سنڌ جي ادبي تاريخ/مهاڳ
| سنڌ جي ادبي تاريخ (1954) by مهاڳ |
مهاڳ (ايڊيشن پهريون)→ |
ادبي تاريخ جي پهرين اشاعت 1944ع ۾ ختم ٿي. ستن سالن جي عرصي ۾ پهرين ۽ ٻي اشاعت ختم ٿي. تنهن مان اندازو لڳائي سگهجي ٿو ته سنڌي ادب سان چاهه رکندڙ رڳو ڪي ڳاڻ ڳاڻيٽا ماڻهو آهن. سنڌي ادب جي تاريخ گهڻي آڳاٽي آهي. سنڌي شعر ۽ انهيءَ وقت ۾ بلڪل پختي صورت اختيار ڪئي. جڏهن اردو ۽ هندي ادب دنيا جو منهن به ڪونه ڏٺو هو. اسان جي مشهور اديب قاضي قاضن 15 صدي عيسويءَ ۾ سنڌي شعر کي ايتري رواني، بلند پروازي ۽ رنگين بياني بخشي، جو اڄ به هندستان جا سمورا شاعر سندس شاگرد ٿي رهن، ته به جڳائي، شاهه عبداللطيف سنڌ جو سرتاج شاعر هستي آهي. جنهن کي دنيا جو بهترين شاعر چئجي ته مبالغو نه آهي. جن عالمن مغرب جي شاعرن مثلاً شيڪسپيئر، سرچاگيٽي وغيره جو شعر مطالعو ڪيو آهي. سي بي ڌڙڪ اقرار ڪن ٿا ته سيد عبداللطيف ”شاهه“ آهي ۽ ٻيا مغربي يا مشرقي شاعر سڀ ان جا وزير آهن، جيڪڏهن مغرب ۾ ڀٽائي جهڙو شاعر هجي ها ته ان جي شعر جي تشريح ۽ تفسير ۾ دفتر ڀرجي وڃن ها پر اسان جي سنڌ جي عالمن جي اهڙي بي پرواهي، بي خيالي ۽ بي قدري آهي جو رڳو ٻن بزرگن ڊاڪٽر هوتچند گربخشاڻي ۽ شمس العلماء مرزا قليچ بيگ شاهه جي ڪلام جي اشاعت ابتدائي نموني ۾ ڪئي آهي. ڀٽائي جي بلند خيالي، اعلى حوصله گئي ۽ اخلاقي همت جي رڳي ادنى درجي جي شناس به ڪنهن کي ميسر نه ٿي آهي. سنڌ جي ادبي ميدان ۾ هن وقت اهڙا پيرانه صفت نوجوان اديب گهرجن. جي شاهه جي شعر کي دقيق نظر سان جانچي سندس فوقيت جو اقرار دنيا کان ڪرائين. گهٽ ۾ گهٽ ايترو ٿئي. جو شاهه جي ڪلام جو ترجمو اردو ۾ ٿئي ته اردوءَ وارا جي تسليم شده نقاد آهن، سي پنهنجي منصفانه قلم سان اها خدمت ادا ڪن جا اسان سنڌين نه ڪئي آهي.
اڄ دنيا ۾ سڀڪو ملڪ پنهنجي علم ادب کي تقريرن توڙي تحريرن سان چمڪائي رهيو آهي، پر ان مان ظاهر ڪرڻو پوي ٿو ته اسان پنهنجي چمڪندڙ علم ادب کي الغرضائي جي انڌ ۾ دفنائي رهيا آهيون.
ادبي تاريخ جي هن ٻئي ڇاپي کي مختصر به ڪيو ويو آهي ۽ منجهس ضروري اضافو به ڪيو ويو آهي. مختصر انهيءَ ڪري ڪيو ويو آهي جو پيپر ڪنٽرول جي مدنظر ڇاپائيءَ جو ڪاغذ پوري انداز ۾ دستياب نه ٿيو آهي. اضافو رڳو وڌيڪ حقيقتن جي مدنظر ڪيو ويو آهي.
محمد صديق ميمڻ