناب ميجر گولڊ سمٿ صاحب بهادر اسسٽنٽ ڪمشنر جنهن جي ڏاهپ ۽ پروڙ افلاطون وانگي سڄي ملڪ ۾ پڌري ۽ ان جي سخا کان سڀڪو ننڍو وڏو فيض پائيندڙ آهي. حڪم ڏنو تنهنڪري مون ڪينڪي ڄاڻندڙ واڌو مل پٽ ديوان چنديرام ويٺل ٽلٽي جي هي ڪتاب تواريخ ملڪ انگلستان جو، جنهن ۾ سڄيئي واٽ بادشاهي انگريزن جي لکيل آهي، انگريزي ٻوليءَ مان سنڌي وائيءَ ۾ ترجمو ڪيو.“
صورتخطي، عبارت ۽ ٻولي:
هن ڪتاب ۾ نئين مقرر ٿيل عربي سنڌي آئيويٽا موجب سڀني اکرن جون صورتون درست طرح ڪم آيل آهن. مگر ڇڙهيون يا ٻٽيون اعرابون هر هڪ لفظ تي ڪتب آيل آهن. تفاوت رڳو هيءُ آهي جو ٻين اعرابن وارن ڪتابن ۾ واو مجهول جي اڳئين اکر تي ”پيش“ ڪم آيل آهي ۽ هن ۾ ”زير“.
جيئن ته ”پيارو“ ٻين لکيو آهي”پيارؤ“ هن ۾ ”پيارو“
”ڄاتو“ ٻين لکيو آهي. ”ڄاتو“ هن ۾ آهي ”ڄاتو“”وڏو“ ٻين لکيو آهي. ”وڏو“ هن ۾ آهي”وڏو“ وغيره.
ٻين ڪيترن لفطن جي صورت خطيءَ ۾ هن ڪتاب ۽ ٻين هم عصر ڪتابن ۾ ڪجهه تفاوت آهي. جئن ته:
”ڪنهن“ کي ٻين لکيو آهي ”ڪہ“ يا ”ڪنہ“ هن ۾ آهي ”ڪهي“.
”جڏهن“ ٻين لکيو آهي ”جڏه“ يا ”جڏهِ“ هن ۾ آهي ”جڏهي“.
”تڏهن“ ٻين لکيو آهي ”تڏه“ يا ”تڏهِ“ هن ۾ آهي. ”تڏهي“.
”مون“ ٻين لکيو آهي ”مو“ هن ۾ آهي ”من“ وغيره.
هن ڪتاب جي عبارت ۾ بہ موجوده سنڌي ”صرف و نحو“ جي قاعدن جون فروگذاشتون اهڙيون ئي آهن جهڙيون سندس هم عصر ڪتابن ۾، مگر ٻولي صاف ۽ رسيلي ڪم آيل آهي ۽ مناسب موقعن تي چڱا چڱا اصطلاح ڪتب آيل آهن. جئن ته:
(1) لانگ ڇٽو هئڻ = زاني هئڻ اصطلاح
(2) چوڄ ڪرڻ = مزا ماڻڻ اصطلاح
(3) انبوريءَ (انباري) چاڙهڻ=وڏو درجو بخشڻ اصطلاح وغيره
(4) راجا راڄ، پرجا سک پهاڪو
(5) خون کٿوري ڳجهو نہ رهي پهاڪو
(6) جهڙي ڪرڻي تهڙي ڀرڻي پهاڪو